Sabbat en zondag - pagina 37

waarschuwing is terzake gebleken. We hebben het brood-nodig: een dag van rust, om Woord en Geest in ons te laten werken. Gedurende de Tweede Wereldoorlog heeft de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer, die kort voor het einde ervan nog door de Nazi’s werd opgehangen, nagedacht over de vraag hoe het verder moest na de oorlog. Het bracht hem ertoe in zijn onvoltooid gebleven Ethik, waaraan hij begin jaren veertig werkte, ook een ontwerp voor een schuldbelijdenis van de kerk op te nemen. Hij schreef dat ontwerp in de tweede helft van 1941, toen de Duitse legers in Rusland huishielden, Hitler op het toppunt van zijn macht stond en zijn populariteit een hoogtepunt bereikt had. Bonhoeffer oordeelde het nodig dat de kerk in Duitsland na afloop van de oorlog schuldbelijdenis zou doen. In zijn ontwerp voor zo’n schuldbelijdenis spreekt hij ook over het vierde gebod, en zegt: ‘de kerk belijdt haar schuld aan de teloorgang van de rustdag, aan het doodse van haar kerkdiensten, en aan de verachting van de zondagse rust. Ze heeft zich schuldig gemaakt aan de rusteloosheid en onrust, en ook aan de uitbuiting van de arbeidskracht boven een normale werkdag uit, omdat haar prediking van Jezus Christus zwak en haar eredienst mat was.’74 Aan deze verwijzing naar het vierde gebod voegt hij meteen een verwijzing naar het vijfde gebod toe: ‘De kerk belijdt schuldig te staan aan de uitholling van het ouderlijke gezag. De kerk heeft de verachting van de ouderdom en de verering van de jeugd niet tegengesproken uit vrees, de jeugd en daarmee de toekomst te verliezen - alsof haar toekomst de jeugd is! Zo is zij schuldig aan de verwoesting van ontelbare gezinnen, aan het verraad van kinderen tegenover hun vaders, aan de zelfverafgoding van de jeugd en daarmee aan de prijsgave van de jeugd aan de afval van Christus.’75 Deze dingen moeten Bonhoeffer hoog gezeten hebben. Zomer 1944, als hij al meer dan een jaar in de gevangenis heeft doorgebracht, schrijft hij een uitleg van de Tien Geboden, waarin hij ook over de rustdag schrijft. Daarin noemt hij de zondagsrust het zichtbare teken dat de mens uit de genade van God leeft, en niet uit werken. Hij voegt eraan toe dat de zondagsrust de onontbeerlijke vooronderstelling van de zondagsheiliging is, en de zondagsheiliging de inhoud van de zondagsrust.76 Het is opmerkelijk en tot nadenkend stemmend, dat een man als Bonhoeffer zo’n waarde hechtte aan de zondag. Als hij de aantasting van de rustdag en de zondagsheiliging een rol ziet spelen in de aanloop naar het nationaal-socialisme en uiteindelijk de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog, wat kan er dan vandaag op het spel staan?

36

090084 Willem de Zwijger.indd 36

3-4-09 13:58

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen