De Nadere Reformatie Niet van de wereld; wel in de wereld

(3)

Het ontstaan van die stroming'

Jean Taffin. In het jaar 1529 werd. Jean Taffin in Doornik geboren. Hij bleek bijzonder begaafd te zijn, wat voor Granvelle aanleiding werd om hem als zijn secretaris te benoemen. Tevens werd Taffin belast met de beoordeling van ketterse boeken. Op deze wijze werd hij wonderbaarlijk genoeg voor de reformatie gewonnen. Hij nam ontslag bij Granvelle en verhuisde naar Geneve, waar hij onder Th. Beza theologie studeerde. Na een zeer voorspoedige studie aanvaardde Taffin in 1557 een beroep van de gemeente onder het kruis te Antwerpen. Nadien was hij achtereenvolgens predikant te Aken, Metz en Heidelberg. In het jaar 1574 benoemde Willem van Oranje hem tot hofprediker. Na Oranje's dood werd Taffin Waals predikant te Haarlem en daarna in Amsterdam, totdat de pest hem in 1602 wegraapte.

Jean Taffin was een gematigd calvinist. Dat blijkt onder meer uit zijn houding tegenover de Dopersen. Als calvinist was hij natuurlijk antidopers, maar hun opkomen voor de heiliging des levens waardeerde hij kritisch. Door de nadruk die Taffin op de levensheiliging legde staat hij bekend als één van de eerste reformatorische piëtisten. Als zodanig publiceerde Taffin een tweetal meditatieve geschriften. Achtereenvolgens verschenen in 1595 zijn „Boetvaerdigheyt des Levens" en in 1600 de „Merktekenen der kinderen Gods". Taffin geeft daarin een beschamend beeld van de eerste gemeenten in de Gouden Eeuw. Er was wel aanleiding om op de praxis piëtaties (= praktijk der godzaligheid) aan te dringen.

Dit in het licht geven van reformatorisch meditatieve geschriften moeten we zien. als een reactie op de eenzijdige orthodoxie. Taffin beklemtoonde hiermee dat de Gereformeerde kerk nader gereformeerd moest worden.

In het licht hiervan zal het duidelijk worden dat we tot de volgende typering kunnen komen: De Nadere Reformatie was die beweging in de Nederlands Hervormde kerk die de praktijk der godzaligheid overeenkomstig de Gereformeerde belijderlis bovenal accentueerde.

De continuïteit

Guilelmus Amesius. Min of meer geestverwant van Taffm was de uit Engeland afkomstige Franeker hoogleraar Guilelmus Amesius (1576-1633). Vooral in zijn colleges over de ethiek beklemtoonde hij de praxis piëtatis. Amesius heeft door middel van zijn „Vijf boeken van de consciëntie" de reformatorische volksgeest positief beïnvloed. Hij wordt naar aanleiding van dit boekwerk wel genoemd „De ethicus van de Nadere Reformatie". De inhoud van dit geschrift is van klassieke betekenis.

Drie boetgezanten

Ongeveer dezelfde tijd ving het tijdperk der boetgezanten aan. Willem Teellinck, Jodocus van Lodenstein en Jacobus Koelman traden achtereenvolgens naar voren als bekende vertegenwoordigers.

Vooral Teellinck is hier van betekenis. Eigenlijk opent hij de rij. Men staat versteld van de werkkracht die hem bezielde. Een hele reeks publicaties, sterk variërend van omvang, maar over het algemeen ident inzake de achtergrondsgedachte, rolde van de pers. Het is weinig zinvol om al deze geschriften hier te noemen. Eén ervan mag echter niet ongenoemd blijven vanwege zijn diepe betekenis voor de gehele Nadere Reformatie, namelijk de „Sleutel der Devotie" (1624). In deze omvangrijke kwartijn legt Teellinck zijn vinger op vele wonden in de Gereformeerde kerk. Zijn kritiek op de dogmatische verstarring is onbarmhartig. Al in de voorrede wordt de strekking van het boek duidelijk. De eerste zin ervan luidt: „Het heeft billicken allen vroomen christenen veel aen, te vermerken hoe weynich de menichte der genaemde christenen, sich christelijcken dragen, ende hoe dat wel nae, alle ware devotie, onder het meerderen deel der christenen, heel ende al verstorven, ofte immers alleene binnen de deure vande Kercke bepaelt is.".

Over de hele verdere linie grepen de praktikale Gereformeerde theologen terug op dit boek. Met name Jodocus van Lodenstein (1620-1677) heeft zich de inhoud van dit magistrale werk eigen gemaakt. In de bekende Utrechtse vriendenkring, waar zich verschillende vooraanstaande figuren lieten vinden - w.o. de hoogleraar Voetius - vormde de „Sleutel der Devotie" regelmatig terugkerend onderwerp van de gesprekken.

Lodenstein heeft de „Sleutel der Devotie" als uitgangspunt van de daar gevoerde gesprekken geheel toegelicht. Lodenstein zélf mocht er trouwens ook zijn. Zijn preken waren als doortrokken van een zuivere boetegeest. Van klassieke betekenis is zijn nog onlangs herdrukte „Beschouwinge van Zion".

De geest van Teellinck leeftde a.h.w. voort in Lodenstein. Hij tast de ongerechtigheid in het hart als hij schrijft: „Eene vleeschelijkheid der belijderen, en daaruit eene misvatting van de Heilige leer der allenthalvige genade, item ongebruik en misbruik derzelve, is de oorsprong van al het kwaad". Wederom die kritiek op dat eenzijdig orthodoxe en derhalve het levensheiliging veronachtzamende standpunt van na de grote Synode van Dordt.

's-Gr.

G.H.L.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen