Herbert von Karajan: het einde van een tijdperk

De besprekingen over de opvolging van Herbert von Karajan kunnen starten. Zo had de meester het zelf gewild: „Besprekingen over mijn opvolging kunnen pas ingaan de dag na mijn dood". Het typeerde de man. Na de dood was er voor hem slechts het grote niets, het einde van alle dingen, de altijd durende leegheid. Von Karajan was de man van het leven, de maestro van de grote gebaren, chauffeur van gestroomlijnde, snoeisnelle auto's, bestuurder van een eigen vliegtuig en een eigen jacht, bewonderaar van mooie vrouwen, verzamelaar van aardse roem en eigenaar van een villa in St. Moritz, een woning in Wenen en een vakantiehuis in St. Tropez. IgorStrawinsky sprak eens misprijzend over hem als dirigent die,, vóór alles verstand moet hebben van dienstregelingen van luchtvaartmaatschappijen, internationale belastingwetgeving en haarmode". Herr Primadonna, de alleskunner, het muzikale wonder, Heribert Ritter von Karajan is niet meer.

Facetten
Verstand had Von Karajan ook van muziek. Laat dat vooral duidelijk zijn. Slechts weinigen was het gegeven zo'n enorme greep te hebben op het Europese muziekleven. Slechts weinigen ook wisten zo schoon vorm te geven aan de grote klassieken. Ofschoon hij sterk gelasterd werd om zijn zwaar-romantische en fluwelige kijk op muziek, was datgene wat hij in dit genre uit de Berliner of de Wiener haalde, van onvoorstelbare klasse. Von Karajans leven is in de afgelopen dagen in alle mogelijke en ook onmogelijke facetten de revue gepasseerd. De media wierpen zich vol geestdrift op de dirigent die als geen ander een ijzeren greep had op het Europese muziekleven. De ruzies en de twisten die de meester vrijwel dagelijks her en der ontketende, bleken dankbare onderwerpen waar men zich gretig in vast beet. Ook zijn derde vrouw was interessant, zijn twee dochters, zijn muziekfestival in Salzburg, zijn Grieksachtige uiterlijk, zilvergrijze haardos en elektrificerende uitstraling. Von Karajan heeft een tijdperk afgesloten en historie geschreven. Dat staat vast.

Opvolging
Rond Von Karajans 80e verjaardag repte hij voor de eerste maal zelf over een mogelijke opvolger, hetgeen voorheen eenvoudig ondenkbaar was. Het leek ook op een vergissing dat dat onderwerp hem uit de mond was gevallen, want hij was nog lang niet van plan het veld te ruimen voor een ander en geruchten over zijn zwakke gezondheid wees hij resoluut van de hand. Maar inmiddels was wel gebleken dat slechts drie of vier dirigenten in zijn ogen echt interessant waren. Het ging om Claudio Abbado, Riccardo Muti, Lorin Maazel en de Japanse Karajandiscipel Seiji Ozawa. Anderen hadden het over Daniel Barenboim of de oude Leonard Bemstein voor eenjaar of wat. Of een Rus, als konijn uit de hoed. Ook vielen de namen van Simon Rattle, 'onze' Bemard Haitink en James Levine, die misschien het voordeel heeft reeds onder contract te staan van Deutsche Grammophon, de maatschappij die 125 miljoen Von Karajan-platen van de hand deed. De 35-jarige alleenheerschappij die Von Karajan voerde over de Berliner Philharmoniker (" het verlengstuk van zijn rechterarm") leidde tot een ronde en zeer fluwelige orkestklank die hier en daar nogal van kritische noten werd voorzien. Bruno Madema zei daarover: ,,lk heb niks tegen Von Karajan, maar als de muziek zou klinken zoals hij dat wil, schaf dan de muziek maar liever af'. Edo de Waart onlangs in Elsevier: ,,lk vond Von Karajan vaak te gestroomlijnd, alles wat markant is, werd rond gemaakt. De Waart benijdt Von Karajans opvolger niet: ,,Die krijgt het bijzonder moeilijk. Ik denk dat het gaat zoals zo vaak: het kost een figuur zijn leven, althans zijn carrière. De man die na Toscanini kwam, de arme John Barbirolli, is er in New York ook aan onderdoor gegaan".

Einde
Het afgelopen jaar leek de grijze rots Von Karajan te gaan beseffen dat zelfs hij hier geen blijvende stad had. Hij had het over zijn grafschrift:,,Daarop zou moeten staan wat men bijna altijd in een overiijdensadvertentie leest: Na langdurig, pijnlijk lijden...". Op een andere gelegenheid hoorden omstanders hem zeggen,,... dat ik niet ten eeuwige dage dirigeren, musiceren, leven zal". Hij overviel daarmee vooral gespreksgenoten die niet openlijk durfden te praten over wat hun eigenlijk op de lippen brandde. Von Karajan liet dan plotseling opmerkingen vallen als ,,... En wanneer ik doodga, worden alle onscherpe foto' s van me gepubliceerd''.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen