J.L. van den Heuvel: „Als je niet opast heb je raad voor iedereen, behalve voor jezelf'

Nimmer heeft Jan Leendert van den Heuvel naar handel hoeven zoeken. Hel zakendoen zit hem in het bloed. Zijn carrière is er een uit een successtory. Als zoon van een kleine grossier in groenten en fruit zette hij op vijftienjarige leeftijd zijn eerste schreden op het pad van de handel. Hij was daarmee de jongste zelfstandige handelaar in Nederland. Zijn vermogen had hij belegd in een Solex van 25 gulden. In de avonduren bekwaamde de jonge zakenman zich in boekhouding, handelskennis en vreemde talen. Zijn omgeving schudde het hoofd. Het leek bizar dat een klein handelaartje in groenten en fruit buitenlandse talen nodig zou hebben. De toekomst zou leren dat hij een vooruitziende blik had gehad. In 1961 werd hij gebeld door een lokale commissionair, die door mensen van het Amerikaanse leger was benaderd met het verzoek groenten en fruit te leveren. De man zag er niet doorheen, omdat hij geen Engels verstond en verzocht zijn concurrent de order over te nemen. Gretig greep Van den Heuvel het aanbod aan. In hetzelfde jaar richtte hij zijn eigen onderneming Hagé op. ,,Ik heb m'n eerste kasboek altijd bewaard", laat de gefortuneerde zakenman met enige nostalgie weten.,, Aan een wagen rabarber verdiende ik vier gulden. Die schreef ik netjes op, want vier gulden was heel wat. Tot mijn twintigste jaar had ik als derde van de elf kindertjes twee gulden vijftig zakgeld."

Feilloze intuïtie
In '63 begon de handelaar in groenten en fruit met importeren. Dankbaar maakte hij gebruik van de liberalisatie van de handel binnen de EEG. Het eerste land waaruit hij importeerde was Italië, reden waarom hij in korte tijd Italiaans leerde. Drie jaar later kreeg hij Albert Heijn tot klant. Voor de traditionele groothandel was het niet te verkroppen dat een kruidenier ook groenten en fruit ging verkopen. Van den Heuvel had van die aversie tegen supermarkten weinig last. Drieëntwintig jaar later is Nederlands grootste grutter nog altijd een van zijn belangrijkste klanten. Met een bijna feilloze intuïtie nam hij steeds weer de juiste beslissingen. De grote doorbraak kwam in 1976, toen Hagé benoemd werd tot vertegenwoordiger van Agrexco Tel Aviv, een organisatie die verantwoordelijk is voor de export van alle Israëlische landbouwprodukten, uitgezonderd sinaasappelen. ,,Ik denk dat niemand zo sterk als wij ervaren hebben hoe krachtig de joodse lobby wereldwijd is", stelt Van den Heuvel vast.,,Naast het feit dat we erg veel joodse vrienden hebben, zijn de Israëliërs blijkbaar erg tevreden over onze inzet. Zij hebben een enorme propaganda gemaakt bij hun joodse vrienden overal ter wereld. We doen nu zaken met joden in Brazilië, in Zuid-Afrika, in Australië, in Porto Rico, in Ecuador, kortom wereldwijd. Dat is voor ons van enorme betekenis geweest voor de krachtige groei na 1976. Toen hadden we een omzet van ongeveer 26 miljoen gulden, dit jaar denken we een omzet te bereiken van meer dan tweehonderd miljoen gulden."

Reuter
Een gezelschap van in- en verkopers aan met telefoons bezaaide bureaus, doet in een hectische sfeer zaken met handelaars en exporteurs in de ruwweg zestig landen waar Hagé inmiddels actief is. Een verdieping lager onderhoudt de president van de onderneming door middel van drie telefoons internationale contacten. Een vierde lijn stelt hem rechtstreeks in verbinding met de valutabeurs in New York, zodat hij ieder moment van de dag onmiddellijk informatie over de ontwikkeling van de dollarkoers op kan vragen. Naast de telefoons staat de "reuter" opgesteld, een beeldscherm dat hem nonstop op de hoogte houdt van veranderingen in de waarde van de verschillende valuta. Het is een tweede natuur van de Barendrechtse zakenman geworden om koersschommelingen in de gaten te houden en er zo mogelijk zijn voordeel mee te doen. Tijdens het vijf uur durende gesprek dwaalt zijn oog ontelbare malen af naar het scherm voor hem. Desondanks raakt hij nimmer de draad van zijn verhaal kwijt. Zelfs niet als op een gegeven moment via de ene lijn een offerte wordt gevraagd voor 10.000 ton sinaasappelen, terwijl door een andere telefoon wordt geregeld dat de volgende dag een bezoeker door chauffeur Jilles zal worden opgehaald. , ,Toch merk ik dat ik ouder word", bekent de 49-jarige zakenman. ,,Vroegerkonik twee gesprekken tegelijk voeren en ook nog in de gaten houden wat anderen om me heen klaar maakten voor de telefoon. Dat lukt me niet meer. Gelukkig verkeer in de omstandigheid dat ik twee jongere broers en een aantal topmedewerkers heb die meer en meer taken van me overnemen, waardoor mijn persoonlijke werkdruk aanzienlijk verlicht wordt.''

Aanspreekbaar
Vorig jaar verkocht de oprichter van Hagé zijn bedrijf om belastingtechnische redenen voor 140 miljoen gulden aan de Britse onderneming Perkins Food, waarvan hij sindsdien uitvoerend directeur is. ,,Met andere woorden", concludeert hij, ,,naast het feit dat ik een vrij groot aantal aandelen Perkins in mijn bezit heb, ben ik als enige executive director van Perkins en tevens president-directeur van Hagé-International nog steeds verantwoordelijk voor de leiding van dit bedrijf. Voor de personeelsleden is niets veranderd.'' Een in het oog lopend kenmerk van de Barendrechtse koopman is zijn jovialiteit. Dat neemt niet weg dat de erosie van het gezag binnen het geheel van de samenleving hem een doorn in het oog is.,, Of het nu gaat om de financieel directeur of de kleinste jongen in de loods, als ik een telefoontje krijg van een werknemer die me wil spreken, dan ben ik aanspreekbaar. Maar ik sta niet toe dat iemand die hier binnenkomt zegt: Joh Jan, luister 's effe, zus en zo. Een aantal men- [> sen binnen het bedrijf mogen me met de voornaam aanspreken. Maar zelfs zij niet als ik met anderen in gesprek ben. Dan wens ik aangesproken te worden met meneer Van den Heuvel. Niet omdat ik me iets verbeeld, maar omdat ik denk dat het zo hoort.''

Commissariaten
Het zakelijk inzicht van Van den Heuvel is niet onbekend gebleven. Zijn slopende baan combineert hij met tal van nevenfuncties. Zo is hij lid van de commissie handelsbelangen van de Kamer van Koophandel in Rotterdam. Voorzitter van de Koopliedenvereniging Zuid-Holland Zuid, waarbij 65 bedrijven die actief zijn in de groenten- en fruitbranche zijn aangesloten. Sinds enkele jaren maakt hij deel uit van de Raad van Bestuur van de Erdee Holding, waaronder RD en Terdege vallen. Bij Mijnders Meubelen, Baan Info-systems en Royal Van Namen is hij behalve commissaris ook aandeelhouder. Verder is hij commissaris bij Kleinjan en Holst, Gebroeders Bakker, Linker Lisse en het Schotse offshorebedrijf Seaboard Offshore Limited.,,Dat zijn overigens betaalde banen", tekent de zakenman aan, ,,om een vloed van nieuwe aanvragen voor het vervullen van commissariaten te voorkomen. Als ik iemand kan helpen zal ik dat graag doen. Maar mijn naam is niet Jan Sint Nicolaas, dat weetje. En als je bij die reformatorische broeders commissaris bent, dan laten ze je wel werken. Het zijn echt geen erebaantjes." Wie op grond van al zijn commissariaten meent dat Van den Heuvel even veel verstand heeft van bedden, boortorens, computerprogramma's, meubelen, veekoeken en gehaktballetjes als van sinaasappelen, vergist zich schromelijk. ,,Op bestuurlijk niveau maakt het niet zo veel uit in welke branche je actief bent", onderricht hij. ,,Voor ik bij Baan aan de slag ging heb ik drie middagen les gekregen, want ik moest toch weten wat megabytes en databases waren en al die flauwekul meer. Die begrippen ken ik nu, maar je moet me nog niks over computerprogramma' s vragen.''

Aapje
U hebt inmiddels belangen en invloed in heel wat reformatorische bedrijven. Bent u bezig met de vorming van een multinational in de gereformeerde gezindte? ,,Je moet mijn macht niet overschatten. Het is eenvoudig zo dat ik graag zakelijk en bestuurlijk bezig ben. De ervaring die ik daarin heb opgedaan, in combinatie met de vele contacten die ik heb, wordt door een aantal mensen gewaardeerd. Voor een ondernemer is het prettig om zijn eigen mening te kunnen toetsen aan die van een ander. Twee weten meer dan een. Maar ik sta niet te trappelen, zeker niet om aandeelhouder te worden. Kijk, om als bestuurder objectief te kunnen zijn moet je proberen niet financieel te participeren in een bedrijf. In een paar gevallen is dat toch gebeurd, omdat ik nauw betrokken was bij die bedrijven en door de sterke groei van de ondernemingen een financiële impuls noodzakelijk was. Dat zijn inderdaad bedrijven die binnen de gereformeerde gezindte nogal opvallen. Die participatie moet voor mij ook zakelijk interessant zijn. Binnen het Mijndersgebeuren ben ik bij voorbeeld de initiator geweest om Van der Meer over te nemen, omdat dat een aapje was, zoals wij dat in vaktaal noemen. Dat wil zeggen datje iets goeds krijgt voor erg weinig geld. Van der Meer was op een gegeven moment een aapje, omdat de bank ermee zat. Dan moetje dat niet laten schieten."

Delicate positie
Is het een psiichische belasting om multimiljonair in de gereformeerde gezindte te zijn? ,,Datis inderdaad zo. Vooral omdat er ook in je eigen kringen heel wat mensen zijn die denken dat geld werkelijk levensgeluk brengt. Ondanks wat ons elke zondag wordt voorgehouden. Dat stelt je wel eens teleur. We moeten allemaal weten datje in een groot huis kunt wonen en straatarm kunt zijn en datje in een heel klein huisje schatrijk kuntzijn. Als je de hele wereld gewint en je lijdt schade aan je ziel, dan kan je vermogen je niet redden. Ik onderken dat mijn positie binnen onze gezindte een wat delicate is. Het gevaar daarvan is datje op een geïsoleerde plaats terecht komt. Ik heb wel 's gezegd: denk erom, ik wil er voluit bij horen en voluit meefunctioneren binnen de gemeenschap waarin ik leef. Doorje zakelijk functioneren denkt men wel eens datje de wijsheid in pacht hebt. Daardoor voel je je soms teruggeworpen op jezelf en kun jeje wel 's eenzaam voelen. Alsje niet oppast heb je raad voor iedereen, behalve voor jezelf."

Vrienden
die geen enkele geestelijke affiniteit met je hebben, maar als ze geld nodig hebben zijn het allemaal reformatorische christenen. Ik wist niet dat er zo veel waren. Ik denk dat je alleen vrienden kunt hebben onder mensen die niet alleen over de handel metje kunnen spreken, maar ook over zaken van hogere waarde. Verkeer je in de maatschappelijke positie waarin ik verkeer, dan kun je iedereen tot huisvriend krijgen. Absoluut iedereen. De upper ten uit de gemeenschap en de notabelen uit de plaatselijke gemeente. Toch heb ik geen enkele echte vriend buiten onze eigen kerkelijke kringen. Dat houd je niet vol. Waar moetje de hele avond over praten? Dat is voor mij de rijkdom van de VRCL, datje met mensen die dezelfde maatschappelijke en zakelijke interesses hebben ook over levensbeschouwelijke dingen kunt praten. Daar heb ik echte vrienden gekregen. In de eerste plaats denk ik dan aan Gerard Verweij. Maar ook aan Jan Baan, Henk Mijnders, Jan Linker, Wim Donker. Een andere goede vriend van me staat maatschappelijk gezien wat lager op de ladder, zoals men dat noemt, maar dat maakt me niets uit. Kijk, als het morgen zakelijk misgaat, en dat kan ook mij overkomen, dan geloof ik toch dat er onder mijn vrienden zijn die ik ook dan nog m'n vrienden mag noemen. Die wetenschap betekent voor mij heel veel. Want denk erom datje eenzaam bent als je dat niet zou hebben. En eenzaamheid vind ik verschrikkelijk. Verschrikkelijk..."

Getuigenis
dat voorstelde om onder aan onze facturen een bijbeltekst te zetten. Wij denken dat het zo niet moet. Als je spreekt over reformatorisch getuigenis in het commerciële leven, dan zul je moeten beseffen dat een zaak nooit een getuigenis kan geven. Dat getuigenis kan alleen uitgaan van je levenshouding binnen je zakelijk functioneren. Bij de opening van dit kantoor kreeg ik van Albert Heijn een wandbord aangeboden met de tekst: "Ik zaai en ploeg naar mijn verstand. De zegen komt van hogerhand." Dat betekent dat men weet waar je staat. Regelmatig krijg ik hier een topman van Albert Heijn. Een prima kerel, maar grof in z'n mond. Het gebeurt meer dan eens dat hij zich ertoe laat vedelden om kreupel Gods naam te misbruiken. Maar dan zegt hij onmiddellijk; Sorry Jan. Want hij weet hoe ik erover denk. Een ander voorbeeld. Vorige week moest ik een restaurant reserveren voor de Israëlische staatssecretaris van landbouw en de directeur van Agrexco met zijn vrouw. Bij dat diner werden mijn vrouw en ik ook verwacht. Die directeur van Agrexco is zelf geen orthodoxe jood, maar hij vroeg wel stilte, omdat hij weet dat wij bidden voor ons eten. Ik geloof dat het een vorm van getuigenis is, als je in een wereld waarin dat vreemd is je handen vouwt en je ogen sluit om een gebed te doen. Wat ik hiermee wil aangeven is dit: het gaat om je levenswandel. En dan struikelen we allen in vele."

Spanningsveld
Vormt uw levensovertuiging nooit een belemmering voor uw functioneren binnen een bedrijf als Hagé International? In denk concreet aan zondagsheiliging. ,,In mijn gaan en staan ben ik persoonlijk verantwoordelijk voor wat ik doe. Ik ben me ervan bewust dat ik elke dag fouten maak. Maar je behoort tot de Gereformeerde Gemeenten en dat schept verplichtingen. Er wordt met extra attentie gelet op je doen en laten. Toch ervaar ik het als een grote zegen dat onze levensbeschouwelijke achtergrondje behoedtvoor een groot aantal zaken. Dat betekent niet dat er geen spanningsvelden zijn. Maar wie kent die niet? Je noemt zondagsrust. Voor mezelf heb ik de norm aangelegd dat ik op zondag absoluut niet werk. Aan de andere kant moet je wel realist zijn. Ik maak onderscheid tussen actief en passief bezig zijn. Ga ik op zondag naar het kantoor om te kijken wat op m'n telex staat, dan ben ik niet goed in de weer. Maar ik ben me er degelijk van bewust dat met de verwerving van de produkten zondagsarbeid gemoeid is. ,,Verkeer je in de maatschappelijke positie waarin ik verkeer, dan kun je iedereen tot huisvriend krijgen" Het sterkste voorbeeld is de handel met Israël. De jood doet zaterdags echt niks. Maar zondags werkt-ie heel hard hoor. En 's maandagsmorgens heb ik het produkt hier. Ik kom daar openlijk voor uit. Een ieder die daar commentaar op heeft moet mij zeggen wat de oplossing is."

Discussie
Is dat niet een afschuiven van verantwoordelijkheden? ,,De maatschappij van de twintigste eeuw zit zo gecompliceerd in elkaar dat \k\> niet meer weet hoe het anders zou kunnen. Jij doet zondagsje licht aan. Daarvoor laatje die ventin de centrale lekker werken. Dan kun je zeggen: kan ik dat helpen. Maar je maakt wel fijn gebruik van de stroom. Ik denk dat de fietsenmakervan de hoek als het erop aan komt in hetzelfde spanningsveld leeft als ik. Ik garandeer je dat iedereen hier kan werken zonder zijn consciëntie te belasten. De grote vraag is: hoe doe je je werk? Ik ging eens een discussie over ditzelfde onderwerp aan met een zwager van me. Die heeft tijdelijk bij mijn vader gewoond in het huis waarin ik geboren en getogen ben. Als het tegen zit komen daar op zondag dertig van die grote vrachtwagens voorbij. Allemaal met produkten voor Hagé. Op zondag. Spanjaarden, Roemenen, Italianen... Dat zijn echt geen reformatorische chauffeurs. Die jongens denken: we moeten zien dat we maandag de eerste zijn om te lossen. Zo snel mogelijk naar Barendrecht. Kan ik een Spanjaard die nergens aan doet verplichten zaterdagsavonds om twaalf uur zijn wagen aan de kant zetten? M' n zwager vond het allemaal maar niks. Maar op de vraag hoe het wel moet heeft hij nog steeds geen antwoord gegeven." Wat ervaart u voor uzelf als het grootste spanningsveld in uw positie? ,,Ja... M'n grootste spanningsveld is de vraag of ik voor mezelf mag weten het eigendom van Christus te zijn. Dat klink misschien gek, maar toch is het zo. Ik heb wel 's gedacht, jongen: ik moet heel die zaak kwijt. Het is een sta-in-de-weg voor me. Maar rijkdom geeft geen dankbaarheid en armoede geen afhankelijkheid. Als ik alles weggeef, dan hou ik mezelf over. Daar zit het knelpunt." Het voorbeeld van de rooms-katholieke zakenman Piet Derksen, die zijn vermogen onderbracht in een stichting ter ondersteuning van de missie en evangelisatie, spreekt u niet aan? ,,Nee, totaal niet. Ik wil niet ontkennen dat die man oprecht bezig is. Maar hij is wel zijn zaligheid aan het kopen. Als de vrede met God te koop was door het afstaan van aards goed, dan volgde ik vandaag zijn voorbeeld. Maar dat gaat niet. Ik was 's een avond bij ds. A. F. Honkoop... eh, even wat vragen.'' De zijdelingse blik die Van den Heuvel met stalen regelmaat op de reuter werpt blijft aan het beeldscherm kleven. Zijn hand grijpt de hoorn van de telefoon die het dichtst bij hem staat. ,, Ja Ingrid. Hallo. Mag ik van je weten wat vijf dollar mark kost... ja..." ,,... Weetje wat-ie zei? En dat is een zakelijke man hoor, A. F. Honkoop. Hij zegt: Jan, er is veel te koop maar dat nou net niet. Wat zegje Ingrid?... Ja, dat is goed. Vijf op 63... Ja, heb ik erop staan hoor. Dank je." Op het verzoek om enige uitleg van de geheimtaal laat de zakenman weten dat hij in het twintig seconden durende gesprek vijf miljoen dollar heeft aangekocht voor marken. ,,Zo zie je maar hoe snel handel kan gaan", glimlacht hij en glijdt terug in zijn geliefde houding. Onderuit gezakt in zijn bureaustoel. Gereed voor de volgende vraag.

Eenvoudigheid
.Jk heb wel's gedacht, jongen: ik moet heel die zaak kwijt. Het is een sta-in-de-weg voor me" je geld moet beheren. Ik probeer te doen wat m'n hand vindt om te doen. Als je me vraagt of ik het goed doe, dan denk ik van niet. Dat meen ik echt. Maar als mensen in m'n omgeving zeggen dat ik m'n eenvoud verloren heb, dan doet me dat zeer. Het verschil tussen arm en rijk is er altijd geweest. Abraham leefde ook anders dan zijn herdersjongens die op de schapen liepen te passen. Mijn huis is geen arbeiderswoning, dat is duidelijk. Iemand met een heel gewoon maandloontje zal misschien zeggen: wat leeft die vent overdadig. Maar op mijn niveau probeer ik eenvoudig te leven. De afstand die een gevolg is van een bepaalde maatschappelijke welstand wil ik zo klein mogelijk houden. Iedereen is in mijn huis welkom. Pas hoorde ik iets wat ik eigenlijk niet horen moest, maar wat me wel goed deed. Er werd gezegd: Jan van den Heuvel is keihard zakelijk. Dat is waar. Dat ben ik. Maar, zei die persoon, als je problemen hebt kun je altijd bij hem terecht. En ik geloof dat dat ook waar is."

Strijd
„Het gaat erom: ben je aanspreekbaar? Verhef je je niet op watje doet? Er zijn mensen die je van alles toedichten. Jij hebt het gemaakt en dit en dat. Die prijzen je bij wijze van spreken de hemel in. Daar ben ik doodsbang van. Dan is absoluut het bijbelwoord waar: wie meent te staan zie toe dat hij niet valle. En daar is niks voor nodig. Ik denk nog vaak aan wat m'n overleden ome Hannes van der Poel in Ede eens tegen me zei. ,,Jan jongen, de Heere hoeft je geld niet. Alleen je hart maar. Dan heeft hij je geld vanzelf.'' Dat is een voortdurende strijd. Ik wil je wel zeggen: als die strijd er niet was, dan had niemand anders het beter voor mekaar dan ik."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen