"Zoals bij iedere koe een kalf hoort, zo hoort bij ieder boek een kopie"

Over auteursrecht en kopiëren.

"In het jaar 561, " begon hij op beleefde toon van een gids voor vreemdelingen, "werd hier de enige slag uitgevochten die er ooit ergens ter wereld om een kwestie van auteursrecht bevochten

Ik keek hem hoofdschuddend aan. "Het is werkelijk waar, "

zei hij, "de aanhangers van St. Columba hadden een psalmboek gekopieerd dat aan St. Fenian toebehoorde, en zodoende ontstond er een slag tussen de aanhangers van St. Fenian en de aanhangers van St. Columba. Drieduizend doden, maar de koning moest de strijd beslissen; hij zei: "Zoals bij iedere koe een kalf hoort, zo hoort bij ieder boek een kopie.'

(Heinrich Böll).

Inleiding

"Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den nnaker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld." (art. 1 van de Auteurswet 1912). Het auteursrecht is een rechtsgebied vol voetangels en klemmen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Auteurswet, wellicht onbewust, massaal wordt overtreden, o.a. door het illegaal maken van kopieën.

Wanneer u staat te wachten bij de kopieermachine op de zoveelste kopie en u zich onderlussen afvraagt of uw bezigheid al of niet geoorloofd is, wil dit artikel een leidraad zijn bij die overweging.

De Auteurswet verbiedt in principe anderen dan de auteursrechthebbenden het openbaarmaken en verveelvoudigen van een beschermd werk (kopiëren is een vorm van verveelvoudigen, naast het maken van bandopnamen, filmkopieën, foto's van schilderijen etc. In het vervolg zal ik mij voornamelijk beperken tot het kopiëren van tekst).

Bij de vraag wat nu een auteursrechtelijk beschermd werk is, kan men er gevoegelijk vanuit gaat dat vrijwel elk gedrukt stuk een beschermd werk is in de zin van de Auteurswet. Zo is zelfs de predikbeurtenlijst in het RD beschermd, omdat de opmaak een eigen karakter vertoont.

Dit absolute verbod tot verveelvoudigen zonder toestemming van de auteursrechthebbende wordt echter door een aantal regelingen in de wet beperkt, d.w.z. dat het in bepaalde gevallen toegestaan is kopieën te maken zonder de vereiste toestemming, zij het dat soms een vergoeding aan de auteursrechthebbende dient te worden betaald. De auteursrechthebbende is in de meeste gevallen de auteur of een uitgeverij. In het vervolg noem ik gemakshalve alleen de auteur.

Om het nu allemaal nog wat ingewikkelder te maken, geldt ook nog het zgn. Reprobesluit, dat ook een aantal beperkingen van het auteursrecht in zich houdt. Hieronder wil ik dan ook achtereenvolgens een aantal relevante beperkingen van het auteursrecht door de Auteurswet en het Reprobesluit nader toelichten.

Beperkingen van het auteursrecht door de Auteurswet

Art. 16 van de Auteurswet somt een aantal gevallen op waarin het overnemen of verveelvoudigen niet als een inbreuk op het auteursrecht wordt beschouwd.

Deze gevallen betreffen achtereenvolgens het kopiëren:

a. ten behoeve van het onderwijs; b. voor eigen oefening, studie of gebruik; c. ten behoeve van ondernemingen en instellingen.

Echter aan het kopiëren zonder toestemnning van de auteur is een aantal voorwaarden verbonden die per geval verschillen. Dit noodzaakt mij bovengenoemde gevallen afzonderlijk te bespreken.

Kopiëren ten behoeve van het onderwijs Als eerste criterium noemt de wet, dat de kopieën gemaakt moeten zijn om gebruikt te worden als toelichting bij het onderwijs. Het overgenomen werk moet dus een aanvullende en niet een vervangende bestemming hebben ten opzichte van het "normale" onderwijsaanbod.

Vervolgens is het slechts toegestaan om gedeelten van werken, dan wel korte (gehele) werken over te nemen. De omvang is door de wet niet aangegeven, maar zal getoetst worden aan hetgeen in het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is.

Tevens dient bij het openbaarmaken van het overgenomen werk de bron op duidelijke wijze vermeld te worden.

De belangrijkste eis die de wet echter stelt is de verplichting de auteur een billijke vergoeding te betalen. De overnemer is dus verplicht de auteur een aanbod te doen. Mocht de auteur de hem aangeboden vergoeding te laag vinden, dan kan hij, indien beslist niet tot overeenstemming gekomen kan worden, een civiele procedure aanspannen tegen de overnemer De overnemer is echter wel gerechtigd om, zonder de uitkomst van de procedure af te wachten, tot kopiëren over te gaan.

Kopiëren voor eigen oefening, studie of gebruik De wet staat het toe om zonder toestemming van de auteur afdrukken te maken van beschermde werken ten behoeve van eigen gebruik. Het mag hierbij slechts gaan om enkele kopieën, waarbij gedacht kan worden aan twee è drie exemplaren.

Zo is het dus toegestaan bladmuziek voor eigen studie te kopiëren. Voor wat de omvang van het te kopiëren gedeelte betreft bepaalt de wet dat het slechts een klein gedeelte mag zijn. Als richtlijn geldt: niet meer dan 10% van het werk en niet meer dan tienduizend woorden. Wel in het geheel mogen gekopieerd worden korte artikelen in dag-, week- en nieuwsbladen en werken die niet meer verkrijgbaar zijn en ook niet in herdruk zijn. Voor het overnemen ten behoeve van eigen gebruik behoeft geen vergoeding aan de auteur te worden betaald.

Wat voor velen wellicht een verrassing is, is de mogelijkheid om een lp over te nemen op een cassette. De kritische lezer zal echter direct opmerken, dat het slechts mag gaan om een klein gedeelte ervan en dat is terecht.

(Ter illustratie: in 1983 werden 83 miljoen Ip's gekopieerd).

Kopiëren ten behoeve van ondernemingen en instellingen Ondernemingen en instellingen, zoals de VG.S. en het B.G.S., mogen van bepaalde geschriften zoveel kopieën maken als zij voor intern gebruik nodig hebben. Gekopieerd mogen worden: - afzonderlijke in een periodiek verschenen artikelen e.d.; - kleine gedeelten van boeken en andere geschriften.

Voor beide gevallen geldt, dat het moet gaan om werken van wetenschap, d.wz. werken die informatie verschaffen. De illustraties mogen niet gekopieerd worden. Ook hier geldt dat voor de gemaakte kopieën aan de auteur een redelijke vergoeding dient te worden betaald.

Tot zover de bespreking van de Auteurswet. In het begin van dit artikel werd er al op gewezen dat op grond van deze wet het Reprobesluit tot stand gekomen is, dat zich specifiek bezighoudt met de regelingen omtrent het kopiëren door de overheid en in het algemeen belang werkzame instellingen.

In het kort wil ik hieronder ook de hoofdlijnen van dit Besluit weergeven.

Het Reprobesluit

Het Besluit onderscheidt een viertal groepen: de overheid, de bibliotheken, de onderwijsinstellingen en de overige in het algemeen belang werkzame instellingen. Het Reprobesluit vormt ook een inbreuk op het auteursrecht en verleent toestemming tot het kopiëren van geschriften, artikelen en kleine gedeelten van boeken.

Onderwijsinstellingen mogen op grond van dit Besluit ten behoeve van hun leerlingen kopieën maken "ter noodzakelijke aanvulling van de in de leerplannen voorgeschre-

ven boeken".

De afdrukken mogen dus niet de leerboeken gaan vervangen. Voorts nnag het aantal kopieën niet groter zijn dan het betrokken aantal leerlingen.

Het Besluit //xeerf tevens de vergoeding die betaald moet worden voor het maken van al deze kopieën: als regel bedraagt dit een dubbeltje per gekopieerde pagina; voor kopieën in het kader van niet wetenschappelijk onderwijs hoeft echter slechts 2, 5 cent per gekopieerde pagina betaald te worden.

Het belangrijkste verschil tussen de beperkingen op grond van de Auteurswet en die van het Reprobesluit is het feit dat men op grond van de Auteurswet (in de meeste gevallen) verplicht is de auteur een betaling aan te bieden, terwijl het Reprobesluit van een vergoedingsaanspraak uitgaat. Anders gezegd: wanneer iemand een kopie maakt op grond van het Besluit kan hij een claim van de auteur rustig afwachten zonder zich aan inbreuk op auteursrecht schuldig te maken, terwijl hij zich daar onder het regime van de Auteurswet wel schuldig aan maakt.

De Stichting Reprorecht Naar aanleiding van het totstandkomen van het Reprobesluit in 1974 heeft een aantal auteurs- en uitgeversorganisaties de Stichting Reprorecht opgericht. Deze Stichting is bij wet in 1985 aangewezen om de verschuldigde vergoedingen te incasseren en deze te verdelen onder de rechthebbenden.

Zo heeft bovengenoemde Stichting een contract afgesloten met de Rijksoverheid voor de door haar te maken kopieën. Op grond van dit contract betaalt de overheid ca. f. 325.000, - per jaar aan de Stichting. Voor het voortgezet onderwijs is onlangs door de Minister ook een dergelijk contract afgesloten. In een volgende bijdrage hoop ik u over de details van deze overeenkomst nader te informeren.

Tot slot

Wanneer u als onderwijsgevende ten behoeve van het ondenwijs kopieën wilt maken zonder toestemming van de auteur, dan biedt de wet u daartoe twee mogelijkheden.

Het is toegestaan de voor u meest voordelige optie te kiezen.

Mede door de snelle ontwikkeling van de techniek (o.a. het fotokopiëren) en het feit dat de regelgeving op tal van punten onduidelijk is en ver van de praktijk af staat. Herziening van het reprorecht wordt door de Minister van Justitie dan ook ernstig overwogen. In de wetgeving zal dan onder meer een verplichting worden opgenomen voor gebruikers van kopieer-apparatuur, om jaarlijks op te geven hoeveel kopieën zij in het totaal hebben gemaakt. Tevens zal dan in de wet worden vastgesteld het percentage van het aantal kopieën, waarover auteursrecht dient te worden betaald. Ik hoop u met deze informatie enigszins wegwijs gemaakt te hebben in de regelgeving m.b.t. het kopiëren.

A.A. Egas.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen