Terloops

"Die wind zaait, zal storm oogsten." Naar Hosea 8:7.

De Franse revolutie herdacht.

Op 14 juli 1789, nu tweehonderd jaar geleden, begon de Franse Revolutie. Op die dag bestormde een opgewonden menigte de Bastille, een gevangenis in Parijs. Deze gevangenis stond symbool voor het onderdrukkende bewind van de Franse koningen. Over de dieper liggende oorzaken van het ontstaan van deze revolutie lopen de meningen zeer uiteen onder de historici. Laten we het er maar op houden dat armoede en uitbuiting, politieke onmondigheid en absoluut vorstelijk gezag, kerkelijke glorie en egoïsme, in brede lagen van de Franse samenleving gevoelens van wrok en opstandigheid post deden vatten. Een kleine elite waande zich onaantastbaar ver verheven boven de massa van het volk. Tekenend is, dat de Franse boer van iedere 100 francs die hij verdiende er slechts 19 zelf mocht houden. 14 francs moest hij afstaan aan de landsheer, 14 aan de kerk en 53 aan de vorst. Tekenend ook voor het onbegrip en de kloof tussen elite en 'Ie peuple" is de opmerking van de vorstin. Marie Antoinette. Op haar vraag waarom het opgewonden grauw zich verdrong in de Parijse straten hoorde ze dat de honger had toegeslagen. Het ontbrak aan brood in de gezinnen. "Waarom eten ze dan geen cake? ", was haar wedervraag. Toen de Revolutie uitbrak wees de koningin op enkele edelen en sprak zij: "Deze heren zullen ons tonen hoe men voor zijn koning sterft". De heren hadden daar echter geen zin in en lieten het afweten.

Nadat de Bastille gevallen was, verbreidde de revolutie zich onstuitbaar over het gehele land. De koning en zijn vrouw werden gevangen genomen. Zij moesten zich als burgers verantwoorden voor een rechtbank. Beiden eindigden hun leven onder de guillotine, een vlijmscherpe hakbijl die in één keer het hoofd van de romp scheidde. Dit instrument was uitgevonden door de arts dr. Guillotin, die zijn instrument als menslievend, want pijnloos, snel en succesvol, aanprees. Helaas heeft hij ook zelf het leven moeten laten onder zijn eigen uitvinding.

Van de verwarring hebben enkelen geprofiteerd om zich taai en volhardend naar boven te werken totdat zij zelf de macht in handen kregen. Zo heeft de Revolutie nieuwe dictators aan de macht gebracht. Een les die we steeds weer uit de geschiedenis kunnen trekken, maar die ook steeds weer vergeten wordt. Een onthutsend voorbeeld zien we in Rusland, waar Stalin volgde op het bewind van de tsaren. En een voorbeeld in onze eigen tijd zien we in Iran waar Chomeiny een veel erger schrikbewind vestigde dan de sjah ooit heeft uitgeoefend.

In Frankrijk kwam Maximiliaan Robespierre aan het bewind. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden aan de jaren van de Terreur, toen de guillotine dagelijks vijftig hoofden verwerkte, en soms zelfs meer dan honderd. De historie verhaalt ons van een arm naaistertje van nauwelijks zestien jaar dat haar hoofd op de plank van de guillotine legde en aan de beul vroeg: "Hou ik mijn hoofd zo goed, mijnheer"? Ook weten we van een oude vrouw die elke dag al vroeg naar de executie-plaats toog, om zittend op een krukje, puur voor haar vermaak, naar de executies te kijken. Als ze even moest wachten verdreef ze de tijd met een meegebracht breiwerkje.

Robespierre was tenslotte hoofd van de politie, bestuurde een net van spionnen en tekende op basis van verdachtmakingen persoonlijk een eindeloze reeks doodvonnissen. Eén van zijn eigenaardigheden was, dat hij zich zeer zorgvuldig, maar ook zeer ouderwets kleedde, op de manier van vóór de revolutie. Hij droeg vaak een donkere bril om zijn gevoelens te verbergen en een ander niet recht in de ogen te hoeven zien. Robespierre kwam in 1794 ten val en beëindigde zijn leven zelf ook onder de guillotine. Er volgde opnieuw een periode van grote verwarring, waarvan Napoleon gebruik maakte om de macht te grijpen. Nu volgen er jaren waarin Frankrijk zijn militaire macht toont en Europa aan zich onderwerpt. Tenslotte voltrekt de ondergang van Napoleon en Frankrijk zich in 1815 bij de slag van Waterloo.

De historici verschillen dus inzake hun opvattingen over de oorzaken van de Franse Revolutie. Er is ook verschil van mening over de betekenis van de Franse Revolutie en de i^evolgen ervan. Als wc de zaak even mogen vereenvoudigen dan kunnen we stellen dat de Franse Revolutie de definitieve doorbraak betekende van een nieuwe denkstijl. Een denkstijl die zich al aankondigde ten tijde van de Renaissance en de Verlichting. We denken dan aan het centraal stellen van de mondige mens. het vertrouwen op het souvereine volk. de leer dat politieke macht gespreid moet zijn over meerdere colleges en het verwerpen van het gezag van traditie, vorst, kerk en God. Op politiek, maatschappelijk en levensbeschouwelijk vlak betekent deze revolutie een aardverschuiving, zodat men er met recht een nieuw tijdvak in de geschiedenis mee laat beginnen. Ook de kerk kwam onder felle kritiek te staan. Daar waar de kerk was verworden tot een politiek en maatschappelijk machtsinstituut had zij deze kritiek zelf over zich heengeroepen. De kerk is er niet om zich aan aardse belangen te hechten. Zij dient vrij te zijn van alle materiële zaken en zich te concentreren op haar eerste taak: de verkondiging van Gods Woord.

De Franse Revolutie heeft zeker ook positieve gevolgen gehad: het onderwijs werd verbeterd, voor de wet werd de gelijkheidsidec doorgevoerd, de burgerlijke administratie werd opgezet, een grondwet omschreef niet alleen de plichten van het volk. maar ook die van de regering en vormde tevens een waarborg voor de bescherming van het volk tegen machtswillekeur.

Daar waar de leus luidde "Ni Dieu, ni maïtre" zette de Franse Revolutie de ontkerstening van de samenleving in versneld tempo voort. In onze tijd zien we in de ver doorgevoerde individualisering, in de wetenschappelijke hoogmoed en in het op de spits drijven van de rechten van de mens op het inrichten van zijn leven naar eigen inzicht de keerzijde van de revolutie-idealen.

Groen van Prinsterer heeft de idealen van de Franse Revolutie in de kern gepeild. Hij zag er de stelselmatige verloochening van de levende God uit voortkomen. Deze revolutie kwam neer op de verwerping van het Evangelie en de zelfverheffing van de mens. Terzijde wees Groen er in zijn boek "Ongeloof en Revolutie" ook op, dat naar zijn inzicht de misstanden aan de vooravond van de Franse Revolutie overdreven werden voorgesteld ter rechtvaardiging van de Revolutie.

De Fransen herdenken hun revolutie echter nog elk jaar. De 14e juli is bij hen een nationale feestdag, die uitbundiger wordt gevierd dan bij ons Koninginnedag. Omdat het ditmaal een eeuwfeest betreft, zal hier nog meer aandacht aan besteed worden. De Franse regering trekt er miljoenen francs voor uit om de wereldwijde betekenis van de Franse Revo­ lutie nog eenmaal wereldwijd onder de aandacht te brengen. Het is Mitterrand, die zich in het openbaar beweegt met het air van een monarch van vóór de Revolutie, wel toevertrouwd om de Franse grandeur te onderstrepen.

Wij houden liever vast aan Groen: tegen de Revolutie het Evangelie!

Apeldoorn,

H.A. Hofman.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen