Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Van de ene kerstviering naar de andere

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Van de ene kerstviering naar de andere

Waar is het Kind gebleven?

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Elke december wordt vanaf vele kansels in de gereformeerde gezindte gewaarschuwd tegen de verwording van het kerstfeest. De vermaning betreft vooral kaarslicht en kerstboom. Wat arm als de herdenking van de geboorte van de Zaligmaker opgaat in sfeer en schijnsel. Maar we zouden het toch niet graag helemaal zonder sfeer stellen. Daarom hebben we onze kerstzangavond van de zangvereniging, de kerstfeestviering van de basisschool, de kerstwijding van de middelbare school, van de zondagsschool, van de gezamenlijke verenigingen, van de... Twee predikanten over het nakomertje dat het verwende kind werd.

Om de vastgeroeste traditie te doorbreken schreef hij in een warme zomermaand een meditatie over een tekst uit Lukas 2. Het werd geshkt, maar daar was ook alles mee gezegd. Het kan ds. J.W. van Estrik wel ens benauwen, dat keurslijf van het kerkelijk jaar. Vooral rond Kerst, met z'n talrijke vieringen. Het liefst zou hij, in de lijn van Calvijn, complete Bijbelboeken door preken. „Alle heilsfeiten komen dan aan de orde, alleen op andere momenten. Mijn bezwaar tegen een strak volgen van het kerkelijk jaar is, dat veel Schriftgedeelten blijven liggen. Daarin zie ik een verschraling van de prediking. Er wordt wel ens gezegd dat de gemeente vaak naar de kerk gaat in een sleur- en slentergang, maar als predikant kun je ook het kerkelijk jaar doorgaan in een sleuren slentergang. Steeds weer dezelfde, bekende Schriftgedeelten beprekend."

Het verwende kind
Wat de hervormde predikant uit Moerkapelle het meest dwars zit, is de overmatige aandacht voor Kerst. „Waarom niet een veel grotere plaats ingeruimd voor de feesten die vanaf het begin een plaats hebben gehad in de traditie van de kerk, zoals Goede Vrijdag: de betaaldag van de kerk? In mijn eerste gemeente hadden we dan twee diensten, maar in de meeste plaatsen hangt Goede Vrijdag er maar zo'n beetje bij. Terwijl Paulus niets anders wenste te weten dan Jezus Christus en Dien gekruisigd. Met direct daaraan gekoppeld Pasen en Hemelvaart, het kroningsfeest. Ook zo'n ondergewaardeerd heilsfeit. De viering van Kerst is pas in de vierde eeuw ingevoerd, maar de narigheid is dat het nakomertje in het kerkelijk jaar het verwende kind is geworden. In de Bijbel zie je rond de geboorte van de Heere Jezus weinig mensen: Jozef, Maria, en wat herders. Rond het kruis zijn er al veel meer verzameld. En met Pinksteren zijn er duizenden bijeen. In onze dagen is het andersom. De wereld kan zich bij Kerst iets voorstellen, bij Goede Vrijdag al veel minder en bij Pinksteren bijna niets meer. En de kerk gaat daarin helaas mee."

Ketting
Ds. N. van der Want, predikant van de Christelijke Afgescheiden Gemeente te Waddinxveen, deelt deze opvatting. Net als zijn collega uit Moerkapelle is hij beducht voor een sentimentele benadering van de menswording van Christus, waardoor de betekenis ervan ondergesneeuwd raakt. „De sfeer die in de wereld heerst laat ons niet onberoerd. Dat moet je als predikant te meer ervan weerhouden de emoties van mensen te bespelen, om hen in een gemoedelijke kerstsfeer te brengen. Het gevoel is niet onbelangrijk. Paulus schrijft dat hij de gemeenten met tranen heeft vermaand. Maar dat neemt niet weg dat de rechtvaardige door het gelóóf zal leven, niet door het gevoel. Het wezen van Kerst is niet dat in Bethlehem een hulpeloos kind ter wereld kwam, maar ligt opgesloten in wat Paulus zegt: "De verborgenheid der godzaligheid is groot; God is geopenbaard in het vlees". Dat is een onpeilbaar mysterie. Bethlehem mag ook nooit worden losgemaakt van Golgotha. De heilsfeiten moeten in hun onderlinge samenhang worden verkondigd. Het is zinloos om erover te discussiëren welk heilsfeit het belangrijkst is. Het zijn schakels van een ketting. Als je één schakel weghaalt is de ketting waardeloos."

Voorrecht
Op zichzelf heeft ds. Van der Want er geen moeite mee dat op een vaste dag de geboorte van de Heiland wordt herdacht. Daarin deelt hij niet de opvatting van iemand als de nadere reformator Jacobus Koelman, die in de lijn van de Schotse oudvaders en de Dordtse vaderen alle christelijke feestdagen rigoureus aan de kant zette. „Ik vind het altijd weer een voorrecht om over het Kerstevangelie te mogen preken. Wel heb ik moeite met de onevenwichtige verdeling van aandacht voor de heilsfeiten. Waarom drie kerstdiensten en met Goede Vrijdag maar één dienst? Dat heb ik nooit kunnen begrijpen. Alle evangelisten hebben uitvoerig geschreven over Christus' lijden en sterven. Slechts één evangelist licht ons in over Zijn geboorte. Vanuit de Schrift is de concentratie van aandacht voor Kerst dus niet te verklaren. Als het aan mij ligt worden alle tweede feestdagen afgeschaft en krijgen we met Goede Vrijdag en Hemelvaart twee diensten."

Vaste ingrediënten
Niet alleen de dis die met Kerst wordt aangericht kent in de meeste gezinnen z'n vaste elementen. Ook in het kerkelijk menu worden de vaste ingrediënten verwacht. Op eerste kerstdag een preek uit Lukas 2 en als het even kan aan het eind van de dienst staande het "Ere zij God". De Waddinxveense predikant is allerminst gelukkig met het feit dat deze traditie bijna tot wet is geworden. „Het is niet ongebruikelijk dat je in een paar dagen zes keer het Kerstevangelie uit Lukas 2 hoort. Ik denk niet dat het daarvoor bestemd is, als een soort smaakmaker, een label dat aan Kerst hangt. Wat het "Ere zij God" betreft, daarvan moet je eerlijk zeggen dat de melodie uit de wereldse sfeer komt. Het wordt in onze gemeente met Kerst gezongen, maar persoonlijk zing ik liever Psalm 72 vers 11: Zijn Naam moet eeuwig eer ontvangen. Het is voor mij trouwens nog maar de vraag of de engelen gezongen hebben. In de tekst staat het in ieder geval niet. "Zeggende", lees ik aan het eind van Lukas 2 vers 13. Niet de zang, maar de verkondiging staat centraal."

Advent
De herdenking van Christus' eerste komst mag volgens ds. Van Estrik niet worden losgemaakt van Zijn wederkomst. „Vaak wordt, ook in de adventsprediking, de indruk gewekt dat de geboorte van de Heere Jezus wordt overgedaan. Terwijl advent in deze bedeling het uitzien is naar Zijn tweede komst. Daarom verwachten wij i> die grote dag met een groot verlangen, zei Guido de Brés in de Geloofsbelijdenis. Leg je daar de meeste nadruk op, dan zeggen de mensen: het was helemaal geen adventspreek. Daar heb ik moeite mee. We leven als het goed is niet naar, maar vanuit het heilsfeit van Kerst. Dan vieren we kerstfeest voor de troon van God en mogen we zeggen: Hij die eens als hulpeloos kind in de kribbe lag, is nu mijn Hogepriester die aan de rechterhand van de Vader zit." De hervormde predikant ervaart het elk jaar weer als een worsteling om op een oorspronkelijke wijze invulling te geven aan de herdenking van Jezus' geboorte, zonder de gegroeide traditie al te veel af te vallen. „Ik heb met Kerst eens gepreekt over de tekst: „Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard." Dat zal ik niet meer doen. Het is volkomen legitiem, maar je wekt zoveel weerstand dat mensen niet eens horen wat je zegt. Dan kun je zo'n gedeelte beter in de adventstijd of de week na Kerst behandelen."

Verkondiging
„Wat alle kerstvieringen betreft, je zit daarin met een stuk kerkelijke praktijk die zich niet zo gemakkelijk opzij laat zetten. Het mag in ieder geval niet zo zijn, dat voor de wezenlijke boodschap van het kerstfeest nauwelijks plaats meer is. Wij kennen hier een kerstzangdienst. De belangstelling daarvoor is gering. Een deel van de gemeente zou wel graag zien dat die dienst de Woorddienst op tweede kerstdag zou vervangen. Dan wordt voor mij een grens gepasseerd. Ik vind het een trieste ontwikkeling dat ook in de gereformeerde gezindte de Woordverkondiging op tweede kerstdag steeds meer wordt ingeruild voor de kerstviering van de zondagsschool, een kerstzangdienst of een kooruitvoering. Rond de heilsfeiten kom ik in de Schrift altijd verkondiging tegen. "Zie, ik verkondig u grote blijdschap..." "Zeg aan mijn Ds. Van der Want: „Waarom drie kerstdiensten en met Goede Vrijdag maar één dienst?" broeders..." Heeft de gedachte dat de boodschap wel achterwege kan blijven niet te maken met het persoonlijk niet kennen van de kracht ervan?"

Puriteins
Ds. Van der Want zou het liefst op puriteinse wijze de geboorte van Christus gedenken. In sobere samenkomsten, bijbellezing en meditatie. „In de praktijk is dat bijna onmogelijk. Zeker als je een gezin hebt. Je moet van je kinderen geen buitenbeentjes maken. Wel pleit ik ervoor om deze dagen niet op te laten gaan in familiebezoeken en uitgebreide maaltijden. Die sfeer heeft mij altijd afgestoten. Als je de boodschap van Kerst gaat verstaan, "Gij weet de genade van onze Heere Jezus Christus, dat Hij om uwentwil is arm geworden, daar Hij rijk was", dan kan dat toch alleen maar tot soberheid stemmen." Die soberheid ziet de Waddinxveense predikant graag ook terug in de frequentie en invulling van kerstbijeenkomsten. „Is het nodig dat elke vereniging z'n eigen kerstviering, kerstwijding of kerstzangavond heeft? Combineer die, waarbij je het niveau afstemt op de jongsten. Ook in zo'n samenkomst moet het Woord centraal staan. Daarnaast mag er best een verhaal worden verteld. Laat dat wel inhoud hebben. Alsjeblieft niet de stereotiepe oorlogsvertelling. Let ook op wat er gezongen wordt. Het is mij al vaak opgevallen dat mensen die huiverig staan tegenover het zingen van gezangen, met Kerst moeiteloos allerlei Hederen aanheffen die op gespannen voet staan met de leer van de Schrift."

Bedolven
„Door een veelheid van vieringen wordt het wezen van Kerst eerder verduisterd dan centraal gesteld. Ik moet in dit verband denken aan een waar gebeurd verhaal. Er was een kind gedoopt. Na de doopdienst ging de famihe mee met de ouders, om nog even gezelig samen te zijn. Het hele huis zat vol. Er werd gepraat, gelachen, koffie gedronken. Tot een van de aanwezigen vroeg: „Waar is de baby eigenlijk?" Niemand die het wist. Iedereen ging op zoek. Ten slotte vonden ze het kind. Op een bed, bedolven onder alle jassen. Die gebeurtenis is voor mij illustratief Bij alles wat we doen en maken rond Kerst, bekruipt mij wel eens het angstige gevoel: „Is er nog iemand die aan het Kind van Bethlehem denkt?"

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 15 december 1993

Terdege | 80 Pagina's

Van de ene kerstviering naar de andere

Bekijk de hele uitgave van woensdag 15 december 1993

Terdege | 80 Pagina's