Kanttekeningen bij de ouderparticipatiegedachte

door C.L.M. van Noort,

In ons land heeft een enorme ontwikkeling plaats in het maatschappelijk leven. Een ontwikkeling, die uiteraard aan het onderwijs niet geruisloos voorbijgaat. En zeker niet met een voortvarende minister van onderwijs en wetenschappen als de huidige.

Een minister, van wie we wel moeten zeggen dat hij toont een visie te hebben en tevens van deskundigheid blijk geeft. Een groot aantal nota's wordt geproduceerd en hoe we ook goochelen met ons alfabet, het kan bijna niet missen of er rolt wel een onderwijskommissie uit. Het totaal heeft een wat overi-ompelend karakter, waardoor een rustige bezinning bijna onmogelijk wordt. Eén van de aspekten van zijn beleid is de aktivering van de ouders in het schoolgebeuren.

• CONTOURENNOTA

In deze nota, waarin het toekomstbeeld van ons onderwijs wordt gegeven, zien we dat aspekt herhaalde malen in de diverse hoofdstukken terugkeren. De opvoeding thuis en op school moet meer op elkaar worden afgestemd. Het waardenpatroon thuis en in school moet één zijn. Een gedachte, die wij van harte zouden kunnen onderschrijven als deze gedachte niet in een ruimer kader zou zijn geplaatst. De centrale doelstelling van dit kabinet is om zoveel mogelijk te nivelleren en daarom is spreiding van inkomen, macht en kennis noodzakelijk. Gelijke kansen moeten er in het onderwijs komen voor ledereen. Het is nog steeds zo, dat kinderen uit arbeidersgezinnen veel minder kansen hebben op een lange onderwijsweg en op een diploma met garanties voor een goed betaalde baan dan kinderen uit meer met middelen bevoorrechte milieus. Natuurlijk mag deze diskriminatie er niet zijn en natuurlijk spelen daarbij milieufaktoren een belangrijke rol, maar al met al blijft dit wel een eenzijdige benadering. De kontakten met de gezinnen zullen vanzelfsprekend moeten zijn en we zullen er voor moeten zorgen dat alle ouders zich interesseren in het onderwijs, dat hun kinderen ontvangen. Aspekten als verschil in intelligentie mogen we niet buiten beschouwing laten. Elk kind heeft niet evenveel talenten ontvangen. Het gaat er om of de talenten worden gebruikt. Daarom zijn we voor gelijke kansen in de zin van eigen individuele ontwikkeling naar aanleg en aard, maar dat zal altijd wel verschillende uitkomsten blijven geven. Volgens de minister is één van de meest geëigende middelen om gelijke kansen voor iedereen en vooral voor achterstandmilieus te verkrijgen: de ouderparticipatie.

• OUDERPARTICIPATIE

Een modewoord bij uitstek! Met ouderparticipatie is een school bij de tijd. Gaan we in de scholen kijken wat ouderparticipatie inhoudt, dan

blijkt erg veel onder één en dezelfde noemer te vallen. Het woord wordt voor de relatie school - ouders in de ruimste zin van het woord gebruikt. In zijn algemeenheid bedoelt men er dus mee de aktieve betrokkenheid van de ouders met het onderwijs van hun kinderen. Een samenwerking die een basisvoorwaarde is om de ontplooiingskansen van het kind optimaal mogelijk te maken. Toch bedoelt deze ouderparticipatie meer te zijn. Het woord "participatie" betekent naar zijn oorsprong "het deel hebben aan". Dus als men het heeft over ouderparticipatie, heeft men het eigenlijk over het deelnemen aanhetgeven van onderwijs. De ouders moeten ingeschal^eld worden bij het onderwijsgeven. U kunt zich nu voorstellen, dat bij het gebruik van dit woord een begripsverwarring tot de mogelijkheden behoort.

De Contourennota spreekt ook van ouders, die moeten gaan meebeslissen over de opstelling en uitvoering van het schoolwerkplan. De inspraak via de ouderkommissies moet indien mogelijk versterkt worden. Bepaalde beslissingenkunnen eventueel worden overgelaten aan deze lichamen. Allemaal met het doel om het onderwijs te veranderen. Middels de ouderparticipatie moet het onderwijs ter diskussie worden gesteld. Daarom moeten we terdege onderscheid maken tussen ouderparticipatie als doel en ouderparticipatie als middel. Als doel gaat het om een aktieve relatie tussen school en ouders, maar dat is voor de meesten te vrijblijvend. Het moet een middel zijn, waarbij dan een aktieve school - ouder relatie gebruikt kan worden als voorwaarde. Het middel ouderparticipatie dient om een verderliggend doel te bereiken; optimale ontwikkelingskansen voor alle kinderen, waarbij sociale bewustwording gericht op emancipatie en koöperatie een belangrijke rol spelen. Is het onderwijs dan niet de krik waarmee de maatschappij veranderd moet worden?

• GERINGE SAMENWERKING; WAARDOOR?

In het Rapport van de Nederlandse Gezinsraad over "De Ouderparticipatie in het basis-en kleuteronderwijs" worden allerhande oorzaken genoemd, waardoor de kontakten tussen school en gezin niet zouden funktioneren. Er wordt gesproken over een vervreemdingsproces tussen school en gezin. De school was teveel prestatiegericht, waardoor de vorderingen van het kind op school in belangrijke mate bepalend voor de maatschappelijke toekomst van het kind waren. Uit angst dat kritiek op de school op het kind verhaald zou worden met mogelijke maatschappelijke gevolgen in de toekomst, werd er gezwegen. Verder wordt gesignaleerd, dat de school voor vele ouders en vooral uit sociaal minder goed bedeelde milieus een straf zou zijn geweest, waardoor een intense belangstelling slechts bestond in thuis het negatieve beeld te schetsen van de school. Een zekere gemakzucht was (en is) de mensen niet vreemd. Alleen wanneer de vorderingen van het kind daartoe aanleiding gaven, was men geneigd belangstelling te tonen. Dat was en is nog vaak het kri - terium waarnaar men een school beoordeelt. Aan de andere kant worden genoemd het streng gereglementeerde karakter van de school, waarbinnen geen inspraak werd geduld en tevens de vrees van de leerkrachten om door de ouders overlopen te worden.

Niet alle genoemde oorzaken kunnen we onderschrijven. Voor een vervreemdingsproces moeten we oppassen, omdat de ouders van vandaag stammen uit de school van gisteren. Vele ontwikkelingen maken voortdurende voorlichting aan de ouders noodzakelijk. Ondanks dat de ouders hun opvoedingstaak voor een deel hebben gedelegeerd, blijven zij verantwoordelijk en hebben om verantwoord te kunnen blijven kiezen informatie nodig. Deze informatie en ook de positieve ervaringen van de kinderen zouden ook mogelijke negatieve gedachten van ouders kunnen wijzigen. Bij de opmerking gemakzucht moet gewaarschuwd worden voor generaliseren. Wat wij misschien voor gemakzucht verslijten, is mogelijk het schenken van vertrouwen. Zouden wij met een dergelijke basis in de relatie school - ouders niet blij moeten zijn? Zouden we die in de eerste plaats niet moeten zoeken?

De prestatie mag ons doel niet zijn. Het gaat om het kind! In samenwerking met de ouders moeten we het totale kind in het oog houden en adviserend, helpend en korrigerend optreden. Ik geloof ook dat een bewuste schoolkeuze een sterkere binding geeft en een betere vertrouwensrelatie.

Tenslotte moeten we dit vervreemdingsprobleem zien legen de achtergrond van deze tijd, waarin een duidelijke verzakelijking van de kontakten te zien is. Alles is gericht op geld! Een vermaterialisering die kontaktarmoede tengevolge heeft, omdat de liefde gaat ontbreken.

• VRAAG NAAR SAMENWERKING; WAARDOOR?

Langzamerhand krijgen we te malcen met ouders, die meer ontwikkeling hebben genoten. Ouders, die door de veelheid van publikaties in deze tijd enigszins op de hoogte zijn van de ontwikkelingen binnen het onderwijs. In deze tijd van inspraak en medezeggenschap eisen zij ook binnen het onderwijs hun rechten op. Een openheid, die we positief kunnen waarderen, mits ze beperkt blijft tot meepraten en niet wordt uitgebreid tot meebeslissen. Een grotere hoeveelheid vrije tijd zal aan dit alles ook wel debet zijn.

De funktie van het basisonderwijs is binnen het gehele onderwijsbestel gewijzigd. Het is geen eindonderwijs meer, waardoor ook veranderingen in vorm en inhoud ontstaan. Vernieuwingen zijn aan de orde van de dag. Vernieuwingen waarvan ouders op de hoogte gebracht willen worden. Ook de organisatorische vernieuwingen vragen hun aandacht. We denken hierbij aan de integratie van de Ideuter-en basisschool.

De sociologische benadering doet steeds meer opgeld, waardoor een ongelijkheid van kansen wordt gekonstateerd. Een konstatering die tengevolge heeft, dat men door het betrekken van deze groep ouders bij de school gelijke kansen voor alle kinderen wil bereiken.

De belangrijkste vraag naar samenwerking moet voortkomen uit de opdracht om het kind op te voeden in de vreze Gods. Om samen dat grootste belang van het kind onder Gods zegen te behartigen, ieder op zijn eigen terrein.

• DOEL VAN DE SAMENWERKING

We citeren een brief van het kollege van hoofdinspekteurs van het lager onderwijs:

1. het optimaliseren van de onderwijskansen voor ieder kind door het gezin voor het schoolgebeuren te interesseren en bij het schoolgebeuren te betrekken;

2. het bewerkstelligen van een kontinue wisselwerking tussen school en gezin;

3. het gezamenlijk dienen van de belangen van het kind in zijn ontwikkeling, vanuit school en gezin;

4. het streven naar eenheid in opvoedingshandelen in school en gezin.

• VOORWAARDEN VOOR DEZE SAMENWERKING

De brief van de inspekteurs stelt verder aan het onderwijzend personeel de volgende voorwaarden:

1. het onderwijzend personeel moet onderwijskundig een team vormen;

2. het schoolteam moet zich gezamenlijk hebben bezonnen op uitgangspunten, doelstellingen, voorwaardenstruktuur en organisatie van het onderwijs en op het leerplan;

3. het team moet zich beraden op de mogelijkheden tot ouderparticipatie en op de fasering, die daarbij wenselijk wordt geacht;

4. het team moet bereid zijn in kontakt te treden met de gezinnen;

5. het team moet bereid zijnde ouders te zien als serieuze gesprekspartners, ondanks hun geringere deskundigheid op het terrein van het onderwijs;

6. het schoolteam moet de hardheid hebben zich bloot te stellen aan kritiek op het onderwijs en op de school als instituut;

7. het team moet voldoende flexibel zijn om open te staan voor het invoeren van veranderingen in het bestaande systeem.

Ook de ouders zullen natuurlijk de bereidheid op moeten brengen de deskundigheid van het onderwijzend personeel te aksepteren. Zij moeten hun opvoedingshandelen in diskussie durven stellen. Wrijvingspunten in verband met negatieve ervaringen van het eigen kind moeten in het gesprek met het schoolteam niet tot thema van het gesprek worden gemaakt. Zij moeten bereid zijn tot verandering van hun opvoedingskoers teneinde met de school op een gezamenlijk spoor te komen.

In deze voorwaarden klinkt naar mijn mening door, dat de ouders in belangrijke mate mee gaan praten in de opstelling en uitvoering van het leerplan. In hoeverre dat een beslissend karakter heeft is uit deze voorwaarden en doelstellingen niet te halen. Een gesprek tussen ouders en onderwijzend personeel moet te allen tijde mogelijk blijven, maar of dat dan een diskussie moet worden waarbij mogelijk tot verandering van opvoedingskoers moet worden overgegaan is voor mij een grote vraag. Gaan we hier met onze ouderparticipatie qua inhoud niet te ver?

• INHOUD VAN SAMENWERKING

Als we de brief van de inspekteurs volgen, wordt het wel duidelijk. Zij willen meer dan een aktieve school - ouder relatie. Gefaseerd willen zij het volgende:

1. het bieden van gelegenheid aan de ouders tot meningsuiting over het funktioneren van de school;

2. het laten meedenken van de ouders in problemen betreffende de voorwaardenstruktuur en de organisatiestruktuur van de school;

3. het geven van inspraak aan de ouders in het schoolgebeuren o.a. in zaken betreffende doelstellingen van het onderwijs en het leerplan van de school;

4. het laten meebeslissen door ouders inzake uitgangspunten en doelstellingen van het onderwijs;

5. het bieden van gelegenheid aan daartoe bekwaam geachte ouders tot het verrichten van werkzaamheden in het belang van de school buiten de lessituatie;

6. het bieden van de gelegenheid aan ouders tot het verrichten van specifieke taken bij het realiseren van het onderwijs, zulks onder verantwoordelijkheid en in bijzijn van de leerkrachten.

De deelname in het leerproces is hier duidelijk een laatste fase en daarmee ook het uiteindelijke doel van de ouderparticipatie. Voor ons kan het helpen gebeuren door:

a. onderwijssteunende aktiviteiten thuis: het kind thuis veel ervaringen op laten doen waarvan het onderwijs later kan profiteren;

b. deelname in school-en onderwijsorganisatie: het begeleiden van kinderen, administratieve wei'kzaamheden, opzetten en beheren van bibliotheek en dokumentatiecentrum, het maken van leermiddelen.

• SLOTOPMERKINGEN

1. laat het in de school niet leiden tot een chaos, die schadelijk is voor het kind;

2. de weg van geleidelijkheid is in deze zaken de beste;

3. het is en blijft een teamzaak, denk om het gevaar van overbelasting;

4. denk om de onderlinge verhouding tussen ouders van schoolgaande kinderen;

5. begint u eraan, zorg dat in deze vorm van samenwerking een kontinuiteit komt;

6. laat het bestuur de takt en wijsheid hebben zich geen bevoegdheden af te laten nemen.

De brief van de inspekteurs eindigt als volgt:

"Tenslotte is de inspektie van oordeel dat ouderparticipatie slechts kan plaatsvinden en in stand gehouden worden met toestemming van het bevoegd gezag en onder medeverantwoordelijkheid van het personeel der school; dat daarbij ook aandacht zal moeten worden geschonken aan het aspekt van de wettelijke aansprakelijkheid en dat de deugdelijkheid van het onderwijs moet blijven gewaarborgd. "

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen