Leven en arbeid van Jodocus van Lodensteyn (1620-1677) (6)

In 1662 maakte een broer van Anna Maria van Schuurman een rondreis langs diverse Duitse universiteiten en ging daarna naar Geneve, waar hij logeerde bij de plaatselijke predikant, Jean de Labadie. Een op zichzelf onbelangrijke gebeurtenis, die echter grote gevolgen had. Uit de brieven van Jan Godschalk aan zijn zuster Alma Maria bleek, dat deze Jean de Labadie niet alleen een geweldig kanselredenaar was, maar ook een reformator, die zich in de stad Geneve zó inzette voor de reformatie des levens, dat hij aan de dagen van Calvijn deed terugdenken.

De enthousiaste brieven van Jan Godschalk werden in de Utrechtse vriendenkring gelezen en besproken. Men brandde van verlangen om deze De Labadie te leren kennen, vooral toen Jan Godschalk uit Geneve teruggekeerd, vol lof over hem sprak als een prediker, die ongeacht wat de mensen van hem zeiden, het Woord Gods met grote ernst predikte.

De vriendenkring, die zoals we zagen met verlangen wachtte op een reformator, dacht weldra in Jean de Labadie de redder van Gods ingezonken kerk in ons land gevonden te hebben. Het zou spoedig blijken, dat men „op prinsen geen betrouwen moet stellen".

In 1666 was de Waalse gemeente te Middelburg vakant. Op aandringen van Voetius, ' Van Lodensteyn en Van Schuurman werd een beroep uitgebracht op Jean de Labadie, „vroeger vurig voorstander der Jezuïten, later tot het protestantisme overgegaan door het bestuderen van Calvijns werken". (Dr. A. F. KruU, Jac. Koelman, blz. 106).

De Labadie nam het beroep aan en kwam op zijn lange reis naar Holland te Utrecht aan om een dag of tien bij de familie Van Schuurman te logeren. Voetius, Essenius, Van Lodensteyn e.a. heetten hem hartelijk welkom. De Labadie preekte tweemaal te Utrecht op een levendige. boeiende, diep-ernstige en bewogen wijze en maakte daardoor diepe indruk op zijn hoorders. Zijn prediking viel echter niet bij allen in de smaak. Behalve Anna Maria van Schuurman, voor wie deze ontmoeting met Jean de Labadie beslissend is geweest voor haar verdere leven, waren de Utrechtse vrienden in hem teleurgesteld. Vooral Voetius had bepaalde bezwaren tegen de prediking van De Labadie, waarin volgens hem de eenvoud en zuivere grondslag van Gods Woord gemist werd. De toekomst zou leren, dat zijn bezwaren niet ongegrond waren.

Anna Maria nam echter afscheid van de Utrechtse vriendenkring om de door haar vurig bewonderde De Labadie te volgen naar Middelburg. In Middelburg bleek al spoedig, dat Jean de Labadie er vreemde ideeën op nahield, die hem in konflikt brachten met zijn kerkeraad. Volgens hem kunnen alleen wedergeborenen lidmaat van de kerk worden en hoewel hij de Bijbel beschouwde als het Woord van God, had bij hem het , Woord', dat spontaan in het hart opkwam en dat onmiddellijk ontvangen werd door de Heilige Geest, méér waarde dan de Heilige Schrift. In 1668 werd hij door de Waalse synode van Dordrecht uit zijn ambt gezet, waarna hij zich van de Nederduits Gereformeerde Kerk afscheidde. Ondanks de waarschuwingen van haar Utrechtse vrienden volgde ook Anna Maria van Schuurman haar geliefde predikant, eerst naar Amsterdam, later naar Herford en Altona in Duitsland en tenslotte naar Wiewerd in Friesland.

Voetius protesteerde in twee uitvoerige „academische redevoeringen" tegen de Labadistische dwaalleer, terwijl Koelman, die eerst tot één van zijn bewonderaars behoorde, in twee belangrijke geschriften de Labadisten bestreden heeft.

Hoewel Van Lodensteyn het inhoudelijk wel met Voetius en Koelman eens was, heeft hij wat Jean de Labadie betreft, een milder standpunt ingenomen en hem en zijn dwalingen niet openlijk bestreden. Volgens Dr. Proost (a.w^) achtte Van Lodensteyn de schorsing van De Labadie onrechtvaardig, hoewel hij zich zeer teleurgesteld voelde toen deze met de kerk brak. Hij voelde zich bedrogen. Vooral het vuur en de ernst waarmee Jean de Labadie opkwam voor de reformatie des levens en de handhaving van de tucht in de kerk des Heeren hadden Van Lodensteyn aangesproken. Vandaar zijn diepe teleurstelling toen De Labadie een eigen gemeenschap van wedergeborenen stichtte en niet bleef ijveren voor de reformatie van de kerk in de kerk zelf.

Van Lodensteyn waarschuwde Anna Maria van Schuurman dan ook ernstig toen zij met De Labadie meeging, zich afscheidde van de kerk en hem later volgde op zijn zwerftochten, zoals we reeds zagen.

Het vertrek van deze begaafde vrouw uit de Utrechtse vriendenkring werd door de overige vrienden als een pijnlijk gemis ervaren. Toch lijkt het of zij ondanks het verlies van Anna Maria door alle gebeurtenissen rondom de figuur van Jean de Labadie nog hechter aan elkaar verbonden werden.

In de volgende jaren werd de kring steeds kleiner, doordat de vrienden Van Lodensteyn gingen ontvallen. Vooral het sterven van Voetius in 1676 en van Essenius kort voor zijn eigen dood in 1677 is voor hem een smartelijke zaak geweest.

Voor Van Lodensteyn heeft de Utrechtse vrienden kring veel betekend. De onderling gesprekken, de vertrouwelijke omgang en de geestelijke verbondenheid der vrienden waren voor hem als een oase te midden van een eindeloze zandwoestijn van moeilijkheden en teleurstellingen, die hij ondervond bij zijn pastorale arbeid en in zijn ambtelijke werk in het algemeen.

H.I.A.

(Wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen