Jaloersheid: de oorzaak ligt vaak bij de ouders

Jaloersheid is iets verschrikkelijks. Het brengt veel verdriet, schade, ellende. Denken we slechts aan enkele van de vele voorbeelden in de Bijbel; Adam en Eva, Kaïn en Abel, de broers van Jozef, Saul, Ananias en Saffira. Het bezit van de ander, de liefde die een ander krijgt, het zijn enkele aanleidingen tot het ontstaan van jaloersheid, In een encyclopedie van opvoeding en onderwijs lees ik:,, Jaloezie is een complex van gevoelens, dat kan ontstaan wanneer men een scheve verhouding opmerkt of meent te moeten vaststellen tussen het eigen bezit of goed en dat van een ander. * Men meent minder te hebben en wil het meerdere voor zichzelf verwerven * Men meent meer te hebben en men wil er niet ten koste van anderen afstand van doen * Men meent evenveel te hebben, maar men kan niet hebben dat de ander evenveel heeft. Bij alle drie de verhoudingen zien we dus steeds een, ,niet gunnen aan de ander". In de vroege kinderjaren kan de jaloersheid de kop al opsteken, 't Kind vergelijkt, het begeert, het wil bezitten - ook wat van een ander is. Het kind is van nature zelfzuchtig en hebzuchtig: „Hebbe!",„Ikóók!".De peuter grijpt met z' n knuistjes overal naar, hij pakt naar alles waar hij maar bij kan en o wee, als vader of moeder het weer van hem afneemt! Zelfzucht en hebzucht zorgen ook voor ruzies tussen de kinderen: dat van de ander is zó begeerlijk! En niet alleen kinderen vervallen tot jaloersheid. Ieder van ons zal dit kwaad in eigen hart ontdekken. Soms komt het tot uiting in ons gedrag: hebben de buren een nieuw bankstel? - wij kopen er ook een. Zien we bij familie een prachtig orgel? - 't wordt tijd dat wij dat ook aanschaffen. Gaat Sofia naar de havo? - ónze Annie kan naar' t atheneum. We proberen de ander te overtreffen al kost het leugens en bedrog! 't Is ook heel moeilijk om niet te vergelijken: de gezondheid, de rijkdom, het bezit, de schoonheid, de kinderzegen, het werk, de vakantie. . . Nog veel moeilijker is het om afstand te doen van iets ten behoeve van een ander: delen, meedelen, uit-delen.

Hoe komt het?
Wat een verdrietige constatering is het voor de ouders om te moeten erkennen: mijn kind is jaloers! En dan vragen ze zich af: Hoe komt dat toch? Wanneer en waardoor is mijn kind jaloers geworden? Zijn wij er soms zélf schuldig aan? Hebben wij met onze aandacht, opmerkingen en ons voorbeeld niet zélf de jaloezie opgewekt? Het is belangrijk om daar eens op te letten! ,,Kees, jij bent de oudste! Jij bent de wijste!" roepen we al gauw, als we ontdekken dat er kwaad is gedaan. Dat betekent eigenlijk: de oudste heeft de schuld; wij hoeven dus niet verder te zoeken naar de ware schuldige. De jongste gaat vrijuit! Is' t een wonder dat Kees jaloers wordt op zijn jongere broertje? Zo kunnen we ook het ene kind ontzien: ,,Geef dat autootje nu maar, anders gaat hij huilen -wordt hij driftig gaat hij niet slapen. . . " We kunnen het ene kind meer liefhebben dan het andere (lastige) kind, het ene voortrekken boven het andere. Neen, waarschijnlijk zullen we zoiets niet met opzet doen. Het gaat onbewust. Zonder dat we het zelf willen, kweken we jaloezie bij onze kinderen!

Jaloezie op school
,,Lievelingetjes": een woord dat vol minachting door de schoolkinderen uitgesproken wordt. Wat is dat ook een ergernis als er in de klas een jongen of meisje voorgetrokken wordt door meester of juf. Hïj mag altijd het bord uitvegen, de planten water geven, plaafles plakken, koffie ronddelen. . . Jaloers kijken de anderen toe. Voortrekken, de een boven de ander verheffen, de een anders behandelen dan de ander, vanwege het lieve gezichtje, de humoristische opmerkingen, zijn enkele opvoedingsfouten die het kind brengen tot afgunst, tot jaloezie. Zowel op school als thuis is het nodig om ons steeds af te vragen of wij het wel goed doen. Zijn wij als opvoeders niet onbewust de veroorzakers van het jaloerse gedrag?

Verschillende vormen
Een kind kan zich achteruitgezet voelen. Het overpeinst bij zichzelf of moppertluid: „Waarom ik niet?" De vergelijking met anderen valt negatief uit. De buurkinderen hebben meer speelgoed, de schoolkinderen zijn knapper, de nichtjes en neefjes mogen meer. ,, Waarom ik niet?" Als ouders moeten we proberen om onze kinderen het verschil tussen hen en anderen uitte leggen, duidelijk en aanvaardbaar te maken. Uit het: ,,Waarom ik niet?" groeit gemakkelijk het: ,,Ik óók!" In dit zinnetje horen we de jaloerse, jengelende, dwingende kinderstem. Het weet van geen ophouden en zeurt net zo lang tot zijn wens ingewilligd wordt. De volgende stap is die van de wangunst: ,,Jijlekkerniet!" Dat klinkt vijandig. Het kind verheugt zich in het bezit tegenover de ,,armoede", het gemis van de ander. Hij gunt z' n naaste het bezit of de voorrechten niet. Ten laatste komt dan het:,, Ik alleen en niemand anders!" Hebzucht, heerszuchten egoïsme komen hier naar voren in een onverdraaglijke vorm. Het betekent voor het kind vereenzaming, leegte. .Niemand in het gezin of op school kan naast dit jaloerse kind staan. Slechts één persoon is belangrij k - daar draait de hele wereld om: ,,IK" . . .

Welke kinderen?
Vooral het enig kind, het oudste kind dat lang alleen is gebleven, en het nakomertje lopen gevaar jaloers te worden. Al deze kinderen hebben het,,delen", het ,,je-beurt-afwachten", de wedijver, het verliezen en het verwerken van teleurstellingen daarover gemist, 't Is vanzelfsprekend dat het al die bijzondere voorrechten van thuis ook elders gaat opeisen. En dan komt de tegenslag: die voorrechten komen ook anderen toe! Met jaloezie ziet het kind aan, dat ook die ander in de gunst mag delen. Langdurig zieke kinderen, kinderen die een gebrek hebben, die altijd achteraan moeten komen, die niet populair zijn, die niet meekunnen - ze worden alleen gemakkelijk door jaloezie vergiftigd. Soms zal het kind zijn machteloosheid uiten in een flinke huilbui. Het kan aan de situatie niets veranderen en reageert de innerlijke spanning op deze manier af. Een ander neemt soms een aanvalshoudingaan: het gaat plagen of kwellen, het pakt speelgoed af, maakt ongewoon lawaai, het gaat gevaarlijke dingen doen, krijgt allerlei ongelukjes, het jengelt en zeurt. Allemaal pogingen om de aandacht te trekken! En als dat op deze manier niet lukt, wordt de agressiviteit groter: het komt tot,,slaande ruzie''. Een andere uitingsvorm van jaloezie is het terugkeren van het kind tot de tijd dat hij alle aandacht kreeg. Hij wordt in zekere zin weer ,,zuigeling". Deze periode komt vooral voor als er een baby geboren is en 't oudere kind zich verdrongen voelt. We krijgen dan te maken met onzindelijkheid, vragen om aangekleed te worden, om gevoed te worden, om hulp bij dingen die het kind allang alleen deed. Grote kinderen kunnen hun jaloezie uiten door overdreven hard te studeren om een ander de loef af te steken, fantasie-verhalen te vertellen om maar flink te zijn en een held gevonden te worden, door te roddelen, ruzie te stoken om een vriendschap tussen anderen af te breken, opscheppen over echt of vermeend bezit, sarcastische opmerkingen makenof zich verlustigen in dagdromen.

Géén onderscheid!
Wat is het in de opvoeding belangrijk om geen onderscheid te maken. En moeten er om alleriei oorzaken uitzonderingen gemaakt worden, dan zullen we zeker proberen ons kind duidelijk te maken, waaróm dat gebeurt. Het willekeurige, grillige van onze voorkeur is voor het kind onbegrijpelijk en wordt zeker een oorzaak van jaloezie. Soms zijn de omstandigheden in het gezin zodanig, dat gemakkelijkjaloezie opgewekt kan worden. Een voorbeeld daarvan is wel de komst van een kleintje dat alle aandacht naar zich toetrekt. Dan moeten we als ouders proberen ons kind daarop voor te bereiden, hem erbij te betrekken, zelfs extra aandacht te geven. Ook ziekte in het gezin, een verjaardag, een bijzondere vriendschap, het succes van broer of zus, kortom alles wat de aandacht op één persoon richt, kan jaloezie veroorzaken.

Onze taak
Het is een moeilijke opgave, waar wij als ouders (en leerkrachten) ons voor gesteld zien. Wij hebben de opdracht om onze kinderen te leren,, vergenoegd" te zijn met alles wat ze hebben: gezondheid, kracht, bezit, eer, geliefdheid, succes, voorrechten en dat alles in meerdere of mindere mate. Wij hebben de opdracht om onze kinderen op te voeden tot mededeelzaamheid. We moeten hen leren aanvaarden het onderscheid dat er altijd zal zijn; we moeten hen leren teleurstellingen te verdragen. Zelf komen we daarin alles tekort en tóch ligt er de eis om een voorbeeld te zijn voor onze kinderen. Wij als ouders komen daarin ook nooit uitgeleerd: ,,deeen de ander uitnemender achten dan zichzelf'. Jaloezie: het begint al heel jong in het kinderleven en het werkt door tot in hoge ouderdom. Het is een van de ergste,,ondeugden" en het eist zelfverioochening om te komen tot: ,,A1 het mijne is het uwe" en,,ik heb het mijne slechts tijdelijk ten gebruike ontvangen". In eigen kracht zullen we nooit daartoe komen. Geve de Heere ons - opvoeders Zijn onmisbare Zegen!i< />

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen