Niet bij brood alleen

Op de begane grond brillen en lenzen, een verdieping hoger optische apparatuur, twee verdiepingen hoger wanden vol schilderijen van Christen op weg naar de hemelstad. Voor een buitenstaander vereist de overgang enig aanpassingsvermogen. Albert Wessels weet al niet meer beter. Met de armen vol schilderijen daalt hij de trappen af van Kaasschieter Brillen in Barneveld. Het werk moet elders in den lande geëxposeerd. Een broer en schoonzus van de Rijssense schilder zijn meegekomen om te helpen met sjouwen. De eigenaar van de zaak, A. van de Braak, slaat de uittocht bezorgd gade. De doeken zijn provisorisch in plastic gewikkeld. Als één van de Rijssenaren struikelt is de schade niet te overzien. Zowel financieel als emotioneel. De afbeeldingen hebben voor het tweetal een geestelijke meerwaarde die niet in geld is uit te drukken. „Neem dit schilderij", zegt Wessels, wijzend naar het doek waarop de strijd van Christen met Apollyon is afgebeeld. „Ik kan u niet zeggen hoeveel moeite ik daarmee heb gehad. Het wilde maar niet lukken. Alsof de betrokkene zelf alles in het werk stelde om te voorkomen dat zijn strijd met de pelgrim op het doek zou worden vastgelegd. U begrijpt me wel."

Brede en smalle weg
Het initiatief om De Christenreis van Bunyan visueel uit te beelden door een serie posters, is afkomstig van Van de Braak. Hij kwam op het idee door de bekende plaat van de brede en de smalle weg. „Die heeft mij altijd erg aangesproken, door de boodschap die ervan uitgaat. Als je ergens zo'n plaat ziet hangen, weet je weer; er is meer dan dit leven." Omdat hij de bekende afbeelding van de twee wegen wat statisch vond, ging de Barneveldse zakenman op zoek naar een aansprekender exemplaar. Hij vond die in '87 in een Engelse uitgave van De Christenreis, waar hij op een vakantiereis door Schotland tegenaan liep. Thuis liet hij er een poster van maken en hing die in de woonkamer op. De organisaties waaraan hij de plaat aanbood om die op grote schaal te laten verspreiden, zagen niets in dat plan. Vandaar dat hij zelf een drukkerij in de arm nam. Binnen korte tijd vonden 45.000 afdrukken hun weg over de hele wereld..,

Onvergelijkbaar
De verspreiding van ge schilderde taferelen uit Bunyans Christenreis, ziet Van de Braak als een logisch vervolg. ,,De poster van de brede en de smalle weg is prachtig, maar heeft een paar nadelen. Wie hem gezien heeft en er wat studie van maakt, is ermee klaar. Op De Christenreis kom je nooit uitgestudeerd. Spurgeon, en dat was toch een geweldig theoloog, heeft het werk honderd keer gelezen. Naast de Bijbel is geen boek te vergelijken met De Christenreis. Daarom is het zo belangrijk dat het gelezen wordt. In landen waar mensen geen kennis hebben van De Christenreis, heeft de kerk in het algemeen weinig inhoud. Dat is heel opvallend." Een praktisch probleem was dat een kunstschilder gevonden moest worden die door het enorme karwei heen zag. Voor Van de Braak was het een open vraag wie dat moest worden. Tot hij anderhalf jaar geleden de schilder Albert Wessels uit Rijssen ontmoette. Over die ontmoeting wil hij weinig kwijt. Wel dat het geen zakelijke factoren waren die de doorslag geven om de opdracht aan Wessels te gunnen. „Ik kende Albert niet en zijn schilderwerk evenmin. In het zakenleven is het zo dat je bedrijf staat of valt met de inkoop. Vandaar dat wij moeten handelen. Dit is de enige keer in m'n leven geweest dat ik niet heb gehandeld. Ik heb Wessels alleen gevraagd: wat kost het?"

Waagstuk
Voor de Rijssense schilder was het waagstuk niet minder groot. Duidelijk was dat met de opdracht circa anderhalf jaar gemoeid zou zijn. Veel ander werk zou hij af moeten slaan. De Barneveldse zakenman was hem volslagen onbekend. Maar het doel dat deze met de schilderijen beoogde sprak hem zo aan, dat hij besloot op het aanbod in te gaan. De Christenreis kende Wessels bijna van buiten. ,,Ik heb het boek vroeger van m'n schoonvader cadeau gekregen. Nu ligt het totaal uit elkaar. Jarenlang heb ik het gebruikt voor het maken van pentekeningen bij trouwteksten. Vaak nam ik dan pelgrim als onderwerp. Na de eerste contacten met Van de Braak heb ik het boek voor de zoveelste keer herlezen, om dit werk te kunnen en te mogen doen. Het was voor mij een opdracht zoals ik nog nooit eerder heb gehad. Ik zeg eerlijk dat ik geen figuurschilder ben. Mede daarom heb ik het er erg moeilijk mee gehad. Na lang aarzelen heb ik toch gezegd het te willen proberen".

Landschap
Kerst '89 begon Wessels aan het grootste schilderij, waarop de hele weg van Christen is afgebeeld. Al snel werd duidelijk dat hij zich totaal verkeken had op de omvang van het karwei. Met pijn in het hart besloot hij zijn jonge loopbaan als tekenleraar aan de Udemans-scholengemeenschap na vier weken alweer te beëindigen, „'s Middags om half vijf was ik thuis en dan kon ik tot elf uur achter de ezel gaan zitten. Dat houd je niet vol." Geen van zijn oudere schilderijen kostte hem zo veel tijd en zweet. „Maar toen ik de eerste afdruk kreeg, was ik echt verwonderd over het resultaat. Niet om mezelf op de schouder te kloppen. Ik heb in m'n werkplaats de spreuk hangen: "Al wie volmaaktheid zoekt, dat is hier niet te vinden". Begrijpt u. En dat mag je bij een opdracht als deze wel helemaal zeggen. Maar ik ben toch dankbaar voor wat het geworden is." Alle details op het doek zullen in een zeventigtal schilderijen worden uitgewerkt. Daarvan zijn er al meer dan veertig klaar. Het landschap waardoor Christen trekt heeft gedurende zijn pelgrimstocht een duidelijk wijziging ondergaan. Aanvankelijk loopt hij door het bos- en heiderijke land rond de Holterberg. Dat gaat over in het glooiende terrein van Zuid-Engeland, gevolg van een bezoek dat Wessels en Van de Braak brachten aan het land van Bunyan.

Concordantie
Uit het een kwam het ander voort. Besloten werd de posters te bundelen in een boek van A4 formaat. Op elke linkerpagina zal een plaat worden afgedrukt, . rechts een verklarende tekst gebaseerd op Bunyans Christenreis en zijn autobiografie "Overvloedige genade voor de grootste van de zondaren". De tekst wordt geschreven door ds. P. Blok, predikant van de Gereformeerde gemeente in Kootwijkerbroek. Van de Braak benadrukt dat dit boek niet de plaats van de originele Christenreis in mag nemen. Het moet de functie hebben die een commentaar of concordantie naast de Bijbel iieeft. Als heenwijzing en verduidelijking. Dat dit geen nieuwe gedachte is bewijst de boekencollectie op de salontafel in de "expositieruimte" van Kaasschieter. Allemaal werken die De Christenreis toegankelijk willen maken. Ds. Blok treedt ook op als adviseur van Wessels, om een zo nauw mogelijke band tussen tekst en schilderij te krijgen. Hij wordt daarbij geassisteerd door J. de Jager, conrector van het Van Lodenstein college. In de doeken zijn tal van bijbelse gegevens en symbolen verwerkt. Dat maakt de afdrukken bijzonder geschikt als illustratiemateriaal voor catechese en evangelisatie.

Boeken der leken
De bedoeling is dat het boek in het najaar verschijnt. Van de posters zijn al meer dan 15.000 exemplaren verkocht. De Barneveldse zakenman is ervan overtuigd dat ze hun uitwerking zullen hebben in het leven van mensen. Dat een overtuigd calvinist evangeliseert door posters als "boeken der leken", hoeft volgens Van de Braak geen verwondering te wekken. ,,De catechismus waarschuwt tegen verafgoding van afbeeldingen. Waar het ons om gaat is dat mensen door deze platen ertoe gezet worden De Christenreis weer te gaan lezen. Zoals ook na de Reformatie veel Bijbels zijn verschenen met prenten om de mensen te helpen. In Schotland is men nog veel afkeriger van alles wat aan de rooms-katholieke kerk herinnert dan wij. Denk aan de weerstand tegen het orgelspel in de kerk. Maar ze hebben uitgaven van De Christenreis met prachtige platen. In ons eigen land geeft de GBS toch ook boeken uit waar kinderen plaatjes met bijbelse voorstellingen in kunnen plakken. Niet om die plaatjes zelf, maar ter verduidelijking van de tekst. Wat dat betreft zitten we op dezelfde lijn als de GBS."

Stichting
Uit juridische overwegingen heeft Van de Braak het project ondergebracht in de John Bunyan Stichting. Doel van de stichting is "de verspreiding van het Evangelie, zowel nationaal als internationaal, en met name het bekend maken van de werken van John Bunyan". In eerste instantie via posters. De gedachte aan een platenboek met verklarende tekst kwam daaruit voort. „En als zakenman denk je altijd vooruit, dus ik loop alweer met nieuwe plannen". Verloopt alles naar wens, dan komen de kleurenplaten in nieuwe uitgaven van de originele Christenreis in minstens vijftien talen. Voor afzet in Engeland heeft de zakenman al contacten gelegd met The Gospel Standard, uitgever van het gelijknamige blad waaromheen een aantal Strict-Baptistgemeenten is verenigd. De predikant Ramsbottom, in Nederland bekend door zijn bijbelse vertellingen, is inmiddels begonnen aan een Engelse variant op de verklarende tekst van ds. Blok. Verder zijn op de laatste predikantenconferentie in Leicester posters uitgedeeld. Door een schrijven werden de aanwezigen op de hoogte gesteld van de activiteiten van de John Bunyan stichting. De Joegoslavische predikant Simo Ralevic bracht al een bezoek aan de Barneveldse opticien.

Verspreiding
Wat Van de Braak voor ogen staat is de vorming van een netwerk van contacten over de hele wereld, dat zorg draagt voor de distributie van de posters en boeken. „Ik stel me voor dat een predikant met z'n catechisanten De Christenreis behandelt en ze na afloop een poster als herinnering aanbiedt. Hangen ze die op hun kamer op, dan blijft de herinnering levend. Onderwijzers kunnen er met hun leerlingen over spreken. Zo zouden er honderdduizenden verspreid kunnen worden." Om de prijs van de nieuwe uitgaven van De Christenreis zo laag mogelijk te houden, heeft de' promotor van het werk van Bunyan gekozen voor een vaste opzet. Ongeacht de taal waarin het boek wordt gedrukt, moeten de platen op dezelfde plaats staan. Dat maakt het mogelijk om ook een geringe oplage in een bepaalde taal tegen een laag bedrag te produceren. Mede door de Terdege-actie "Niet bij brood alleen" kan de nieuwe uitgave van De Christenreis ook in het Russisch verspreid worden. De financiën worden beheerd door de stichting. „Persoonlijk belang heeft voor mij niet meegespeeld toen ik hieraan begon. Bekijk je het puur zakelijk, dan moet ik er vandaag nog mee stoppen. Maar sommige dingen in het leven zijn belangrijker dan zaken doen en winst maken."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen