Kanttekeningen bij ‘Kies exact’

Inleiding

Op 12 maart j.l. gaf de staatssecretaris van onderwijs en wetenschappen, mevrouw Ginjaar-Maas, tijdens de jaarvergadering van de Nederlandse Vereniging van Schooldel< anen in Utreclit liet startsein voor de campagne 'Kies Exact'. Het doel van deze voorlichtingsactie is om leerlingen, en dan in het bijzonder meisjes, te stimuleren wiskunde en andere exacte vakken (met name worden genoemd natuurkunde, scheikunde en economie) op te nemen in hun vakkenpakket. Vandaar de slogans: "Met wiskunde kom je verder" en "Kies exact - dan kun je later meer kanten uit".

Omdat in deze campagne veel gebruik gemaakt is van de media heeft de boodschap van de staatssecretaris dit keer het merendeel van de leerlingen en hun ouders zeker wel bereikt. Het is echter niet de eerste keer dat zij aandacht vraagt voor de exacte vakken. Al twee maal eerder, in 1984 en 1986, heeft zij een plan gepresenteerd om alle leerlingen in het voortgezet ondenwijs te verplichten minstens één

exact vak in het examenpakket op te nemen. Ten slotte doet ook minister Deetman een duit in het zakje met zijn voorstel om wiskunde verplicht te gaan stellen voor de PABO.

Achtergronden

Bij de start van 'Kies Exact' noemde mevrouw Ginjaar-Maas twee motieven om met deze voorlichtingscampagne te komen. Het eerste probleem dat ze aanstipte was het feit dat het bedrijfsleven steeds meer behoefte heeft aan mensen met een hogere beroepsopleiding of een afgeronde universitaire studie in de sfeer van de exacte vakken. Bij studierichtingen als elektrotechniek, werktuigbouwkunde, informatica, scheikunde en technische wiskunde blijft het aantal studenten achter bij de vraag die er, ook op langere termijn, naar afgestudeerden in deze sectoren is.

De tweede reden die ze noemde was het feit dat meisjes in deze zogenaamde kansrijke sectoren van het hoger onderwijs nog steeds sterk ondervertegenwoordigd zijn. Deze "achterstand" van meisjes werd door de staatssecretaris verklaard via hun pakketkeuze. In de pakketten van meisjes ontbreken vaak de vakken wiskunde, natuurkunde, scheikunde en economie. Logisch dus dat ze ook geen vervolgopleiding kunnen kiezen waarvoor deze vakken verplicht zijn. Vandaar dat de campagne 'Kies exact' in de eerste plaats gericht is op de 14- en 15-jarige meisjes die hun pakket aan het kiezen zijn.

Het voorlichtingsmateriaal

Ruimschoots zijn de scholen in de weken volgend op de start van de actie voorzien van voorlichtingsmateriaal. Merkwaardig is dan toch wel dat het probleem van de arbeidsmarkt

die behoefte heeft aan afgestudeerden met exacte studies geheel naar de achtergrond verdwenen is (er wordt zegge en schrijve één zin aan besteed). Feitelijk is er maar één probleem: nog steeds komen veel meer jongens dan meisjes in de kansrijke studierichtingen van het hoger onderwijs terecht en daar moet nodig wat aan veranderen. Natuurlijk heeft de staatssecretaris laten onderzoeken hoe dat komt: meisjes kiezen de vakken in hun vakkenpakket die ze leuk vinden en waarvoor ze op dat moment goede cijfers halen, tenwijl jongens veel meer rekening houden met de (on)mogelijkheden die een bepaald pakket biedt. En aangezien meisjes dan vakken als wiskunde, natuurkunde en scheikunde vaak saai of moeilijk vinden, kiezen ze die vakken dus maar niet, terwijl jongens zich van saaiheid of moeilijkheid veel minder aantrekken: ze kiezen de vakken toch omdat ze die later nodig hebben. Hiertegenover stelt de brochure dan letterlijk het volgende: "Jongens èn meisjes kunnen exacte vakken leren. Nog nooit heeft iemand kunnen aantonen, dat meisjes er categorisch niet toe in staat zouden zijn. De feiten spreken dat trouwens ook tegen: veel meisjes behalen goede resultaten in exacte vakken, ook meisjes die denken dat wiskunde hun niet ligt".

De conclusie is vervolgens duidelijk: Kies exact - dan kun je later meer kanten op.... Vraag het maar aan je decaan.

De rol van de decaan

Het is niet toevallig dat de voorlichtingscampagne gestart is tijdens het jaarcongres van de Nederlandse Vereniging van Schooldekanen. Immers, bij de keuze van het vakkenpakket blijken zowel ouders als leerlingen veel te verwachten van de informatie en de adviezen die verstrekt worden door de schooldecaan. Daarom is de hulp van de schooldecaan onontbeerlijk om tot een mentaliteitsverandering bij de meisjes te komen, zodanig dat ze meer exacte vakken gaan kiezen. Om velerlei redenen krijgt de staatssecretaris mijn hulp zeer beslist niet en gelukkig zijn er vele decanen die afhoudend hebben gereageerd op deze voorlichtingscampagne. Mijn bezwaren vallen uiteen in twee soorten, de meer feitelijke, technische bezwaren en de principiële bezwaren.

Pakketkeus en resultaten

Om de technische bezwaren wat handen en voeten te geven, heb ik een onderzoekje gedaan naar de keus van exacte vakken door jongens en meisjes van onze school in de 5-HAVO-groep die zojuist eindexamen heeft gedaan. Deze groep leerlingen bestaat uit 163 leerlingen en wel 58 jongens en 105 meisjes.

Tabel 1.

Overzicht van de keus van exacte vakken in de 5-HAVO-groep van het Van Lodensteincollege, cursus 1986-1987.

In tabel 1 is van zowel de jongens als de meisjes aangegeven hoeveel er welke exacte vakken in hun pakket hebben gekozen. Daaruit blijkt dan dat jongens inderdaad meer exacte vakken in hun pakket kiezen dan meisjes (gemiddeld heeft iedere jongen 2, 6 exacte vakken in zijn pakket, terwijl ieder meisje er maar 1, 3 heeft), t^aar er blijkt ook uit dat het overgrote deel van de meisjes, nl. 82%, toch minstens één exact vak in het pakket heeft.

Dit wordt ook duidelijk uit tabel 2 waarin het aantal en percentage leerlingen dat de onderscheiden exacte vakken in het pakket heeft, staat weergegeven.

Tabel 2.

Overzicht van de keus van de verschillende exacte vakken in de 5-HAVO-groep van het Van Lodenstein-college, cursus 1986-1987.

Vervolgens heb ik gekeken naar de resultaten die de leerlingen voor de verschillende vakken gehaald hebben. Omdat kortgeleden de cijfers van het schoolonderzoek zijn vastgesteld, heb

ik deze cijfers genomen en uitgesplitst naar jongens en meisjes. Het zal duidelijk zijn dat de hoogte van de cijfers er in dit verband niet toe doet, maar het slechts gaat om het verschil tussen de jongens en de meisjes.

Hoewel het onwaarschijnlijk is dat op zo'n grote groep leerlingen verschillen ontstaan doordat jongens gemiddeld over de hele linie betere leerlingen zijn dan meisjes, heb ik ook het gemiddelde cijfer van een niet-exact vak uitgerekend. Deze gegevens staan vermeld in tabel 3.

Tabel 3.

Gemiddelde schoolonderzoekcijfers van de 5-HAVO-groep van het Van Lodensteincollege, cursus 1986-1987.

Uit deze tabel mag afgeleid worden, dat de resultaten van meisjes voor exacte vakken wat slechter zijn dan die van jongens, tenwijl de resultaten voor een vak als Duits wat beter zijn bij de meisjes. En dat tenwijl meisjes beduidend minder exacte vakken kiezen. De conclusie lijkt mij voor de hand te liggen: jongens hebben gemiddeld meer capaciteiten in de exacte vakken dan meisjes.

Misleidende Informatie

In tweeërlei opzicht vind ik dat de voorlichtingsbrochure 'Kies Exact' aan onze jongeren onjuiste informatie verstrekt. In de eerste plaats wordt er nadrukkelijk gesuggereerd dat meisjes net zo goed exacte vakken kunnen leren als jongens. Uit de bovenstaande cijfers wordt duidelijk dat dit gemiddeld genomen niet waar is.

In de tweede plaats wordt gesteld dat meisjes vaak hun pakket op een verkeerde manier kiezen door geen rekening te houden met hun toekomstmogelijkheden. Ik denk dat deze opmerking te kort doet aan de inzet waarmee op veel scholen door leerlingen en decanen gewerkt wordt aan een verantwoorde keuzebegeleiding. Natuurlijk houdt het merendeel van de leerlingen (jongens en meisjes) terdege rekening met de beroeps- en opleidingsmogelijkheden die een bepaald pakket biedt. Maar dat is gelukkig niet het enige aspect waarmee ze rekening houden; ze zullen zich ook afvragen of ze de vakken die ze willen kiezen ook werkelijk aankunnen in de bovenbouw van de Havo of het Vwo.

Belang van exacte valeken

Wiskunde is een belangrijk vak voor het vervolgonderwijs. Niemand die een beetje thuis is in ondenwijsland zal dat bestrijden. Ook de leerlingen en hun ouders zijn hiervan terdege op de hoogte. Vandaar ook dat wiskunde na Nederlands en Engels het vak is dat het meest gekozen wordt. Dat wil echter niet zeggen dat wiskunde belangrijk is voor alle vervolgopleidingen. Er zijn ook heel wat studies waar wiskunde en andere exacte vakken geen of een onderge-

schikte rol spelen. Te denken valt aan taaistudies, opleidingen in de sociale sector of opleidingen voor het onderwijs.

De beroepen in deze sectoren van de maatschappij zijn de beroepen die door de staatssecretaris de kansarme groepen genoemd worden. Ze bedoelt daarmee dat de werkgelegenheid in sommige sectoren niet zo best is, maar ik denk ook wel dat ze ermee bedoelt dat in deze beroepen de inkomens niet zo hoog liggen. Met wiskunde kom je verder, mensen met exacte opleidingen kunnen zo aan de slag en er staat een prima salaris tegenover. Dit zal zeker gelden voor de door de staatssecretaris genoemde studierichtingen, maar er zijn evenzeer een aantal exacte studies te noemen waarvoor de vooruitzichten veel minder gunstig zijn. Te denken valt aan medicijnen, diergeneeskunde of fysiotherapie.

Het is mijns inziens zeer onverstandig om leerlingen die slecht zijn in exacte vakken te adviseren (d.m.v 'Kies Exact') of zelfs te dwingen (als mevr Ginjaar uiteindelijk haar zin krijgt) om wiskunde in hun pakket te nemen. Voor sommigen van hen zal daardoor het Havo- of Vwodiploma wel eens onbereikbaar kunnen worden. Beseft de staatssecretaris eigenlijk wel wat ze deze leerlingen dan aandoet?

Aansluiting vervolgonderwijs

Wanneer de overheid leerlingen stimuleert om op de Havo en het Vwo meer exacte vakken te gaan kiezen, dan zou je mogen verwachten dat diezelfde overheid het ook mogelijk zou maken dat leerlingen met een exact pakket daadwerkelijk de door hen gewenste beroepsopleiding met succes kunnen volgen. Als we dan zien hoe slecht de aansluiting van het hoger beroepsonderwijs op

de Havo is en van het universitair onderwijs op het Vwo, dan ligt hier wel een eerste taak voor de overheid.

Het is heel 'normaal' dat op een Hts en een Heao meer dan de helft van de eerstejaarsstudenten die van de Havo afkomstig zijn, mislukken. En een recent onderzoek aan de universiteiten heeft aangetoond dat een derde van de studenten die een exacte studie beginnen al in het eerste jaar ermee stopt.

Het blijkt dat leerlingen voor dit soort opleidingen niet alleen exacte vakken in hun pakket moeten hebben, ze moeten er gewoon ook erg goed in zijn, willen ze kans op succes bij hun studie hebben.

'Kies Exact, dan kom je verder' is dus een kreet die valse verwachtingen schept bij de leerlingen.

Kansarm of kansrijk

Wanneer studierichtingen kansarm of kansrijk genoemd worden, dan is dat nog wel te verdedigen, wanneer het betrekking heeft op de mogelijkheden om werk te vinden. Het is

echter wel zo dat voorspellingen hoe de arbeidsmarkt er over zes è zeven jaar in een bepaalde beroepensector uit zal zien een vrijwel onmogelijke zaak is. (Deze zes è zeven jaar is de tijd die minstens verloopt tussen het moment van de pakketkeus en het afronden van een hogere beroepsopleiding of een universitaire studie). De vraag naar arbeidskrachten in een bepaalde sector kan in enkele jaren volledig omslaan, zoals we de afgelopen jaren hebben gezien bij de behoefte aan verpleegkundigen.

De opleidingen die kansrijk genoemd worden, zijn vaak de opleidingen waarvoor de werkgever veel geld over heeft. Daarop te speculeren vind ik totaal onjuist. Moet iemand die graag met kinderen omgaat en dat ook goed kan, afzien van die opleiding voor het onderwijs en kiezen voor een opleiding in de informatica omdat daarin misschien wel twee keer zoveel geld verdiend kan worden? Is het niet zo dat een ieder een beroep moet en mag kiezen dat zoveel mogelijk past bij de gaven die hij of zij van de Schepper heeft gekregen?

Principiële bezwaren

Als vanzelf kom ik zo tot het belangrijkste bezwaar tegen de voorlichtingscampagne 'Kies Exact'. Deze hele actie heeft nadrukkelijk de bedoeling om een bijdrage te leveren aan het emancipatie-beleid waarvoor onze regering zich zo druk maakt: jongens en meisjes zijn gelijk, moeten dus gelijke kansen hebben op dezelfde soort verantwoordelijke posities in de samenleving en op hetzelfde inkomen. Tot op heden hebben meisjes hierin een grote achterstand en die moeten we proberen zo snel mogelijk in te halen.

Daartegenover moeten we op grond van Gods Woord met nadruk stellen dat jongens en meisjes van elkaar verschillend zijn. Meisjes zijn anders dan jongens, wie zal dat kunnen ontkennen? Dit van elkaar verschillend zijn komt ook tot uiting in de belangstelling, aanleg en capaciteiten die jongens en meisjes hebben. Gemiddeld genomen zullen jongens wat beter abstract en logisch kunnen denken dan meisjes. Maar daartegenover zullen meisjes vaak sterker betrokken zijn op andere mensen dan jongens. Is het één meer en beter dan het andere? Nee toch: ieder mens heeft te woekeren met de talenten die hij en zij van de Heere heeft gekregen, op welk terrein deze talenten dan ook mogen liggen. Er is natuurlijk in dit hele emancipatiestreven ook het een grote rol spelende aspect van de zelfstandigheid en

bewustwording van vrouwen. 'j

Het is in Den Haag onbestaanbaar dat een meisje na de Havo of het Vwo ervoor zou kiezen om te gaan werken of een korte opleiding te gaan volgen, omdat ze al verkering heeft en nog graag wat wil sparen alvorens te gaan trouwen. Dat zulke meisjes vaak de beste moeders voor hun gezin worden, telt daar niet mee: ze zijn onverstandig omdat ze dan grote kans hebben altijd de mindere van hun man te blijven, daar ze niet zoveel geleerd hebben als hij.

Slot

Het zal duidelijk geworden zijn dat ik een groot aantal bedenkingen heb tegen de achtergronden van waaruit de voorlichtingscampagne 'Kies Exact' wordt gevoerd. De voorlichting is op sommige punten feitelijk onjuist en dat is op zich al voldoende voor vele decanen om zeer kritisch te staan tegenover deze actie. Als we dan bovendien beseffen dat dit alles moet dienen om onze samenleving nog meer los te maken van de normen en waarden die de Heere ons in Zijn Woord gegeven heeft, dan is dat een reden te meer om afstand te nemen van deze actie.

N/I.A. Aarnoudse.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen