Leugen om bestwil

Is de leugen om bestwil te verdedigen? Nog niet zo lang geleden was deze vraag onderwerp van bespreking onder een aantal jongeren op de catechisatie. Een onderwerp dat zeker van belang is voor een bredere kring om over na te denken. Deze leugen wordt ook wel noodleugen genoemd. Men spreekt anders dan men denkt; men zegt het anders dan men weet, dat de waarheid is en men doet dat, of om zichzelf, of om een ander te helpen, uit de nood te helpen. Echter, deze noodleugen of leugen om bestwil is liegen, is bedrog. Men kan het keren hoe men het wil, alle liegen is zonde zegt Gods Woord en Wet. Dat wil men dan ook nog wel tot op zekere hoogte toegeven, maar, zo zegt men, het is een noodzonde. Zondigen mogen wij echter nooit en van noodzonde kan dan ook geen sprake zijn. Luther was oorspronkelijk een verdediger van de noodleugen, latere lutherse theologen hebben het zeer sterk veroordeeld. Een van hen heeft geschreven, dat de noodleugen altijd voortkomt uit vrees voor de wereld en voor het kruis dragen, derhalve uit wantrouwen jegens God, in Wien immers alle gevaren volkomen overwonnen zijn.

Goede bedoeling
Bij een leugen om bestwil zit een goede bedoeling, zo wordt wel gezegd. Laat ons echter bedenken dat het doel de middelen nooit heiligt. Liegen is altijd zonde, ook als wij er een ander zogenaamd een dienst mee willen bewijzen. Ook de opvatting dat met een klein kwaad een groot kwaad voorkomen moet worden deugt niet. Worden wij gesteld voor de keus tussen een zedelijk kwaad en een natuurlijk kwaad, dan .moeten wij altijd het laatste kiezen. Jozef verkoos het natuuriijke kwaad van opsluiting in de gevangenis boven het zedelijke kwaad van overspel. Staan wij voor de keus van twee zedelijke kwaden, dan is weigeren eis, zowel tegenover het ene als tegenover het andere. Maar, zegt men, er kan toch een botsing van plichten ontstaan? Plicht is altijd iets subjectiefs. God gaf Zijn Wet en daarnaast staat onze plicht: Wij hebben biddend te beoordelen, wat in een bepaald geval onze plicht is. Altijd wordt er een beroep gedaan op die gevallen, waarbij het waarheid spreken een ongeluk zou kunnen veroorzaken. Klassiek is het voorbeeld of men bij huiszoeking door de Duitsers in de oorlog moest zeggen of men onderduikers en joden had. Andere voorbeelden zouden ook genoemd kunnen worden. Het logisch gevolg hoeft hier nog niet de leugen te zijn, als men onderduikers of joden verborgen hield. Men kan weigeren om inlichtingen te geven! Ja, maar dan loop je toch gevaar. Welnu, hier geldt dan, dat wij het natuurlijk kwaad moeten verkiezen boven het zedelijk kwaad. Wie de waarheid zegt of weigert inlichtingen te geven, waagt het met God en kan niet beschaamd uitkomen.

Bij het ziekbed
Er is eens een boekje verschenen met de titel: ,, Waarheid en leugen rondom het ziekbed". Moet je de waarheid spreken tegenover de zieke wiens of wier levenseinde nadert. Ik zou met klem willen benadrukken, dat hier leugen verboden is. Wel mag er sprake zijn van de plicht om iemand met tact en voorzichtigheid voor te bereiden op de volle waarheid. De waarheid kan gedoseerd worden verteld. Hoe erg is het als zieken om de tuin worden geleid. Hoe erg ook in verband met die grote Godsontmoeting, waarop men toch voorbereid dient te worden.

Heilige Schrift
Is het dan niet zo, dat de Heilige Schrift de noodleugen, de leugen om bestwil in bescherming neemt? Men weet dan een aantal voorbeelden te noemen waaruit zou blijken, dat men Gods Woord aan zijn zijde heeft. Nergens, maar dan ook nergens keurt Gods Woord de leugen om bestwil goed. In gevallen waar ze gebruikt wordt is het onmogelijk ook maar een woord te noemen, dat op een verdediging zou lijken. Men noemt het voorbeeld van de vroedvrouwen in Egypte. Die gebruikten inderdaad de noodleugen, want wij lezen in Exodus 19:1 dat zij de dienaren van de Farao vooriogen. En dan staat er, dat God die vrouwen goed deed. Maar dat moeten wij wel goed verstaan. God beloonde die vrouwen niet omdat zij logen. Neen, Hij beloonde ze niettegenstaande dat liegen, omdat zij het recht van de Heere meer gehoorzaamden dan het recht van de Farao. En wij weten uit Gods Woord, dat het een vrucht was van de vreze Gods, dat zij de Heere gehoorzaamden. Ook Rachab wordt wel genoemd. Ook zij deed de noodleugen. Maar nergens kunnen wij in de Bijbel lezen dat die leugen werd goedgekeurd. Wel wordt verteld, dat zij die leugen deed, maar die leugen wordt niet beoordeeld. Rachab verkreeg een plaats in Hebreeën 11 onder de geloofshelden en -heldinnen, niet omdat zij gelogen had, maar ondanks haar leugen, om haar geloof, om haar diepe geloofsovertuiging dat de Heere bij Israël aan de spits streed. Op geen enkele manier verdedigt de Schrift de leugen om bestwil. Als wij zeggen, dat een leugen om bestwil geen zonde is, dan is dat in strijd met het Woord van God en met de Wet van God, die zegt dat alle liegen zonde is. Hoe nodig is het dus naar de norm van Gods Wet te handelen, te spreken. ,,Een leugentje om bestwil" zegt men, om het nog onschuldiger te doen blijken, maar het is zonde en blijft zonde. Daarom: het doel heiligt de middelen niet. Dat geldt niet alleen de noodleugen. Dat geldt op zo veel terreinen van het leven. Bedenk steeds dat in het houden van Gods geboden groot loon ligt, ook als het ons wat moet kosten; ja, als het onszelf moet kosten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen