Gastlessen Oorlog en Bevrijding

O m een indruk te krijgen van dit werk bezochten we de coördinator van de gastlessen in Gelderland

en een deel van Overijssel, de heer J. Woitman te Apeldoorn.

Meneer Woitman, kunt u kort iets vertellen over uzelf in oorlogstijd?

Ik ben geboren op 1 mei 1926 te Heerenveen. Op 15 juli 1940 verhulsden we naar Apeldoorn. Vader had als reserve-officier gevochten bij de Grebbeberg en moest daarna werken voor de O.D., de Opbouw Dienst. Ik bezocht in die tijd de mulo in Apeldoorn.

In 1943 moest mijn vader onderduiken in verband met illegale activiteiten. Als kinderen wisten we hiervan niet veel maar werden toen in vertrouwen genomen om koerierswerk te verrichten voor de Ordedienst van het verzet, waarin vader veel contacten bleek te hebben en die moest blijven onderhouden. Ik was toen 17 jaar, mijn zus 18.

Na de slag om Arnhem werden er onderduikers onder ons huis verborgen. Als 18-jarige begeleidde ik piloten naar verzetsmensen in Barneveld en Kootwijkerbroek, waar vandaan men ze naar bevrijd gebied probeerde te krijgen. Ik was een schakel in die ketting en ben gelukkig niet gepakt.

Wat is de precieze drijfveer om de jeugd van nu voor te lichten over de tijd van toen?

Ze weten te weinig van wat er gebeurde en waarom het gebeurde. Waarom was er verzet? Enkele jaren geleden kreeg deze materie nog veel minder aandacht dan nu. Als gastdocenten op scholen voor v.o. kwamen, kwam het voor dat ze eerst uit moesten leggen waar het Nationaal Socialisme uit voortkwam. Er moest nog over crisistijd en eerste wereldoorlog verteld worden. Dat is niet de bedoeling van een gastles. Vijftig minuten was dan zeker te kort.

Tegenwoordig wordt gelukkig het nodige aan voorbereiding gedaan. De bezoekende gastdocent heeft vooraf contact met de leerkrachten van de school. Wat weten ze al, wat wil men, is er tijd voor discussie e.d. Er wordt vooraf ook duidelijk afgesproken dat de aanleiding van de oorlog e.d. behandeld zijn. De gastdocent komt zijn verhaal vertellen als ooggetuige.

Betreft het alleen lessen voor het voortgezet onderwijs of ook voor het basisonden/i/ijs?

Beiden, maar voor het basisonderwijs worden alleen lessen gegeven in de bovenbouw.

Ik doe beiden, maar ga liever naar het v.o. omdat ik in de oorlog even oud was als de jongeren die we daar bezoeken. Dat spreekt nog meer aan.

Op enkele scholen komen we elk jaar. Soms wordt met een groep van acht man in enkele dagen een hele scholengemeenschap "bediend".

Zijn er kosten verbonden aan de gastlessen?

Het is gebruikelijk dat de scholen de gastdocenten een kilometervergoeding geven. Daarnaast wordt nog wel eens een attentie in de vorm van een boekenbon aangeboden als blijk van waardering.

Hoe worden lessen door gastdocenten ingevuld, wat is uw persoonlijke boodschap aan de jeugd?

Iedereen komt met zijn eigen verhaal, van wat hij meegemaakt heeft. Als een levende illustratie. Ook de gewone dingen worden verteld. Als ik alleen maar over de pilotenhulp zou vertellen, zou het een "indianenverhaal" kunnen worden. Daar is men niet mee gediend.

Ik probeer de jongeren te vertellen wat ik als jongen van hun leeftijd heb meegemaakt. Ik was 14 jaar toen de Duitsers ons land binnenvielen. Ik vraag ze of ze wel eens huisarrest hebben. Jongeren die dit voor straf krijgen en/aren enkele uren of een paar dagen al als heel vervelend, maar ik heb twee jaar niet kunnen gaan en staan waar ik wilde (de twee verzetsjaren). "Ik zal jullie vertellen hoe ik vijf jaar bezetting en dictatuur heb ervaren." Ik neem zaken als persoonsbewijs, foto's en voedselbonnen mee. Ik was blij dat vader vroeg om wat voor hem te doen.

Verder vertel ik van de invasie in Normandië, dolle dinsdag, de terreur na de slag om Arnhem en de pilotenhulp via de zogenaamde "escape-lijn".

Vanuit welke levensvisie of levensbeschouwelijke achtergrond worden de lessen ingevuld?

Met politiek, geloof e.d. bemoeien we ons niet. leder komt met zijn eigen verhaal. Er wordt wel rekening gehouden met de achtergrond van een school. We zijn voorzichtig daarin en vermijden discussies over visie op gebeurtenissen vanuit verschillende achtergronden. De gastdocent vertelt over zijn leven in oorlogstijd. Dat is uiteraard voor iedereen verschillend. Bij de gastdocenten is bv. een Joodse jongen uit Duitsland, die voor de oorlog naar Nederland vluchtte. Verder hebben we mensen die vier jaar in een concentratiekamp zaten, betrokken waren bij het blad "Trouw"of zoals ik actief waren in de pilotenhulp.

Wanneer leerkrachten dat willen, kunnen ze hun voorkeur uitspreken voor een bepaald persoon,

bv. in verband met een bepaald project.

Het is ook mogelijk dat christelijke scholen aangeven dat het wenselijk is dat een gastdocent vanuit een (orthodox) christelijke achtergrond gastlessen komt geven. Deze lessen zouden dan ook vanuit de persoonlijke geloofsbeleving ingevuld kunnen worden, maar geloof, levensvisie e.d. waren niet van invloed op de activiteiten van de ver­

zetsmensen.

Welk materiaal neemt u mee of deelt u uit?

Dat is afhankelijk van de docent die komt. Het betreft in elk geval persoonlijke attributen uit bv. concentratiekamp, van de illegale pers, pilotenhulp enz. Verder word een setje materiaal voor docenten meegenomen. Bijv. over het

waarom van de oorlog en verzet, iets over het Nationaal Socialisme en infoboekjes over wat dit alles ons nu nog te zeggen heeft. Het zijn uitgaven die tot stand komen door subsidie van het ministerie. Een paar uitgaven kunnen tegen geringe vergoeding ook voor leerlingen besteld worden.

Waar moeten leerkrachten gastlessen aanvragen?

Bij de Commissie Jeugdvoorlichting. Landelijk voorzitter is Dhr. P. Nieuwstraten te Vlaardingen, tel. 010- 4746072. (was ook vermeld in themanr. van Uitleg - PD) Hij beschikt over adressen en telefoonnummers van de regio­ commissarissen. Ik beschik voor mijn gebied over de gegevens van de gastdocenten die nog beschikbaar zijn. In Gelderland zijn nu nog 19 mensen actief.

Uw generatie is al oud, heeft dit werk toekomst?

Toekomst? Nee! Ik ben met 68 jaar één van de jongste gastdocenten. Er vallen steeds meer mensen weg. In 1990 waren er landelijk nog 170 actief, in 1992 nog maar 135.

Het is de bedoeling dat in 1995 de Commissie Jeugdvoorlichting opgeheven wordt. De Stichting Samenwerkend Verzet blijft wel steun geven aan mensen die individueel door willen gaan. In Gelderland wil men zeker als groep doorgaan als Commissie Jeugdvoorlichting Gelderland. Men mag mij ook rechtstreeks bellen voor een afspraak of adressen. Tel. Dhr. J.Woltman, 055- 551131.

Een laatste vraag: Heeft u het idee dat de boodschap, die u kwijt wilt, landt bij de jongeren?

De reacties zijn er wel naar. Ik vertel hoeveel Nederlandse slachtoffers de oorlog heeft gekost en vraag: "Is dit offer te groot geweest? Er zijn er nog duizenden die nu nog lijden. Hoe gaan jullie met je vrijheid om? Jullie kunnen ervoor zorgen dat dit nooit meer gebeurt. Denk daarom één keer per jaar aan de mensen die er nier meer zijn, op 4 mei. En vier een dag later feest voor het feit dat je al zo lang vrij bent!"

Meneer Wolfman, hartelijk dank voor alle informatie en we wensen u toe dat u nog veel leerlingen met uw verhaal kunt bereiken, opdat we / ze niet vergeten!

P. Dirksen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen