Comrie onder vuur

6-7We maken een balans op, richten ons op twee punten van kritiek van ds. Kort en proberen daar een les uit te trekken. Een verwijt richting ds. G.H. Kersten luidt dat deze zich ‘zo goed als uitsluitend op Comrie’ richtte en diens theologie de gemeenten opdrong.
Wie de pennenvruchten van ds. Kersten kent, weet dat hij een bijzondere achting wegdroeg voor Comrie. Diens geschriften achtte hij waardevol, zowel in het verdedigen van de zuivere leer als in het leiding geven aan het geestelijk leven. Door het gezag van ds. Kersten kunnen we inderdaad zeggen dat in de Gereformeerde Gemeenten een stempel van Comrie te zien is.

Gezamenlijk
Maar is het wel een misvatting als zou ds. Kersten zich bijna uitsluitend op Comrie hebben beroepen. ‘Leest mijne vrienden’, zo schreef ds. Kersten in De Saambinder van 23 april 1925, ‘leest de goede oude schrijvers, leest ook Andrew Gray, leest Boston, Erskine, Comrie, Justus Vermeer, van der Kemp, Brakel’. Een andere keer noemt hij de ‘kostelijke’ catechismusverklaringen van Justus Vermeer; J. van der Kemp, B. Smytegelt en David Knibbe. En elders: ‘Zal ik wijzen op Brakel; op Van der Groe; op Van der Kemp; op Love; Watzon, en zoovelen meer’. ‘Ik houd het liever met Comrie, Erskine, Smytegelt, Hellenbroek, Justus Vermeer, en al onze Godzalige oudvaders’, zo schreef ds. Kersten in De Saambinder van 11 juni 1936.
Ds. Kersten wilde de Gereformeerde Gemeenten laten wortelen in de gezamenlijke boodschap van de Nederlandse en Engelse oudvaders, een leer die naar ds. Kerstens vaste overtuiging gegrond was op Gods Woord en de belijdenisgeschriften.
Deze koers van ds. Kersten is heilzaam gebleken voor de gemeenten. Het geestelijke voedsel van de oudvaders gaf onder Gods zegen groei en bloei. Deze koers is ook nu van grote betekenis. Een voorliefde voor een bepaalde oudvader is niet verkeerd, maar als het een eenzijdige oriëntatie op één of enkele van hen wordt, lopen we het gevaar van verenging die een kerk niet dient.
Nog erger wordt het als de oudvaders nauwelijks meer gelezen worden, hetzij persoonlijk of tijdens de leesdiensten. Dan raken we de verworteling van ons kerkverband kwijt!

Balans
Er is nog een tweede punt van kritiek waaruit we een lering willen trekken. Ds. Kort ziet een gevaar als werkzaamheden die zich niet richten op de Middelaar als zaligmakend worden gezien. Wie vóór Zondag 7 van de Catechismus spreekt over geestelijk leven, bouwt zondaren op een verkeerde grondslag, zo meent ds. Kort. Naar onze overtuiging heeft ds. Kersten aan twee zaken naast elkaar vastgehouden. In de eerste plaats is er een wezenlijk verschil tussen een algemene overtuiging van zonde en een zaligmakende overtuiging. In de algemene overtuiging is er een slaafse vrees, een spijt over de zonde, omdat het oordeel Gods eraan is verbonden. In de zaligmakende overtuiging wordt het hart gebroken, is er een droefheid naar God die een onberouwelijke bekering werkt tot zaligheid en een hartelijk verlangen om voor God te mogen leven.
Daarnaast zal met alle klem gepredikt moeten worden dat de zaligheid alleen in de Persoon van de Middelaar te vinden is. Het is een groot gevaar als mensen die in overtuigingen lopen, de handen krijgen opgelegd. Gevaarlijk is het als er een rust wordt gepredikt buiten de enige rustgrond Christus om. Theodorus van der Groe werd in zijn brieven en boeken niet moe om te benadrukken dat een zondaar ‘in Christus’ moet zijn.
Maar, we mogen dit accent niet uitspelen tegen de prediking van Comrie, die immers geen ander fundament legde, maar wel lager afdaalde tot bekommerde zielen en een woord van bemoediging en troost tot hen wilde spreken.

Naast elkaar
Het lijkt er sterk op dat ds. Kort alleen de lijn van Van der Groe erkent en die afzet tegen de prediking van Comrie. Dat is niet juist en ook niet nodig. Deze twee oudvaders staan niet tegenover elkaar, maar náást elkaar. Wat het fundament betreft, zijn ze één, wat de uitwerking betreft hebben beide oudvaders een eigen accent. Beide accenten kunnen we niet missen in het omgaan met zielen. Dat is de lering die we uit het boek van ds. Kort kunnen trekken.
In de Dordtse Leerregels staan beide zaken ook naast elkaar. Aan de ene kant worden de zaligmakende overtuigingen door de Heilige Geest beschreven (III/IV, 11) en wordt de geestelijke honger en dorst naar verlossing uit de ellende als vrucht van de wedergeboorte erkend (III/IV, verwerping 4).
Aan de andere kant wordt als kenmerk van de wedergeboorte het geloof en de liefde tot Christus genoemd (III/IV, 13). Van belang is het om deze zaken bij elkaar te houden en zeker niet tegenover elkaar te zetten.
Datzelfde geldt voor de verhouding tussen Zondag 7 en Zondag 23 van de Heidelbergse Catechismus. Het gaat in deze zondagen niet om een ander geloof. Het is goed dat ds. Kort de eenheid van de Catechismus onderstreept.
Tegelijkertijd erkennen we een opwas in de genade en kennis van de Heere Jezus Christus. Ds. Korts voorganger in Krimpen aan den IJssel, ds. M.A. Mieras, laat in zijn catechismusverklaring het onderscheid zien tussen deze twee zondagen. De vrijspraak van de Rechter (Zondag 23) is inderdaad een nadere weldaad in het genadeleven, een weldaad die ds. Mieras persoonlijk had doorleefd. Zo mocht hij eruit preken.
Het is erg pijnlijk als ds. Kort een dergelijke overtuiging afdoet met ‘nieuwe nieuwe beweringen van het godsdienstige geslacht’. Dat bevordert geen inhoudelijk gesprek over deze tere zaken.

Heilsorde
Tenslotte, in hoofdstuk 14 van zijn boek schrijft ds. Kort over de heilsorde zoals hij die leert. In dit, en ook in andere hoofdstukken, staan ook zaken waar we wél van harte mee kunnen instemmen. Met een (verkort) citaat hieruit willen we daarom besluiten: ‘Maar toch zijn er, die in het verborgene hongeren en dorsten naar Jezus. Dit is het werk des Geestes, dat de ziel met een ontzaglijke drijving naar Jezus doet begeren. Hij verwekt in het hart der uitverkorenen de hoop op verlossing van de zonden, die hen zo diep smarten. De boeien der zonden kwellen hun ziel met grote ontzettingen. Deze ontdekking doet hen aan de lippen der leraars hangen, die hen in Gods Naam onderwijzen. Wie is Hij toch, Die mij van de zonde kan verlossen en van deze last bevrijden? O, Indien u het niet weet en dit werkelijk uw grote behoefte en verlangen is, dan zal ik het u zeggen: onze Heere Jezus Christus. Deze is de Middelaar, Die u tot God kan terugbrengen. Hij is de verzoener, bekwaam om u te redden'.

N.a.v. ”Wedergeboorte of
schijngeboorte”, ds. A. Kort;
uitg. Tekstservice Vermeulen,
Meteren, 2012; 206 blz.;
ISBN 978 90 78164 10 4; € 19,50

(slot)

Middelburg, ds. J.M.D. de Heer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen