In kasteelpark De Haar zijn de bomen ouder dan het bos

Het is een opvallende overgang van het vlakke polderland tussen Utrecht en Harmeien naar kasteel De Haar met zijn bosrijke omgeving, die als een heuvel uit het vlakke land oprijst. Bij de brug over de weg naar de burcht, die het Noorder- met het Zuiderpark verbindt, is het donker op een zonloze dag. Gevarieerd loof hout wordt in het water weerspiegeld, een eend met een stel pullen trekt sporen over het water van de sloot, die op de oevers dicht begroeid is. Er staan grote oude kastanjes en eiken bij het informatiehuisje en wat verder is een brede waterpartij tussen geschoren beukenhagen, de kruisvijver. De lanen zijn dicht overhuifd met aaneengesloten kruinen. Over de brug en de gracht is de aanleg anders, open en parkachtig. De gazons wachten om gemaaid te worden, vol margrieten, boterbloemen, zuring en klaver, het allermooiste weidepatroon dat denkbaar is, kleurig en geurig. Uit het hoge hout klinkt het melodieuze geroep van een wielewaal, de vogel die van statig oud bos houdt. Alleen daardoor al weet ik dat dit een vogeloord is, want de wat geheimzinnige en fraai gekleurde wielewaal voelt zich alleen thuis in een rijke biotoop. En daar zijn altijd meer vogels. Die hoor ik op deze junimorgen aan alle kanten. Wie in de zomer door het park wandelt zal minder gezang horen maar met wat opletten genoeg van de vogels zien. Een haas draaft over een geschoren gazon en het gekraai van een fazantehaan verraadt de wilde hoenders.

Mosmantels
Het brede grindpad voert naar een grote weide, waar damherten mij nieuwsgierig opnemen en sierlijk wegspringen wanneer ik dichterbij kom. Langs de waterpartij van de kruisvijver staan oude beelden, gehuld in mosmantels en met groen moshaar getooid, doods over het glanzende water te staren. Nog is te zien dat het speenkruid de paden met geel heeft afgezet in het vroege voorjaar. Nu is de bloei voorbij en is het blad aan het verkleuren tot fletsgeel, totdat er niets meer van is te zien. Dan wachten onder de bladlaag de groeiknoUetjes op het volgende voorjaar... Zomergasten horen meestal de koekoek niet meer. Ik vandaag wel. Helder klinkt het geroep; de vogel is dichtbij. Er is een vrouwtje in de buurt want steeds klinkt als antwoord een hees: ga-ga-ga-ga, wat lacherig. Merkwaardig genoeg laat ook de wielewaal tussen zijn melodieuze geroep door nu en dan zo'n katachtig geluid horen. Er staan fraaie oude bomen in het park: plataan, eik, acacia, kastanje, beuk en nog meer. Bomen met een merkwaardige en unieke geschiedenis. Wij kennen het verschijnsel dat grote oude bomen met speciale 'boomverplantmachines' worden verpoot. Technisch kan er heel veel in onze tijd. Een eeuw geleden zagen de mensen echter ook niet op tegen een ongewoon karwei. De baron die kasteel De Haar liet restaureren wilde zo snel mogelijk een Volwassen' bos en park eromheen hebben om het geheel een waardig aanzien te geven. Wachten op de langzame groei van jonge aanplant vergde te veeltijd, vond hij. Dus moesten er bomen worden geplant die al flink uitgegroeid waren. En dat gebeurde! Geld speelde uiteraard ook toen een rol, maar er was blijkbaar genoeg beschikbaar.

Zevenduizend bomen
De baron liet bomen aanvoeren van dertig tot vijftig jaar oud, hele knapen dus. Daar draaiden de boswerkers ook toen hun hand niet voor om, al was het vanzelfsprekend een heel wat zwaarder karwei dan het nu is. De al grote bomen werden vervoerd op de mallejan. Wie kent zo'n 'kar op twee wielen met een lange laadboom' nog? Vijftig jaar geleden zag ik, als kind, ze nog in gebruik. Dat voor dit karwei veel mankracht nodig was is duidelijk. Op deze manier werden liefst 7000 grote bomen uit de gehele provincie Utrecht aangevoerd en in het park geplant langs de lanen en waterpartijen. Wat het aantal betreft en ook door de manier waarop het werk werd uitgevoerd, is dit een unieke gebeurtenis geweest. Wie nu in het park wandelt kan ervan genieten, want het bos toont inderdaad een halve eeuw ouder dan het is. De tuinen direct om het kasteel heen zijn in Franse stijl aangelegd. Men vindt er de rozentuin, de loofgang met klimplanten, de palmentuin met de geschoren buxusheggetjes en de kruisvijver, die de illusie wekt van een diepe tuin met kruisende kanalen. Om deze Franse tuinen heen is een landschapspark in Engelse stijl aangelegd tot een parkbos met grote verscheidenheid van vormen, bomen, struiken en planten. Steeds wordt daar de blik via doorkijkjes getrokken naar het grootse kasteel. Bij mijn bezoek waren de paden modderig van de vele regen en was de grond tussen de bomen nog wit van het bloeiende fluitekruid, op andere plaatsen rood van dagkoekoeksbloemen. Bijzonder mooi was het grote veld voorjaarszonnebloemen, een soort stinzenplant die in ons land niet vaak wordt aangetroffen. De hele zomer door bloeien om het kasteel de dertienduizend zomerbloemen die elk jaar worden geplant. De honderd hectare parkbos vormt een fraai wandelgebied om een romantisch kasteel, waarvan wordt gezegd dat het in deze vorm alleen nog kan voorkomen in een sprookjesboek.

Symmetrisch
Terwijl ik wandel door het park en vooral door de Franse tuinen, wordt mijn blik steeds weer getrokken door het monumentale gebouw dat met recht een 'sprookjesachtige burcht' wordt genoemd. Tweehonderdjaar geleden was daar de ruïne van een in de 16e eeuw herbouwd kasteel, dat reeds in 1391 werd vermeld als " Huis ter Haar". Het was dus steeds opgaan, blinken en verzinken... Tot 1892 stond daar de bouwval, schilderachtig, maar triest. Toen nam de eigenaar het besluit om het familiebezit van de Van Zuylens te herbouwen. Voor het kasteel en het luisterrijke park eromheen worden kosten noch moeiten gespaard. Volgens de oude afbeeldingen stond een eeuw geleden de ruïne ook in een lommerrijke omgeving zoals nu, echter veel mooier en rijker. Direct om het kasteel heen is het al de moeite waard, waarkwikstaarfles op het gazon lopen en zwaluwen boven de gracht zwieren. De Franse tuinen direct om het slot heen zijn opvallend. Zoals in deze stijl gebruikelijk is sluiten ze aan bij de gebouwen. Ze bestaan voor een deel uit symmetrische vakken met laaggehouden heesters en heggen, waar de kleuren worden verkregen door gekleurde stenen, gravel of schelpen, Beelden en vazen maken het compleet en passen vooral bij oude klassieke landhuizen en kastelen. Ook de loofgang of Berceau, gevormd door vele klimplanten, biedt een aparte wandeling en is eveneens typisch voor de Franse tuinstijl. Dit geldt ook voor de 400 meter lange kruisvijver met de beelden erlangs. De Engelse landschapstijl is veel natuuriijker. Bij het kasteel is vooral de overgang van beide stijlen boeiend. Aan de Engelse stijl danken wij nu veel 'volwassen' parken die 100 tot 150 jaar oud zijn. Men ziet er grasvelden, slingerpaden, vijvers en waterpartijen, uitzicht over weiden met boomgroepen of met vloeiende vormen, ingesloten door geboomte, verbonden door brugjes met treurbomen langs het water. Bij kasteel De Haar krijgt men van beide parkstijlen een goede indruk. Daardoor is het wandelen er heel aantrekkelijk.

Niets was teveel
Op de plaats van de kasteeltuinen lag honderd jaar geleden het dorp Haarzuylens. Het werd afgebroken en wat verderop herbouwd! Een knus dorpje met nog geen 500 inwoners. Voor de kasteelmuren van 1.20 en 1.40 meter dik en voor de verdere gebouwen waren enorm veel stenen nodig. Om stagnatie in de bouw te voorkomen werd een steenfabriek gebouwd. De uitvoeringvan kasteel, gebouwen en park was een enorm werk in een tijd dat het meeste nog ambachtelijk moest gebeuren. Honderden werklieden en kunstenaars hebben er bijna twintigjaar(!) over gedaan en soms dag en nacht eraan gewerkt. Geld bleek ook toen alles mogelijk te maken. Van 24 augustus tot half oktober is het kasteel met de tuinen voor het publiek gesloten. Dan woont de baron er en ontvangt daar zijn beroemde buitenlandse gasten. De sierlijke tuinen en het fraaie parkbos zijn een bezoek zeker waard. Wie dat wil kan ook het kasteel bezoeken, worden rondgeleid en de vele kunstschatten en de prachtige inrichting bewonderen. Van uitedijk en inrichting is dit het enige echte kasteel in ons land. Men kan zich er vergapen aan pracht en praal of het, heel nuchter, bewonderen als onbereikbare weelde. De schoonheid die in het park valt te genieten is voor elke beurs bereikbaar. En niet alleen in Haarzuylens.

Openingstijden: het hele jaar, behalve van 24 augustus tot 10 oktober, van 9.00 tot 18.00 uur. Prijzen: 5t/m 12 jaar ƒ 3,00, volwassenen ƒ 6,75, Parkeren auto ƒ 1,00. Bezoek park zonder kasteelbezoek ƒ 1,00 per persoon. Niet op zaterdag. Rondleidingen in het kasteel elke dag tussen 11.00 en 16.00 uur, duur 45 minuten. <]

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen