Bombardement Rotterdam herdacht met "Mahler''

Muziek kan ervaringen oproepen. Dat zal niemand vreemd zijn. Bij het horen van een psalmmelodie resoneert bij velen de tekst. Wat een onschatbare waarde gaat er dan achter zo'n melodie schuil. Bewerkingen van deze melodieën zijn niet zelden geënt op de religieuze ervaring die de tekst bij de componist heeft opgeroepen. Muziek is daardoor uitdrukking van ervaring. Wanneer muziek tot godsdienstige gevoelens of gedachten wil oproepen, moet er wel sprake zijn van een daarop gefundeerd referentiekader. Binnen dat raam kan muziek die ervaring oproepen. Die ervaring zal sterk afhangen van de cultuur en de traditie waarin wij zijn opgegroeid.

Bombardement
Muziek kan echter ook worden aangewend om ervaringen van oorlogsgeweld uit te drukken. Vorige maand werd in Rotterdam op allerhande manieren het bombardement van de stad, dat vijftig jaar geleden op 14 mei 1940 plaatshad, herdacht. In muzikaal opzicht diende daarvoor de Tweede symfonie van Gustav Mahler, op de avond van de 14e mei uitgevoerd door het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Bernard Haitink. Niet alleen de combinatie van deze dirigent en het orkest stond in de belangstelling, maar ook Mahlers symfonie, bekend als de'' Opstandingssymfonie''. Deze compositie wordt geassocieerd met het ooriogsgeweld. Ik ga voorbij aan de onvoorstelbare zeggingskracht waarmee Haitink de symfonie uit het orkest haalde. In artistiek opzicht was er sprake van een uitvoering die gekenmerkt werd door een ongelooflijke bezieling.

Dood
Mahler heeft in zijn negen symfonieën vreugde en verdriet, pijn en genezing, het aardse en het hemelse neergelegd. Zijn leven lang heeft hij geworsteld met de verklanking van vragen over leven en dood en de dreiging van een wereldcatastrofe. Ook maakt hij in zijn symfonieën gebruik van teksten die spreken van een eenvoudig Godsvertrouwen. Ooit heeft de componist gesuggereerd dat het eerste deel van zijn Tweede symfonie bestaat uit,, de titanenstrijd van een nog aan de wereld verknochte kolossale mens met het leven en het lot, waartegen hij steeds weer het onderspit delft: zijn dood" (citaat Leo Samama). Mahler noemt dit een "Totenfeier". Het begint in een duistere afgrond waarin celli en contrabassen klinken, afgewisseld met klankexplosies; uitbarstingen van geweld die herinneringen oproepen aan een bombardement. Dreigende, dissonerende akkoorden, die tot een uiterste aan spanning worden opgevoerd. Haitink wist de klankexpressie tot het uiterste op te stuwen.

Opstanding
De hele symfonie is echter een afwisseling van dood en leven, vergankelijkheid en onsterfelijkheid, begraven worden en opstaan. Wat oneerbiedig gezegd: alle ingrediënten die het gruwelijke oorlogsgeweld in de meidagen van 1940 heeft opgeroepen. Mahler zet immense klanken onder teksten als: ,,De mens ligt in de grootste nood/ De mens ligt in de grootste pijn!" Vervolgens verklankt de componist zijn zoektocht naar het waarom van het aardse leven. Het is het begin van een opstanding ("Aufersteh'n, ja aufersteh'n..."), waarvóór de mens in nood en pijn moet verkeren, wil deze kunnen plaatshebben. Die boodschap voorziet Mahler van zo'n dramatische muzikale omlijsting, dat de hele symfonie erin doorklinkt. Nadat hij de verschrikkelijke chaos als het ware heeft uitgeschreeuwd. volgt de majestueuze hymne "Aufersteh'n, ja aufersteh'n wirstdu". Men kon getuige zijn van de ervaring die deze muziek van Mahler bij tal van luisteraars opriep. Zeker voor hen die het bombardement hadden meegemaakt. De herdenking ervan versterkte die ervaring. Mahlers muziek deed daar nog een schepje bovenop. i< />

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen