DYSLEXIE DE WERELD UIT?!

Naar de overtuiging van Balt, zoals hij graag genoemd wordt, kun je dyslexie bij het overgrote deel van de kinderen dat daar aanleg voor heeft, voorkomen. Nadat hij zijn goed lopende onderneming in onderhoudsmiddelen verkocht had, maakte hij van zijn beperking zijn kracht en missie. Zijn drijfveer is anderen de moeite besparen die hij zelf ondervond met lezen en spellen.

Het ligt niet aan de kinderen, maar aan de manier waarop zij leren lezen. ‘Het proces van leren lezen is, zoals het nu is, volstrekt onlogisch ingericht’, concludeert hij na diepgravende studie en een lange zoektocht naar oplossingen om uitval te voorkomen. ‘Als je de kinderen letter voor letter verklankend leert lezen, leer je ze als het ware achterste voren de trap oplopen. Zoals je een woordklank in z’n geheel leert begrijpen, zo moet je ook een woordbeeld in z’n geheel leren begrijpen. Bij kinderen die daar aanleg voor hebben kan dyslexie op deze wijze worden voorkomen.’

Uitgaan van woordbeeld

Balt legt uit wat de kern van zijn ontwikkelde methode is. In zijn bedrijf was hij gewend door analytisch te werk te gaan tot resultaten te komen. Zo ging hij stapje voor stapje aan de slag met de ontleding en aanpak van dyslexie. Vanuit zijn eigen ervaringen, vragen en de ontdekking van zijn vrouw waar het nou precies misging. ‘Mijn vrouw ontdekte dat ik geen woordbeeld heb. Toen ik me dat realiseerde, begreep ik dat het zonder gedetailleerd woordbeeld-bewustzijn bijna onmogelijk is om correct te spellen. Het is in de meeste gevallen niet mogelijk om alleen op gehoor letterklanken binnen een woordklank te onderscheiden. Pas als een woordpatroon een herkenbaar ‘gezicht krijgt, kan je het een betekenis geven. Heb je het woordpatroon met de betekenis vereenzelvigd, dan kan je lezen. Zwakke lezers zien dat patroon niet in één oogopslag. Voor hen is het betekenisloos, ze zien een willekeurig rijtje letters. En hoe kan je iets leren dat geen betekenis heeft?

Kinderen moeten leren lezen door woorden als een geheel te leren ervaren. De kern is dat ze zich een gedetailleerd woordbeeld gaan voorstellen. Het zien van een patroon en volgorde van letters roept direct de betekenis op. Vlotte lezers hebben dat zichzelf aangeleerd. Dat spellende, decoderende lezen, wat iedereen op school leert, gaat langzaam. De meeste leerlingen gaan, omdat ze sneller willen weten wat er staat, haast vanzelf over op het lezen van het woordbeeld in z’n geheel.’

Andere processen in de hersenen stimuleren

De gedreven Balt is bijna niet te stuiten als hij duidelijk wil maken waar het in de wetenschap en op de scholen verkeerd gaat. Half spottend zegt hij: ‘Wetenschap is geen democratie; het gaat om feiten en niet om consensus. Ik houd mij aan herkenbare feiten en of iets werkt. Ik heb gemerkt dat het probleem niet ligt in de auditieve discriminatie. Het trage decoderend, verklankend blijven lezen berust voornamelijk op een identificatie tekort tussen code (woordbeeld/woordklank) en wat er mee bedoeld wordt. De code en de klank krijgen geen wederkerig herkenbaar ‘gezicht’. Om dit te ontwikkelen is het is van cruciaal belang om andere zintuigen in te schakelen dan alleen het horen. Zien en tasten zijn zeker zo belangrijk. Tastzin en zien geven een ervaring van concrete dingen. Met tactiele zaken kunnen we de aandacht richten.’ Nog nagenietend vertelt Balt een anekdote over een jongetje dat in slaap viel zodra de juf een leesles begon.

‘De juf vroeg ten einde raad of ik met hem aan de slag kon gaan. Ik heb een afspraak met hem gemaakt. “Jij wordt moe van lezen hè?”, vroeg ik hem. Hij knikte. “Ik ben al wat ouder en ik voel me ook weleens moe. Laten we een afspraak maken. Jij kiest een paar lettertjes uit en die leg ik onder een doek. Ik laat jou een letter zien en jij zoekt zonder te kijken door te voelen met je handen dezelfde letter onder de doek. Zodra je moe wordt, moet je het zeggen. En hoeveel letters doen we dan daarna nog? Drie? Daarna mag je stoppen om uit te rusten.” Hij werd steeds minder snel moe. Hij leerde zijn aandacht te richten.’

De rechterhand van Balt, Hildegonde Mostert, legt de door hem ontwikkelde kaartjes met afbeeldingen en woorden en letterlijk te voelen in 3D-geprinte lettermodellen op de enorme met brochures en boeken bezaaide tafel. Het hele alfabet, inclusief combinatieletters (ui, ie, ij, enzovoorts) is tastbaar gemaakt.

Hildegonde vult het verhaal van Balt aan. ‘Vlot lezen doe je met een vlot herkend woordbeeld. De in het huidige leesonderwijs gebruikelijke instructie traint de verklankende route zonder de route van woordbeeldherkenning te trainen. Voor de kinderen die de sprong naar vlot lezen niet vanzelf maken, is het belangrijk andere processen in de hersenen te sti-muleren. Alfa-bedding richt de aandacht op gedetailleerde woordbeeldherkenning. Hiermee wordt direct het meest efficiënte ‘leespad’ in het brein aangelegd waarmee dyslexie voorkomen kan worden.

Leerkrachten moeten eind groep 1, begin groep 2 alert zijn op de volgende risicosignalen: Is er sprake van dyslexie in de familie? Kunnen kinderen de namen van klasgenoten niet onthouden? Kost het aanleren van de tekst van liedjes hen onevenredig veel moeite? Vergeten ze de aangeleerde letters?’

Toekomstmuziek

Balt is al ruim vijftien jaar bezig en kreeg een aantal jaar geleden de kans om zijn methode Alfa-bedding op een basisschool in de buurt uit te proberen. Momenteel loopt er een vooronderzoek in een samenwerkingsverband van 27 scholen. Fonds Dyslexie Nederland gaf twee keer een financiële bijdrage waaruit onder meer de ontwikkeling van een stappenplan voor scholen is bekostigd. Onder andere met Driestar educatief wordt gesproken over de toepassing van Alfa-bedding in hun werkgebied. Alleen de erkenning en daarmee de bekostiging door de overheid laat nog op zich wachten. De krasse tachtiger besluit strijdvaardig: ‘Dyslexie de wereld uit! Daar kunnen ze me dag en nacht voor bellen.’ Gesprekspartner Bert Ordelman nuanceert lachend: ‘Nou ja, bijna uitroeien.’

Alfa-bedding in het kort

• Pre-leescurriculum Alfa-bedding voorkomt het vast komen zitten in het trage verklankend lezen.
• Pre-leescurriculum Alfa-bedding legt het fundament voor vlot herkennend lezen en optisch spellen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen