TERUGBLIK OP HET EERSTE JAAR

Een forse stapel papier moet worden doorgebladerd om de tien jaar Landelijke Stichting te kunnen samenvatten. Menige strekkende meter vult de archiefkast. Het zou te ver voeren elk jaar afzonderlijk te verslaan. Daarom is gekozen voor het eerste jaar. Het was het meest turbulente jaar van de Landelijke Stichting. Het aantal ontvangen reakties is niet te tellen. Evenmin het aantal uitgaande brieven. Onvoorstelbare hoeveelheden papier zijn in het eerste jaar verwerkt.

Over de arbeidsuren zullen we maar zwijgen. Een bezinnend artikel zou de vraag moeten belichten of alles wel op de juiste wijze en met een oprechte bedoeling is gebeurd. Ik wil in dit artikel slechts volstaan met een historisch overzicht.

Wat eraan vooraf ging

De Landelijke Stichting is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Nee, met name in de zestiger en zeventigerjaren bereiken het Hoofdbestuur signalen van verontrusting. Verontrusting over de koers, die het bestuur van het Landelijke Verband van Staatkundige Gereformeerde Studieverenigingen gaat. Verontrusting naar aanleiding van het rapport van de jongerengroep Walcheren. Verontrusting over de inhoud van het blad "Onderling Kontakt" (niet te verwarren met het blad "Ons Contact"). Verontrusting ten aanzien van bepaalde artikelen in "De Banier". Verontrusting over bepaalde "unanieme" standpunten van het Hoofdbestuur.

Naar de mening van velen binnen de SGP worden de staatkundig gereformeerde beginselen niet meer nadrukkelijk vooropgesteld, maar veel meer afgezwakt. Dit doet menige kiesvereniging naar de pen grijpen. Men vindt evenwel - naar de mening van de verontrusten binnen de partij - onvoldoende gehoor. Dit leidt tot de vorming van een (eerste) "bezwaardengroep", die tot tweemaal toe in "De Glashof' te Leerdam vergadert. Na de tweede vergadering (in 1969) gaat een ieder zijns weegs en worden geen kontakten meer (in organisatorisch verband) met elkaar onderhouden.

Wel komt diverse malen daarna de verontrusting binnen de partij openbaar. Niet alleen op de partijdagen, maar ook in diverse geschriften wordt het Hoofdbestuur opgeroepen de beginselen, als vanouds, centraal te stellen en op te treden tegen de beginselvervaging en tegen de afzwakking van de eigen identiteit. De brochure "Op weg naar een Gereformeerde Gezindte Partij? ", diverse artikelen in kerkelijke bladen, maar ook het periodiek verschijnend blad "Staatkundig Gereformeerd" kunnen in dit verband genoemd worden. En niet te vergeten de voorkeursaktie voor ds. F. Mallan, tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 1970. Deze aktie, die door diverse predikanten uit verschillende kerkgenootschappen wordt ondersteund, levert een indrukwekkend aantal voorkeurstemmen op, namelijk 12.762. In aansluiting op deze voorkeursaktie vindt een gesprek plaats tussen een aantal predikanten, waaronder ds. F. Mallan en ds. E. du Marchie van Voorthuijsen, en het Hoofdbestuur.

Deze samenspreking wordt als nuttig ervaren en geeft aanleiding tot de verwachting dat het Hoofdbestuur de nodige maatregelen zal treffen. Helaas

moet al snel worden gekonstateerd, dat geen koerswijziging optreedt. Meer nog, in "De Banier" verschijnen artikelen, die de achterban zorg geven en de verontrusting versterken.

Oprichting Landelijke Stichting

Gelet op de - hiervoor genoemde - ontwikkelingen en het gevoelen, dat de interne kanalen verstopt zitten en mede gelet op het feit, dat in "De Banier" slechts één richting aan het woord mag komen, zendt een zestal SGP'ers (waaronder schrijver van dit artikel) een brief naar een aantal bij hen bekende verontruste SGP'ers. In deze brief (van 29 december 1976) spreken de ondertekenaars hun zorg uit over de diverse ontwikkelingen binnen de SGP van dat moment. Zoals gezegd, de inhoud van "De Banier" en "Onderling Kontakt" - later "Zicht" - , maar ook het optreden van sommige SGP'ers naar buiten, roepen vragen op. Ook het besluit tot het aangaan van een lijstverbinding en het streven naar lijstineenschuiving, geeft reden tot bezorgdheid. Daarnaast wordt gevreesd, dat het getuigend element gaat inboeten ten behoeve van "het mee willen tellen" op politiek gebied. Een breuk met de partij wordt niet beoogd. Allen die het tegendeel beweren, spreken de waarheid niet.

De rond de jaarwisseling 1976/1977 verzonden brief eindigt met de oproep op zaterdag 22 januari 1977 naar Leerdam te komen om de ontwikkelingen binnen de partij met elkaar te bespreken en eventueel te komen tot "de vorming van een (blijvend) comité tot handhaving van de aloude Staatkundig Gereformeerde Beginselen".

De eerste vergadering

De opkomst op 22 januari 1977 is boven verwachting. Meer SGP'ers dan uitgenodigd, zijn aanwezig. De vergadering wordt geopend met het zingen van Psalm 106 vers 4 en Schriftlezing uit Daniël 9. Na het gebed spreekt ds. H.J.C.H. Zwijnenburg een kort openingswoord uit, waarin hij wijst op "het eeuwige, onveranderlijke Woord van God. Dat Woord geldt ook voor het staatkundige leven". Dominee Zwijnenburg eindigt met de wens, dat de beginselen gegrond op Gods Woord nog zouden mogen doorklinken in 's lands vergaderzalen.

Nadat door de heer N. van Mourik een toelichting op het doel van de vergadering is gegeven, ontstaat een levendige diskussie. Aan het slot van deze diskussie gekomen, wordt unaniem besloten een stichting in het leven te roepen "met als doel de handhaving van de aloude staatkundig gereformeerde beginselen". Tijdens deze eerste vergadering - die zich kenmerkte door grote eensgezindheid en eendracht - wordt door de aanwezigen ook een bestuur van zeven personen gekozen. Reeds vier dagen later komt het bestuur voor de eerste keer in vergadering bijeen. In deze bestuursvergadering worden de concept-statuten en de concept-bekendmaking van de oprichting van de Landelijke Stichting opgesteld.

Het doel en de grondslag

De officiële oprichting van de Landelijke Stichting vindt op 5 februari 1977 plaats. Opnieuw komen vele SGP'ers uit het gehele land in Leerdam samen. De opening geschiedt door dominee Zwijnenburg, terwijl de heer D. van Mourik - na het instemmend en eendrachtig afhandelen der zaken - de vergadering sluit. De Statuten worden in deze vergadering vastgesteld en goedgekeurd. De nieuwe stichting krijgt de naam "Landelijke Stichting tot handhaving van de Staatkundig Gereformeerde Beginselen". Artikel 2 van de Statuten vermeldt de grondslag. "De Stichting is gegrond op het onveranderlijke Woord Gods naar de overzetting daarvan uit de oorspronkelijke talen op last van de Staten Generaal van de Verenigde Nederlanden en volgens besluit van de Synode Nationaal, gehouden te Dordrecht in de jaren zestienhonderd achttien en zestienhonderd negentien, zijnde de grondslag der Stichting, nader uitgedrukt in de drie Formulieren van Enigheid, zoals die zijn vastgesteld door voornoemde Synode".

"Het handhaven of doen handhaven van de aloude staatkundig gereformeerde beginselen", is het doel. Dit doel tracht de Landelijke Stichting te bereiken door middel van "het toetsen van politieke en maatschappelijke verschijnselen en/of groepsgedrag in de politiek aan het Beginselprogram der SGP, daaronder begrepen het ter kennis van betrokkene brengen of het openbaar maken van haar standpunt terzake".

Ook het verspreiden van lektuur, het beleggen van vergaderingen, het adviseren bij kandidaatstelling, het aanbevelen van personen en het geven van adviezen, behoort tot de werkzaamheden van de Landelijke Stichting. "Kritiek van haar zijde kan nimmer worden opgevat als te zijn gericht tegen personen". Tot opheffing van de Landelijke Stichting kan alleen worden besloten (blijkens de statuten)

"als het doel der Stichting is bereikt en naar wens van twee/derde van het aantal bestuursleden". Op 1 maart 1977 wordt de Stichtingsakte notarieel verleden en is de oprichting van de Landelijke Stichting een officieel feit. Op 4 maart 1977 worden het Hoofdbestuur, alle SGP-organen en de pers hiervan in kennis gesteld.

De Landelijke Stichting telt op dat moment reeds meer dan tweehonderd donateurs. Het "kapitaal" bedraagt 651 gulden.

College van Advies

Blijkens het eerste lid van artikel 10 van de Statuten wordt het bestuur "bijgestaan door een College van Advies". Het tweede lid vervolgt: "Samenstelling en bevoegdheden van het College van Advies worden bij afzonderlijk reglement vastgesteld". Reeds op 7 mei 1977 wordt dit reglement vastgesteld. Daartoe vergadert het bestuur opnieuw, nu met het (eerste) College van Advies. Naast de zittende bestuursleden van het eerste uur is tijdens deze vergadering ook het nieuwe bestuurslid ds. E. duMarchie van Voorthuijsen voor de eerste maal aanwezig. De vergadering wordt geopend door dominee Zwijnenburg en besloten door ds. G. Overduin. Het College van Advies bestaat uit zeventien SGP-leden, komend uit geheel ons land en uit verschillende kerkelijke richting. Vijfmaal komt het bestuur in 1977 met het College van Advies bijeen, driemaal in Leerdam en eenmaal in Geldermalsen en Maartensdijk.

Het bestuur

Zoals vermeld, wordt in de eerste (landelijke) vergadering (op 22 januari 1977) het bestuur gekozen. Het zijn de heren J. van Bruchem te Leerdam, H. Meijer te Loenen aan de Vecht, N. van Mourik te Herwijnen, J. Reijers te Putten, C.A. Smits te Meerkerk, M. Vroegindeweij te Ochten en ds. H.J.C.H. Zwijnenburg te Gouderak.

Enige dagen later (26 januari) komt het bestuur voor de eerste keer, ter voorbereiding van de tweede landelijke vergadering, bijeen. Op 5 februari 1977 vindt de tweede landelijke vergadering plaats, terwijl een week later het bestuur weer vergadert. In de daarop volgende vergadering (18 februari) van het bestuur laat de heer M. Vroegindeweij weten zijn bestuurslidmaatschap vanwege drukke werkzaamheden te moeten neerleggen. Met ingang van 4 april 1977 wordt de ontstane vakature weer vervuld door de benoeming van ds. E. du Marchie van Voorthuijsen. Op 8 april aanvaardt dominee zijn bestuurslidmaatschap.

Bijna om de veertien dagen vergadert het bestuur. In 1977 tel ik 21 bestuursvergaderingen met een vergaderduur van gemiddeld 5 uur per vergadering. De meeste vergaderingen worden in Leerdam gehouden en een enkele keer in Herwijnen, Leersum en Meerkerk. Tijdens deze (vaak nachtelijke) vergaderingen wordt een enorme produktie ten toon gespreid. Alle ingekomen en uitgaande stukken komen in het bestuur aan de orde, alsmede de konsepten van alle publikaties uitgaande van de Landelijke Stichting.

De keurig verzorgde (uitgebreide) notulen van de bestuursvergaderingen geven de lezer een uitvoerig beeld van hetgeen zich in 1977 binnen de Landelijke Stichting, maar ook binnen de SGP afspeelt. Opvallend vind ik, dat de notulen steeds de tijdsduur van de vergaderingen en de stand van zaken op financieel gebied vermelden. Wat dit laatste betreft, kan worden gemeld, dat de Landelijke Stichting in 1977 bijna 20 duizend gulden aan giften heeft ontvangen. Het grootste deel van dit geld (ruim 13 duizend gulden) is besteed aan de in dat jaar verschenen publikaties.

Comité van Aanbeveling

Op verzoek van de Landelijke Stichting is een beperkt aantal predikanten gevraagd zitting te nemen in een te vormen Comité van Aanbeveling. De reaktie hierop is verrassend. Twaalf predikanten (uit de Nederlands Hervormde Kerk, de Gereformeerde Gemeente in Nederland, de Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland en drie vrije gemeenten) laten weten, dat hun naam aan de Landelijke Stichting mag worden verbonden. Een zestal predikanten van de Gereformeerde Gemeenten (Synodaal) bericht wel achter de Landelijke Stichting te staan, maar verzoekt - in verband met de rust in hun kerkverband

en gemeente - hun namen niet openbaar te maken. Soortgelijke brieven tref ik ook aan van enkele vooraanstaande SGP'ers. Zowel van hen, als genoemde predikanten ontvangt het bestuur wel financiële steun.

De vergaderingen van het bestuur, als van het College van Advies, zijn enkele malen door de leden van het Comité van Aanbeveling bezocht.

Donateurs

Op de dag van de oprichting telde de Landelijke Stichting ruim 200 donateurs. In 1977 groeit dit aantal explosief. Op 1 oktober 1977 vergadert het bestuur en het College van Advies voor de eerste keer met de donateurs. In Maartensdijk. Dominee Zwijnenburg opent deze vergadering met het (laten) zingen van Psalm 107 vers 20. Naar aanleiding van Jeremia 22 vers 29 spreekt hij een kort openingswoord uit. De sekretaris van de Landelijke Stichting geeft vervolgens een overzicht van de gebeurtenissen binnen de SGP voor en na de oprichting van de Landelijke Stichting. Hierna ontstaat een uiterst interessante diskussie, die gezien de omvangrijkheid bijna woordelijk is weergegeven. Waardevolle adviezen ontvangt het bestuur en suggesties worden gedaan. Duidelijk zijn de aanwezigen het erover eens, dat het staatkundig gereformeerde beginsel weer binnen onze partij moet herleven.

Dominee Du Marchie van Voorthuijsen spreekt een slotwoord uit, naar aanleiding van Numeri 13. Met ernstvolle woorden wijst dominee op de toestand van land en volk. Ziende op het grote verval en afval wekt hij de aanwezigen op tot een ernstig zelfonderzoek.

Op verzoek van dominee laat dominee Overduin nog zingen Psalm 89 vers 8 en eindigt deze eerste landelijke vergadering met de donateurs met gebed.

Publikaties

Naast vele brieven en diverse rondschrijvens verschijnen in 1977 drie nummers van "In het Spoor". In deze drie edities wordt uitvoerig stilgestaan bij de lijstverbinding met de RPF en GPV en bij het vrouwenkiesrecht. Daarnaast komen in het Stichtingsblad aan de orde "de SGP en de gemeentepolitiek", "de SGP en de verkiezingen" en "de SGP en emancipatie". Ook verschijnt er dat jaar een reaktie op het Gemeenteprogram van de SGP en wordt een informatiefolder (Stichtingspost 1) uitgegeven. Stichtingspost 2 verschijnt in briefvorm.

Hierin komen de diverse bezwaren naar voren, die de Landelijke Stichting tegen bepaalde ontwikkelingen binnen onze partij heeft. Op 25 november 1977 verschijnt Stichtingspost 3. De inhoud heeft betrekking op een Banier-artikel van 17 november 1977 waarin de Landelijke Stichting onder vuur wordt genomen.

Bijna wekelijks staat er een advertentie van de Landelijke Stichting in het Reformatorisch Dagblad. Ook in De Banier verschijnt een advertentie. In reaktie op de oprichting en de aktiviteiten van de Landelijke Stichting haalt de Landelijke Stichting regelmatig de pers. Bij het doorbladeren van de stukken kwam ik redaktionele artikelen tegen uit Trouw (2x), Het Nederlands Dagblad (3x), de Volkskrant, het Algemeen Dagblad, het NRC/ Handelsblad en vele streekbladen. Ook alle kerkelijke bladen besteden aandacht aan "de bezwaardengroep". Het R.D. en De Banier spannen echter de kroon.

Ten slotte

Sinds de oprichting van de Landelijke Stichting is er veel gebeurd. Tien jaren zijn voorbij. Tien woelige jaren binnen de SGP. Veel is er over en weer geschreven. Altijd even taktvol en met de nodige ernst? Ik geloof van niet. Er zijn vele fouten gemaakt. In plaats van met elkaar de beginselen uit te te diepen, te handhaven, gebruikten we het beginsel tegen elkaar. Wie is het tot smart?

Nog moet ik konstateren - ondanks het feit dat de Landelijke Stichting "rustiger, milder" is geworden - dat het Hoofdbestuur en de redaktie van De Banier er twee soorten SGP'ers op na houdt. Als je ook maar iets met de Landelijke Stichting hebt te maken, blijkt het nog niet mogelijk een artikel in De Banier te plaatsen. Dat is maar één voorbeeld. Begrijp me goed, 't is niet uit wrevel geschreven. Alleen om te laten zien hoe we met elkaar omgaan binnen één partij.

Bezinning is hard nodig. De liefde kan dan niet van één kant komen, 't Is een geven en nemen. Een

zoeken om weer tot de juiste eenheid rond het staatkundig gereformeerde beginsel te komen. Is het ons tot smart dat de scheidslijn er ligt? Alleen als de Heere ons op de knieën brengt, is er nog verwachting. Dan kan er nog kracht van de SGP uitgaan. Laat ons tot de Heere wederkeren. Als partij, als gezin, ja ook persoonlijk. Met dat laatste moet het beginnen. "Alleen die in de schuilplaats des Allerhoogsten is gezeten, die zal vernachten in de schaduw des Almachtigen".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen