Standpunten over homofilie schuiven

Onthutsend en verbijsterend. Daarmee is het gevoel getypeerd dat achterblijft als men terugkijkt op de discussie over homoseksualiteit binnen de grote protestantse kerken in ons land. Tot de jaren zestig van de vorige eeuw leefde daar algemeen de gedachte: homoseksualiteit is contra naturam en contra scripturam - tegen de natuur en tegen de Schrift. Desondanks accepteerden rond 1980 gereformeerden en hervormden de

homofiele levenswijze. Tegen beter weten in!

Eeuwenlang ontbrak het de christelijke kerk niet aan duidelijkheid als het ging om homoseksualiteit. Deze levenswijze werd afgewezen en de kerk kon haar op grond van de Heilige Schrift niet anders beschouwen "als de zonde van Sodom die de Heere een gruwel is". Niet om hard te zijn of om mensen te discrimineren, maar alleen vanwege een eerbiedig luisteren naar Gods geopenbaarde wil, naar wat Hij kwaad noemt.

Nederland voorop

Wel was er enig verschil in de gronden waarop die afwijzing geschiedde. De rooms katholieken zagen homoseksualiteit vooral als een tegennatuurlijk verschijnsel; de protestanten legden er de nadruk vooral op dat ze een levenswdjze was die tegen de Schrift inging. Maar het resultaat was hetzelfde: de homoseksualiteit werd veroordeeld en afgewezen.

Dat veranderde in de tweede helft van de 20" eeuw. Daarbij liep Nederland voorop. De roomse kerk sprak nog in 1975 uit dat homoseksualiteit immoreel is. In 1993 herhaalde de kerk van Rome dit. De gedachten binnen de Nederlandse kerkprovincie weken echter af. In 1979 verklaarden de roomse leiders in ons land dat homofilie niet tegen de natuur is. Anders gezegd: mensen met een homoseksuele aanleg kunnen zich dus ook 'natuurlijk' gedragen, op hun manier uiteraard. De Anglicaanse kerken, die vooral in de Engelstalige wereld hun aanhang hebben, stelden in hetzelfde jaar dat relatievormen tussen mensen van hetzelfde geslacht "aanvaardbaar zijn".

BarthenThielicke

Binnen de protestantse wereld nam de invloedrijke theoloog Karl Barth (1886-1968) aanvankelijk een ferm standpunt in. Hij noemde homoseksualiteit "pervers" en "de uiterste consequentie van de afval van God." Later nuanceerde hij zijn opvattingen en oordeelde hij gematigder. De Duitse ethicus Helmut Thielicke (1908- 1986) zag, evenals Barth, de homoseksualiteit als een verstoring van de scheppingsorde. Tegelijk beschouwde hij haar als een onveranderbaar gegeven. Volgens Thielicke heeft de Heere Zijn verordeningen aangepast aan de nieuwe situatie die door de gebrokenheid van de zonde is ontstaan. Dat betekent dat de mens dus met homoseksualiteit als feitelijk gegeven moet rekenen en werken, waarbij Thielicke onthouding wel als de meest verstandige weg voor een homofiel ziet. Deze gedachtegang van de Duitse ethicus heeft veel ingang gevonden bij de kerken in Europa en in Amerika.

Nederlandse Hervormde Kerk

De veranderingen in standpunten over homoseksualiteit binnen de voorname protestantse kerkgemeenschappen in Europa en Amerika voltrokken zich in een periode van zo'n dertig jaar; de grote protestantse kerken in Nederland hadden er slechts vijftien jaar voor nodig. Zowel binnen de Nederlandse Hervormde Kerk als binnen de Gereformeerde Kerken vond er aan het begin van de jaren zeventig een discussie plaats over homoseksualiteit. In 1972 besprak de synode van de N.H.Kerk het rapport "Seksualiteit en nieuwe moraal". In het meerderheidsrapport werd acceptatie van homoseksualiteit bepleit, maar de synode wees die gedachtegang af. Ze aanvaardde het minderheidsrapport, ontworpen door de Groningse ethicus P.J. Roscam Abbing. Dat rapport zag homoseksualiteit als afwijking en als strijdig met Gods instellingen. Duidelijk werd in dit stuk gesteld dat de homoseksuele mens gelijkwaardig is aan de heteroseksuele. Maar, zo zeggen de schrijvers van het minderheidsrapport: "Het berust niet op discrimine-

Eeuwenlang ontbrak het de christelijke kerk niet aan duidelijkheid als het ging om homoseksualiteit.

ring, maar op een nuchtere constatering als vastgesteld wordt dat homoseksualiteit een afwijking is. Naar de Bijbelse norm is het zo dat God de mens naar Zijn beeld als man en vrouw heeft geschapen." Wel gaf dit rapport enige ruimte voor het samenleven "in liefde" van mensen van hetzelfde geslacht. De opstellers gingen echter niet zover te stellen dat deze relatie zoveel mogelijk op een huwelijk moet gelijken. Dat bleef ongewis.

Van Gennep: gericht zijn op anderen

De Leidse hoogleraar EO. van Gennep, één van de opstellers van het meerderheidsrapport, gaf vervolgens het boekje Mensen hebben elkaar nodig uit. Dit was een bewerking van het verworpen rapport. Voor Van Gennep is er geen gebod van God maar alleen een vingerwijzing van Hem. Geboden vormen slechts een startpunt, maar de uitleg ervan is niet onveranderlijk. Ieder mens zal met inachtneming van zijn eigen tijdsomstandigheden die geboden moeten interpreteren. Volgens Van Gennep is ieder schepsel gericht op anderen. Een mens wordt pas mens als hij relaties heeft met anderen. Voor de één is dat een huwelijk tussen man en vrouw, voor de ander is dat een hechte vriendschap tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. Iedereen heeft recht op een relatie die het beste bij hem past. Van Gennep was gewoon zijn tijd ver voor uit. In 1972 was deze gedachtegang nog niet aanvaard binnen de N.H.Kerk. Ruim tien jaar geleden verscheen de gespreksnota "Verwarring en herkenning". Deze was bedoeld om het gesprek binnen de N.H.Kerk een impuls te geven. In 1989 besloot de hervormde synode dat tuchtmaatregelen tegen homoseksuele niet gepast zijn en moeten worden omschreven als "machtsmisbruik." De praktiserende homofiel had ook kerkelijk zijn plaats verworven.

Snelle omslag

Nog sneller dan in de N.H.Kerk ging de omslag in de Gereformeerde Kerken. In 1973 werd het rapport "Over mensen die homofiel zijn" besproken. Daarbij kwam de vraag aan de orde of er een "evangelische evidentie" (d.w.z. een bijbels bewijs) is voor een "neen" tegen een homofiele beleving. De synode gaf daar geen duidelijk antwoord op. De Kamper ethicus prof. dr. G. Rothuizen, die zelf onder bepaalde voorwaarden de homoseksuele levenswijze wilde toestaan, erkende later dat er wel degelijk argumenten in de Bijbel te vinden zijn om homoseksuele praktijk af te wijzen. Ondanks de overtuiging dat verdedigers van homoseksualiteit in de Bijbel geen voet aan de grond kunnen krijgen, nam binnen de Gereformeerde Kerken gedurende de tweede helft van de jaren zeventig de acceptatie van homoseksualiteit toe. Voormannen waren daarbij zelfs zo hardleers dat ze voorbijgingen aan het feit dat een vooraanstaande broeder, zelf homofiel, zei: "Toch moet ik één ding toestemmen. Homoseksualiteit is een afwijking; ze past niet!" Die kanttekeningen voorkwamen niet dat de synode in november 1980 met 37 tegen 33 besloot dat mensen met homofiele gevoelens toegelaten worden tot de viering van het Heilig Avondmaal en tot alle ambten. Uitdrukkelijk werd daarbij aangetekend dat de homofiele praktijk, dus de seksuele omgang van twee mensen van hetzelfde geslacht, daarbij was inbegrepen. Ook al werd in een jaar later in het rapport "Het gebruik van Schriftgegevens bij vragen rondom homofilie" nog gezegd dat het samenleven van homofielen als "noodoplossing' moet worden gezien, feitelijk was op de synodevergadering van 1980 een wissel omgezet. Wat de kerk altijd als grove zonde had

beschouwd, werd niet langer gezien als verhindering voor deelname aan het heilig sacrament. (wordt vervolgd)

Klaaswaal,

ds. G. J. van Aalst

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen