Lezen in de Christenreis

(12) Bij-einde

Christen weet te ontsnappen uit de stad IJdelheid. Buiten de stad voegt zich iemand bij hem die vertelt dat hij door het spreken en door het lijdzame gedrag van Christen en Getrouwe tot inkeer is gekomen. Hij heeft daardoor middellijk de weg der waarheid mogen kiezen en wordt de metgezel van Christen tot het einde toe. 'Een is er gestorven en een andere is uit zijn as herrezen' schrijft Bunyan. Steeds blijft het waar: het bloed der martelaren is het zaad der Kerk. Volgens Hopende (zo noemt Bunyan deze nieuwe pelgrim) zijn er in de stad nog meer tot inkeer gekomen. Zoals op andere plaatsen in de Christenreis tekent Bunyan direct hierna, dat er ook valse motieven zijn waarop iemand de pelgrimsweg kiest. Bij Hopende was het een innerlijke overtuiging, gewerkt door Gods Geest, waarvan we later nog zijn verslag zullen horen.

Als zij even later iemand inhalen en hem vragen waar hij heengaat, antwoordt deze zonder aarzelen: 'Ik kom uit de plaats Schoonspraak en ben op reis naar de Hemelstad'. Hij zegt echter niet zijn naam. Als Christen hem vraagt wie zijn familie is, komt het echter wel uit wie hij is. Heel scherp tekent Bunyan dan wie Bij-einde in feite is. We kunnen immers iemand pas goed kennen als wij weten met wie hij eensgeestes is. Hij noemt de namen van zijn verwanten: de heer Draaibord, de heer Tijdsdienaar, de heer Schoonspraak (dit wil zeggen iemand die innemend en hoffelijk zich kan voordoen), de heer Glad-van-Tong, en vooral niet te vergeten Dominee Twee-tongig. De benaming "Bijeinde" komt ook duidelijk uit, als hij vertelt dat zijn overgrootvader een schipper was, die 'de ene kant uit keek, maar de andere kant op roeide'. Trouwens, zijn vrouw is een dochter van mevrouw Veinzerij.

Als hij verder iets zegt over zijn opvattingen met betrekking tot de godsdienst, namelijk dat hij niet zo is als die mensen die alles zo streng nemen en dat hij de godsdienst aanhangt als alles voor de wind gaat en als de meeste mensen daarmee ingenomen zijn, herkent Christen hem dadelijk. 'U bent Bij-einde'. Het zal ons duidelijk zijn, dat met deze figuur bedoeld wordt dat iemand om allerlei bijbedoelingen de godsdienst kan aanhangen. 'Ik pas me aan bij de opvattingen van de tijd', zegt Bij-einde. Als Christen hem vertelt dat ware pelgrims zo dikwijls tegen de stroom op moeten roeien, weigert hij zich bij hem aan te sluiten, omdat hij zijn eigen principes niet wil loslaten. 'U moet niet over mijn geloof heersen', is zijn weerwoord.

Wat een mensenkennis komt hier openbaar bij Bunyan! Er kan zoveel schijngodsdienst zijn, waarvan de onderliggende motieven niets te maken hebben met de vreze des Heeren. Eer, aanzien en voordeel zijn vaak de innerlijke drijfveren. De buitenkant kan schoonschijnend zijn, maar de grond deugt niet. Zo'n godsdienst kan ook geen standhouden voor Gods rechterstoel. In een kanttekening bij deze passage staat zo treffend: 'Een belijder wordt beter getoetst door een week in de gevangenis te verkeren dan een maand in de kerk', met andere woorden: door verdrukking komt wel uit wat het ware is. Het komt nog duidelijker uit wie Bij-einde is, als hij zijn vrienden ontmoet, die met de volgende namen worden aangeduid: "Houd-de-Wereld-Vast, Geldwolf en Gierigaard". Samen spreken ze smalend over die "strenge christenen", die er hun eigen principes op na houden en die in alles van God afhankelijk zijn. Bij-einde en zijn vrienden berekenen liever wat voor hen het gunstigst uitkomt. Zij zijn voor een godsdienst die algemeen aangeprezen wordt. Zij hebben er geen moeite mee, dat een predikant wat water in de wijn doet wat zijn principes betreft, als hij daardoor een grotere gemeente kan krijgen en een ruimer inkomen. Zij vinden het ook geoorloofd, dat een koopman de godsdienst gebruikt om meer klanten te winnen en er dus beter van te worden.

Als Bij-einde en zijn vrienden deze opvattingen aan Christen voorleggen, antwoordt deze zo duidelijk uit de Schrift dat gierigheid een wortel is van alle kwaad, dat zij geen weerwoord meer hebben. Christen maakt een en ander duidelijk met de voorbeelden van Hemor en Sichem, die de besnijdenis wel wilden ondergaan om tijdelijk voordeel, de Farizeeën, die op de hoeken van de straten stonden te bidden en de huizen der weduwen opaten, Judas, die een discipel was en toch ook een dief, Simon de Tovenaar die de gave van de Heilige Geest met geld wilde kopen. De les uit deze typering van Bij-einde moet ons wel ter harte gaan. De Heere kent de verborgen bedoelingen van ons allen. We kunnen mensen bedriegen, maar de Heere niet. Het is uit deze omschrijving van Bij-einde en zijn vrienden ook duidelijk dat men God en de Mammon kan dienen, als de vreze des Heeren niet de grondslag van ons leven is, of als de vreze des Heeren niet in oefening is.

De heuvel Gewin

Even hebben Christen en Hopende wat rust in de vlakte Gemak (of Verlichting), maar die vlakte is maar klein en zij hebben die spoedig weer achter de rug. De verkwikkingen in het leven van ware pelgrims zijn over het algemeen maar van korte duur. Zij komen nu bij de heuvel Gewin, waar een zilvermijn is. Deze bijzonderheid heeft al menigeen nieuwsgierig gemaakt daar een kijkje te nemen. De grond dicht bij de rand van de mijn is echter verraderlijk, plotseling brokkelt hij af en men kan naar beneden vallen. Zo zijn er al velen omgekomen of voor hun leven verminkt geworden.

Het materialisme verslindt ook heden velen. De verzoekingen van de duivel zijn verguld met een aantrekkelijke, schone schijn. Hoe velen zijn door een wereldse geest meegesleept, omdat geld en goed zo'n aantrekkingskracht op hen had. Hun ziel en zaligheid hebben zij eraan gewaagd. En de verlokking is soms sterk. Immers, Demas staat op enige afstand van de heuvel Gewin en roept de voorbijgangers toe: 'Kom van de weg af en ik zal u iets laten zien! Zonder veel moeite kunt u rijk worden'. Het is alsof we de oproepen horen of zien van de aantrekkelijke beleggingen in onze tijd. Uw kapitaal wordt zonder uw inspanning vele malen vermeerderd! Zelfs Hopende voelt een neiging in zich om te gaan kijken naar de zilvermijn. Maar dan moet men wel "van de weg af"! Christen weigert echter resoluut. 'Dit is een valstrik, een belemmering op de pelgrimsweg', zegt hij. Aan Demas stelt hij de vraag, of het niet gevaarlijk is naar de mijn te gaan. Demas zegt, dat het alleen gevaarlijk is voor degenen die onvoorzichtig zijn, maar terwijl hij dit zegt, bloost hij. Hij weet wel beter: hebzucht en voorzichtigheid gaan niet samen! Christen ontmaskert deze Demas: 'U bent een vijand van de rechte wegen des Heeren. U bent zelf van de weg afgegaan en wilt u ons verleiden? ' Als Demas zich nog wil verontschuldigen door te zeggen dat hij toch ook een zoon van Abraham is, zegt Christen: 'Ik weet, dat uw overgrootvader Gehazi was en uw vader is Judas'.

Wat een ernstige waarschuwing voor ons allen: leven bij het Woord van God en geheel opgaan in een materialistische levenswijze kan niet samengaan. Het gaat hier niet om de vraag, of men rijk mag zijn. God heeft immers beiden gemaakt: rijken en armen. Is echter de Mammon onze afgod, dan kunnen we wel zeggen met Demas, dat we 'een zoon van Abraham zijn', maar dan zijn we wel familie van Gehazi en Judas! En hoe het met zulke mensen afloopt, vertelt Bunyan ons in het volgende: Bij-einde en zijn vrienden gaan op de eerste wenk van Demas van de weg af en keren zich gretig tot de zilvermijn. Zij zijn echter nooit meer teruggezien!

Scherpenzeel J. de Jager

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen