Ga je als ouders van pubers niet steeds verweren, accepteer kritiek en sta open voor nieuwe ideeën

"Barbara is nu achttien jaar. Het gaat nu wel goed tussen ons, maar de tijd tussen haar veertiende en zeventiende was een ware nachtmerrie. Ik zou het mijn ergste vijand niet toewensen. Barbara ging overal tegenin. Voor die tijd konden we goed met elkaar overweg. Ze luisterde altijd naar ons en wilde weten wat wij van bepaalde dingen vonden. En toen kwam die enorme terugval. Ze veranderde van een aardig en intelligent meisje in een veeleisend, egocentrisch "tweejarig" kind. Ze sloot zich meestal op in haar kamer. Als het mogelijk was geweest om haar eten onder de deur door te schuiven, had ze dat ook prima gevonden. Het was net alsof ze 's avonds naar bed was gegaan en dat er 's nachts een ander gekomen was, die de volgende morgen voor ons stond. Een meisje dat ik niet kende, en met wie wij niet wisten om te gaan." Het is een moeilijk onderwerp waar ik nu iets over wil schrijven. Er zijn zo veel kanten aan de opvoeding, het terrein is zo uitgebreid, dat ik eigenlijk niet weet welke facetten ik naar voren moet halen. Bovendien lopen hier in huis twee pubers rond, zodat ik precies weet in welke valkuilen je terecht kunt komen. Je kunt je voornemen om de (goede) theorie van de opvoeding in de praktijk te brengen, maar... de werkelijkheid is nogal eens anders. Als ik bij voorbeeld denk aan de bereidheid om te luisteren naar de puber, dan ontbreekt daar al veel aan. Wat ik dus allemaal schrijf over de opvoeding van de puber, geldt evengoed voor de opvoeding waar wijzelf voor staan. Het komt wel eens voor, dat men denkt, dat alles bij ons wel ,,van een leien dakje" zal gaan. Nu, wij ervaren -net als ieder ander- dat ons de wijsheid ontbreekt. Gelukkig is die vader en die moeder, die opvoedingswijsheid van de Weere begeert. Dat betekent, dat deze ouders het niet alléén afkunnen, maar de Heere nodig hebben om hun kinderen te leiden en te begeleiden naar de volwassenheid.

Nooit puber geweest
In het bovenstaande stukje lezen we over de grote overgang van kind naar puber bij het meisje Barbara. Natuuriijk zal niet elk opgroeiend kind dit zo sterk meemaken. Er zijn ook jongeren die géén ernorme gedaantewisseling ondergaan. De bekende dr. J. Waterink, aan wie in deze tijd veel aandacht geschonken wordt, zegt daarvan in zijn boek "Puberteit": ,,Dater knapen en meisjes zijn voor wie de puberteit eigenlijk zonder belangrijke schokken verioopt, schijnt men te vergeten. Men acht het niet mogelijk, dat er twintigjarige mensen zijn die als ze een boek over de puberteitsjaren lezen, zeggen: dan ben ik nooit puber geweest of geworden, want van al die narigheden heb ik niets beleefd. En toch komt dat zeker voor.'' Anderen bewandelen een tussenweg. Maar ook bij die jongeren kunnen zich bepaalde veranderingen voordoen waar ouders maar moeilijk mee om kunnen gaan: ze worden humeurig, twistziek en weerspannig; ze worden erg onzeker over zichzelf; ze zijn kennelijk al hun goede manieren verleerd; ze ontwikkelen slechte gewoonten; wat andere jongeren van hen denken is heel belangrijk voor ze; ze kunnen zelf niet meer nadenken; of ze doen maar, zonder ooit bij de mogelijke gevolgen stil te staan.

Het uiterlijk
Enkele kenmerkende veranderingen hebben we in het vorige artikel onder de loep genomen. Een van de opvallendste is de groei en de belangstelling voor het lichaam. In de puberteit ontstaan hierdoor nogal eens minderwaardigheidscomplexen. ,,Ik haat mijn uiteriijk", klaagt de puber. In deze periode van het leven hebben veel tieners juist last van puistjes. Wat kan dat een obsessie voor hen worden! ,,Mijn vrienden noemen mij Pizzahoofd! Zij weten niet hoe naar ik mij voel door dat gezicht van me. Ik doe maar net of het allemaal leuk is, maar van binnen voel ik me heel beroerd'', vertelt Tony. Deze jongen komt onder behandeling van een huidarts, de puistjes zijn niet meer zo opvallend en het geknakte zelfvertrouwen herstelt zich. Als ouders kunnen we een tiener die zich minderwaardig voelt vanwege zijn of haar gezicht of lichaam hierin wel helpen, door meer nadruk te leggen op de steeds volwassener houding; we kunnen prijzen en met liefdevol begrip ons kind bijstaan. Het is beter om geen commentaar te leveren op slechte lichaamshouding, zenuwachtige gebaren, irritante gewoonten, omdat de puber toch al voortdurend kritiek heeft op zichzelf. De ene puber staat in deze periode steeds voor de spiegel, beziet zich door de ogen van de ander, probeert door middel van alleriei smeersels zijn of haar uiteriijk te verbeteren en het liefst wast hij of zij twee keer op een dag het haar. Een andere puber kan juist het tegenovergestelde zijn. Zo' n jongen of meisje moet overreed worden om zich toch ten minste elke dag te wassen, schone kleren aan te trekken en op z'n tijd onder de douche te gaan.

Kritiek
Jongeren worden uiterst kritisch. Ze hebben veel te zeggen van medeleeriingen, minachten het kinderachtige gedrag van een zesjarig zusje, bekritiseren de wijze waarop je als ouders functioneert, je kleren, de inrichting van je huis, enzovoorts. Terwijl ze kritiek leveren, voelen ze zich kwetsbaar en snakken naar acceptatie en goedkeuring. Als ouders moetje die kritiek niet zomaar naast je neer leggen. Een belangrijk gegeven in de opvoeding is steeds weer: leer luisteren naar je kinderen! Dat is: aandacht schenken aan de woorden en de gelaatsuitdrukking van degene die aan het woord is, niet om je heen kijken, gapen, afwezig zijn en zo nu en dan, ,ja... ja" mompelen. Volwassenen -oudersen leerkrachten— die naar tieners luisteren, moeten ook niet meteen hun stekels opzetten als een bepaalde mening lijnrecht tegen hun opvattingen ingaat. Al weetje dat de ideeën van een tiener van de ene dag op de andere dag veranderen, dan nog neem je je tiener serieus en je plaagt hem niet met zijn veranderlijkheid.

Reageren
Zoon of dochter kan met op- en aanmerkingen komen over onze regels, ideeën, opvattingen. Ze vinden het heerlijk om te zien wat voor reacties ze krijgen als ze tegenstrijdigheden vinden. Als wij als ouders onze zwakheden kennen, dan moet het mogelijk zijn om de kritiek daarop te verdragen. Wellicht kunnen we ervan leren! Natuurlijk is het niet goed om net te doen of we volmaakt zijn en onze puber de mond snoeren. Tieners hebben waardering voor ouders die naar hun mening luisteren en dan een nader gesprek uitlokken door hun vragen te stellen. Op die manier hebben zij het gevoel dat ze behandeld worden als mensen, in plaats van als kleine kinderen. Je moet leren met je zoon of dochter praten, in plaats van tegen hen te spreken. Gaje niet steeds verweren, accepteer kritiek, moedig discussie aan, sta open voor nieuwe denkbeelden. Het probleem waar het om gaat, moetje onder ogen durven zien en er met het kind over praten. Daarbij proberen we als ouders aan te sluiten bij het niveau van de puber. Een moeder vertelde, dat een bepaalde manier van vragen invloed had op het gedrag van haar zoon. Zij vroeg bij voorbeeld: ,,Zou je het niet fijn vinden als anderen jou een eerlijke jongen vonden?" of,, Probeer jij je nu eens in te denken, dat jij vader was. Wat zou jij dan doen?" Ook persoonlijke opmerkingen als,, Ik ben erg moe; ik heb je hulp echt even I> nodig", of een waardering: ,,Fiin, datje even opruimt", hebben positieve invloed.

Voorbeeld
Wat ook veel indruk maakt en een goed voorbeeld is voor ons pubers, is het openhartig zijn, praten over gevoelens, praten over schuld en als 't nodig is, ook vergeving durven vragen, de mindere kunnen zijn. ,,Ik heb de laatste tijd wat moeilijkheden op mijn werk gehad. Dus als ik nogal veel tegen jullie gemopperd heb, dan kwam dat daardoor. Het spijt me." Verder bedenken we het volgende: onze kinderen hebben alleriei tekortkomingen; ze hebben soms irritante eigenschappen, maar het is niet hun hele persoonlijkheid die onaangenaam is. ledere tiener heeft wel een paar goede eigenschappen. Als wij als vader en moeder nu enkel maar allerlei gebreken zien in ons kind en als er dan blijkbaar niets goeds te vertellen valt, dan zal onze puber totaal geen zelfvertrouwen kunnen ontwikkelen. Je haaltje kind daarmee wel naar beneden en het zal eerder zijn heil zoeken bij een groep en daarbij wellicht in een verkeerd milieu terechtkomen, met diefstal, of vandalisme te maken krijgen of misschien met alcohol of drugs gaan experimenteren. Onze puber moet eigenlijk het gevoel krijgen, dat hij de moeite waard is —je probeert zijn ontwikkeling te begrijpen, accepteert liefdevol zijn eigenaardigheden en houdt een vrij strenge discipline consequent vol. Een puber is echt niet gebaat bij een ,,jegaat-je-gang-maar'' -houding. Hij moet grenzen ervaren, ertegen kunnen botsen, proberen hoe ver hij gaan kan, en ontdekken dat er waarden en normen zijn waaraan niet te tomen valt.

Niet alles accepteren
Stellen we ons begrijpend en open op, dan is dat voor de tiener dus nog geen vrijbrief om zich maar onhebbelijk te gedragen. Pubers kunnen vanuit hun eigen onzekerheid heel negatief over anderen denken. Als ze lelijke opmerkingen maken over klasgenoten, over broers en zussen, over anderen, die over hen gesteld zijn, dan kun je als ouders bij jezelf denken: „Nu ja, ik laat ze maar praten..." Toch moet een tiener wèl leren dat zulk minachtend gepraat heel kwetsend is voor anderen, en ook voor de puber geldt:,, Houd dan je tong in toom!" Bovendien maakt die voortdurende kritiek, dat ons kind niet erg gewaardeerd wordt. Als anderen zijn woorden horen, ontlopen ze hem liever, en dat komt het zelfvertrouwen en het gevoel van eigenwaarde niet ten goede. Goede manieren veraangenamen het leven. Alle gezinsleden moeten leren zich redelijk beleefd te gedragen. Als we ons kind maar van jongs af aan erop wijzen, leert het automatisch iemand niet in de rede te vallen, het geduld op te brengen om naar de ander te luisteren om zodoende een goed gesprek te kunnen voeren, broer of zus niet uit te schelden, alsjeblieft of dankjewel zeggen, en dergelijke. Hoffelijk zijn, meeleven tonen, respect hebben voor de ander en zijn eigendommen leert de tiener echter ook van ons voorbeeld! Ik ben nog lang niet klaar met dit onderwerp. In dit artikel noemde ik de naam van professor Waterink. Hij vond het, zoals hijzelf schrijft, nodig om nog een boek aan de reeks boeken die al over het onderwerp "puberteit" verschenen waren toe te voegen: ,,A1 te weinig wordt in de beschouwingen over de puberteitsjaren betrokken het kind, het jongmens uit het belijdend, het christelijk belijdend gezin." Aan deze schrijver èn zijn boek wil ik graag D. V. de volgende keer aandacht schenken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen