Met Havo naar de HTS? Kom nou!

"Op de HAVO werd alles voorgekauwd. Aan huiswerk hoefde Ik nooit wat te doen. Nu, op de HTS, moet je ineens een hoop dingen zelfstandig uitzoeken en je hebt absoluut geen vrije tijd meer."

"Op een HEAO gaat 't het eerste jaar In een tempo waar je 'niet goed van wordt'."

"In het HBO Is het een race van de knapsten."

Aldus enkele uitspraken van Havo-leerlingen die een vorm van Hbo gingen volgen. Een niet minder duidelijke uitspraak deed enkele jaren geleden mevr. Ginjaar-Maas, staatssekretaris van O.enW. (en ex-lerares scheikunde): "Er is aanleiding tot gerede twijfel over de waarde van het Havo als voorbereiding op het Hoger Beroeps Onderwijs."

Daar sta je dan, echt bemoedigend voor een Havo-examenklas-

ser met Hbo-aspiraties. De serie uitspraken is schier onuitputtelijk, maar de teneur is steeds: het zgn. "harde Hbo" is voor Havo'ers een soort survival of the fittest. De problemen doen zich vooral voor bij het technisch (HTS) en economischadministratief (HEAO) en in iets mindere mate bij het agrarisch (HAO) en laboratoriumonderwijs (HLO).

"Ik ga naar de HTS (enz.)" klinkt natuurlijk indrukwekkend, maar bange voorgevoelens besluipen ons voor wat ons daar zal worden aangedaan. Misschien een soort snelrecht, met als vonnis: Verblijfsvergunning Ingetrokken?

Enkele cijfers

Wat is nu de realiteit? Is er alleen maar reden tot paniek? Toch maar de veiligste weg kiezen en naar (klas 2 van) de MTS of MEAO? Zo ooit, dan heeft ook hier praten in algemeenheden geen enkele zin!

Daarom eerst wat cijfermatige gegevens (ontleend aan de HTS te Dordrecht). In 1983 was er een instroom van 270 nieuwe studenten, naar vooropleiding verdeeld in:

HAVO - ^09 II. (40%) VWO - 60 II. (22%) MTS - 57 11.(21%) div. - 44 II. (17%)

Aan het einde van dat eerste jaar werden van de 109 ex-Hai^o'ers 40 studenten (36, 7%) bevorderd naar het tweede jaar, 48 studenten doubleerden (44%) en de overigen (19, 2%) vertrokken.

Nog een ander gegeven: in de cursus 1984-1985 is het bestand aan vierdejaarsstudenten (examenklas) als volgt:

totaal 149 zonder doubleren 82 HAVO 62 - 41.6% 22 - 26.8% VWO 40 - 26.9% 32 - 39 %

MTS div. totaal 29-19, 5% 18-12 % zonder doubleren 16-19, 5% 12-14, 6%

Dat houdt dus in dat in dit examenjaar van elke 4 kandidaten die nooit doubleerden, er één een ex-Havo'er was. Als we daarbij betrekken dat in 1981 (hun eerste jaar!) 103 nieuwe Havo'ers worden toegelaten, kan de conclusie zijn dat ongeveer 1 op de 5 Havo'ers van genoemde "lichting" in één keer doorstroomde naar de examenklas.

De keerzijde is echter even duidelijk: van de groep eerstejaarsstudenten 1983-1984 werden twee van de drie Havo'ers niet bevorderd, terwijl één van de vijf Havo'ers tijdens of aan het eind van het eerste jaar definitief afhaakt.

Natuurlijk zal er van jaar tot jaar en van studierichting tot studierichting wat variatie in de cijfers zitten, maar wie gegevens uit diverse onderzoeken naast elkaar legt, ontdekt dat bovenstaand beeld aardig representatief is voor het gehele "harde HBO". In het onderstaande zal de overgang HAVO-HTS weliswaar centraal staan, maar deze staat dan ook min of meer model voor het gehele overgangsgebied HAVO-"hard HBO".

De meest recente gegevens zijn te lezen in een rapport van het Centrum voor Onderwijs Research van de Leidse universiteit, dat in november jl. werd gepubliceerd. Enkele punten uit dit onderzoek dat het gehele HBO bestreek (dus ook HBO-V, NLO, Sociale Academie, Pedagogische Academie e.a.):

- in het hele HBO haakt 15% af en loopt 20% vertraging op; - één op de twee Havo'ers haalt het eerste jaar niet in één keer (ter vergelijking; bij VWO'ers één op de vijf); - de studievertraging is het hoogst bij HTS (24%) en NLO (36%); - studiestaking komt het meest voor bij HEAO (t.g.v. niveauproblemen) en Sociale Academie (motivatieproblemen); - voor de HTS geldt: het vertragingspercentage is vrij hoog, het uitvalpercentage relatief laag. De selectie vindt vooral plaats in de eerste twee jaar; wie eenmaal in het derde jaar zit, redt het wel.

Knelpunten

Al jarenlang Is er onderzoek gaande naar de achtergronden van deze aansluitingsproblematiek. Regelmatig verschijnen er artikelen en rapporten waarin oorzaken worden aangegeven en suggesties gedaan. In grote lijnen kan onderscheid worden gemaakt in oorzaken aan de kant van de student en zijn vooropleiding en oorzaken binnen het HBO (i.e. de HTS) zelf.

Allereerst kan er gebrek aan werkelijke motivatie zijn: men was toch eigenlijk liever gaan werken of een andere studie gaan volgen. Wie echter aan een HBO-opleiding begint, moet daar voor 100% zelf achter staan. Vaak wordt gezegd dat bij de overstap HAVO-HTS de problemen schuilen in de exacte val(ken (wis-, natuur- en scheikunde). Studenten klagen dat docenten niet-aanwezige kennis veronderstellen. Docenten klagen over gebrek aan rekenvaardiglieid met breuken, machten, wortels, logaritmen en goniometrische funkties. Hierbij moet worden aangetekend dat het HAVO natuurlijk niet exclusief bedoeld is als vooropleiding voor de HTS. De vraag mag dan ook gesteld worden wie meer aan een betere aansluiting moet werken: HAVO of HTS? In dit verband wordt de HTS nogal eens (terecht? ) verweten dat men jarenlang bij nieuwe (HAVO-)studenten kennis en vaardigheden veronderstelde zoals de vroegere HBS- B'er die bezat. En dat is een onjuiste veronderstelling: een HAVO-leerling is duidelijk anders opgeleid (waarmee ik overigens beslist geen waardeoordeel over het HAVO uitspreek!).

Een ander punt van belang is het aantal vakl< en: een Havo'er kreeg twee jaar lang les in zes examenvakken. Een HTS'er krijgt minimaal 12 vakken (een Weg- en Waterbouwstudent zelfs 18!).

Een factor die daarmee samenhangt is het aantal lesuren: een Havo'er is in het examenjaar wel gewend aan enkele geheel of gedeeltelijk lesvrije middagen, terwijl een HTS'er vaak pas om ± 17.00 uur klaar is. Bij dit alles kan het een student ook nog rauw op het dak vallen dat voor hobby of bilbaantje (vrijwel) geen tijd meer blijkt te zijn.

Als oorzaken binnen de HTS worden door studenten genoemd:

- het hoge tempo dat onmiddellijk wordt vereist;

- het hoog theoretisch niveau van veel vakken;

- het kennelijk geringe overleg tussen vakdocenten (neiging tot overvragen m.b.t. de omvang van de zelfstudie);

- de geringe didaktische kwaliteiten van sommige docenten.

Alleen maar "kommer en kwel"?

De vraagt dringt zich op: werd en wordt er ook iets ondernomen ter verbetering van deze situatie?

Gelukkig is er de laatste jaren binnen het HBO in het algemeen een tendens tot meer student-gericht beleid. Zo wil de HAS in Dordrecht het aantal zgn. contacturen (d.w.z. klassikale lesuren) verminderen ten gunste van praktijk- en zgn. workshop-uren, waarmee een meer individueelgerichte en - begeleide studie beoogd wordt.

Op de HTS geeft men wel steunlessen in het eerste jaar om bepaalde lacunes op te vullen (m.n. voor de exacte vakken); helaas moeten deze uren onder druk van bezuinigingen wellicht worden afgeschaft. Aan sommige HBO-instellingen heeft men (zoals bij universiteiten) een semestersysteem ingevoerd, wat o.a. een halfjaarlijkse bevordering inhoudt. Wordt een student niet bevorderd, dan kost het dus maar een half jaar. Overigens kleven aan dit systeem ook nadelen en heel wat HBO-instellingen hebben het niet ingevoerd. Zo heeft de HTS-Rotterdam het wel, maar de HTS-Dordt niet.

Van hogerhand wordt gewerkt aan een herverkaveling van HAVO en VWO tot één nieuwe vorm van lyceum met een studieduur van zes jaar. Daarbij zal hoogstwaarschijnlijk ook het aantal examenvakken worden uitgebreid.

Vanuit het HBO wordt druk uitgeoefend op het HAVO om de leerlingen beter voor te bereiden op zelfstudie. Het dilemma waar HAVO-docenten dan voorstaan, is: óf veel aan de leerlingen zelf overlaten (met kans op minder goede resultaten) óf de leerlingen "bij de hand nemen" (huiswerk-op-korte-termijn èn het overhoren daarvan) om optimale prestaties te bereiken. Ongetwijfeld geldt hier: wat voor de ene leerling verantwoord is, kan voor de andere funest zijn.

Hoe naar het HBO?

Het antwoord op de vraag of een Havo'er het zal redden bij het HBO wordt niet automatisch bepaald door de bij het HAVO behaalde cijfers. Natuurlijk moet

het vakkenpakket goed aansluiten op de gekozen studierichting en de cijfers bij de "kritieke vakken" moeten op een behoorlijk niveau liggen. Maar dit biedt stellig nog géén garanties.

Enkele wel essentiële faktoren voor kans op succes zijn:

- een sterke motivatie. Wie redeneert in de trant van "Laat ik het ook 'ns proberen; lukt

het niet, dan zien we wel verder", l< an zich beter niet aanmelden bij HTS e.d.;

- een ijzeren discipline, de bereidheid om - zeker de eerste jaren - zich veel te ontzeggen omwille van de studie;

- het vermogen een goede studieplanning te maken. Een maand voor de tentamenperiode voor 't eerst hard gaan werken, is zinloos. Wie tijdens de eerste maanden de zaak laat sloffen, is daardoor vrijwel zeker gedoemd tot doubleren (zo niet erger...); - de beginnende HBO-student (óók de HTS'erI) moet zich instellen op het sterk theoretisch karaktervan de studie. Wie "spelen met computers" of sleutelen aan een brommer leuk vindt, moet alleen om die reden nog niet denken in hoge mate geschikt te zijn voor resp. Electrotechniek (c.q. Informatica) of Werktuigbouwkunde op HTSniveau.

De moraal

Wanneer leerlingen dit alles op hen laten inwerken, zou hun reactie kunnen zijn: "Ik aarzelde nog steeds; nu weet ik waar ik aan toe ben... voor mij een ander!" En dat was net niet de bedoeling. Wèl in de strekking: weet waaraan je begint, maar als je begint, doe het dan op de goede manier!

Een leerling met de juiste instelling enz. moet niet te snel vluchten in de "omweg" via het Middelbaar Beroeps Onderwijs (MTS, MEAO enz.). Ten diepste blijft dit een wat oneigenlijke weg: ook het MBO is een vorm van beroeps-, dus eindonderwijs. (N.B. Hiermee is natuurlijk niet gezegd dat een Havo'er nooit naar het MBO zou moeten gaan, maar dat is hier nu niet aan de orde.)

Ter nadere overweging en bemoediging het volgende. Wie na het VWO een vierjarige HBO-opleiding gaat volgen, doet daar minimaal 10 jaar over. Een Havo'er die bij het HBO een jaar vertraging oploopt, is dezelfde tijd kwijt.

Elk jaar gaan leerlingen van onze school naar diverse HBO-opleidingen. Elk jaar zijn er die "struikelen" (vertraging) of mislukken (studiestaking), maar ook die het redden. De briljantste Havo'ers? Soms, maar altijd waren het doorzetters.

Enkele jaren geleden stroomde een Havo-leerling van onze school na één jaar HTS door naar het tweede jaar van de TH-Delft. In het vorig cursusjaar kreeg een ander hetzelfde advies. Ook zoiets is dus mogelijk (hoewel uitzonderlijk).

Met HAVO naar het "harde HBO"? Deze vraag kan nooit generaliserend beantwoord worden. De vraag of iemand het zal halen hangt af van een aantal faktoren die in het voorafgaande zijn besproken en die goed overwogen moeten worden.

Tenslotte, ook hier geldt: Wie wil, kan veel bereiken! Tegelijk beseffen wij: al onze talenten blijven geleend goed, wij zijn niet meer dan rentmeester. Moge dit besef ons en onze leerlingen bewaren voor overmoed en zelfverheffing.

P. Schot.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen