Spaanse steppe wordt landbouwgrond

Juan Carlos Martinez knijpt zijn ogen dicht tegen de scherpe zon. We staan op een plateau en kijken uit over het geel- en roodachtige, dorre steppelandschap van zand, grind en graspollen. Martinez is veearts en vogelbeschermer. Zijn zorg gaat uit naar de steeds zeldzamer wordende vogels zoals de grote trap en de torenvalk, soorten die alleen in een stil en weids landschap als de steppe kunnen overleven. Maar de steppen verdwijnen en daarmee ook die schuwe vogels. De steppe is, behalve als decor voor een wild-westfilm, niet geliefd. Het droge landschap wordt eerder met dood dan met leven geassocieerd en hoe eerder die troosteloze vlakte in een sappig groene weide kan worden omgetoverd, hoe beter. Zo'n duizend jaar geleden heeft de mens de steppe in Spanje zelf gevormd. Grote delen van het bos werden gekapt en erosie door wind en water schuurde het landschap open. Sommige stukjes van de nieuwe halfwoestijn bleken nog geschikt voor wat extensieve veeteelt en landbouw. Het bleef er zo rustig (akkers lagen soms jaren braak) dat sommige vogels zich thuis begonnen te voelen in het mozaïek van wilde natuur en rustige, omgeploegde landbouwgrond. De grote trap, bijvoorbeeld, of de torenvalk en de Dupont's leeuwerik. Tien eeuwen later is er ook van de Zuid- en Middeneuropese steppen weinig over. De laatste lapjes bevinden zich, behalve in Spanje, nog in Hongarije, Zuid-Italië en Roemenië.

Irrigatie
In Spanje verliest het droge land terrein aan geïrrigeerde velden. Uit rivieren en van gebergtes wordt water opgepompt en omlaag getransporteerd. De kleur van Spanje verandert geleidelijk van lichtgeel in donkergroen. In de vanouds droge Monegros (oostelijk van Zaragoza) schrijden tientallen meterslange sproeimachines over malse velden van alfagras en doordrenken met water de bodem van de eens zo korstig-droge steppe. Juan Carlos Martinez trekt er een vies gezicht bij. „Dit is wat de boeren willen. Door de Europese gemeenschap gesubsidieerde produkten, waar ze veel voor moeten investeren, en waar in Europa met al die landbouwoverschotten al te veel van is." Maar de irrigatieplannen t> gaan onverdroten voort. In 1986 was al meer dan drie miljoen hectare te bewateren.

Verzilting
Een van die gebieden is de Monegros, een traditioneel landbouwgebied rondom het dorp Bujaraloz (provincie Zaragoza), waar zo'n 230.000 hectare door water uit de Pyreneeën bevloeid zal worden. De Vogelbeschermingsorganisatie van Martinez (SEO) en andere milieuclubs verzetten zich fel tegen deze plannen. Martinez: „De boeren denken dat ze dan meer zullen verdienen, maar de kans dat de grond verknoeid zal worden vanwege de verzilting is veel groter." Aangevoerd irrigatiewater verhoogt de grondwaterspiegel, zo legt hij uit, waardoor de kwetsbare zouthuishouding verstoord raakt en het zout in versterkte concentraties naar de oppervlakte komt. Het gevolg is verzilting. Bij een eerdere bevloeiing in de Monegros is in de jaren veertig 38.000 hectare verzilt geraakt. 7000 hectare landbouwgrond is door de boeren weer verlaten.

Torenvalk
Martinez is bang voor de verdwijning van diere- en planteleven in een aantal zeer oude zoutmeren en verwacht dat de verandering van het landschap nadelig zal uitpakken voor tal van vogels. „De grote trap verdwijnt overal ter wereld zeer snel en heeft eigenlijk alleen in Spanje nog een grote populatie. Die neemt nu sterk af, evenals de populatie van de kleine torenvalk, de Dupont's leeuwerik en de grauwe kiekendief De torenvalk broedt niet meer in Oostenrijk, Tsjechië en Polen en neemt snel in aantal afin Bulgarije, Frankrijk en Italië. Ook in Spanje wordt deze vogel nu in toenemende mate bedreigd."

Eco-toeristen
Francisco Escanilla, burge meester van Bujaraloz, kijkt wel even ernstig als er gesproken wordt over de bedreigde steppevogel, maar wijst erop dat de bevolking van de Monegros al tachtig jaar op het geïrrigeerde water wacht. De irrigatiekanalen waren destijds door koning Alfons XIII per decreet beloofd en ze zullen nu dan eindelijk werkelijkheid worden. Escanilla wordt zichtbaar nerveus als de milieubeschermers ter sprake komen. „Er zijn mensen die dit gebied als een woestijn willen behouden, maar we zijn geen Toearegs. We kunnen niet eeuwig ons tankwater blijven drinken." Ook van plannetjes om toeristen van de ongerepte steppen te laten genieten wil hij niets weten. „We hebben hier echt geen zin in van die eco-toeristen, die vanuit lucht-gekoelde hotels onze o-zo interessante leefgemeenschap komen bekijken."

Regen
Een dag later bezoeken Martinez en ik opnieuw de steppe. Tot onze verbazing regent het, plenst het, in het gebied waar het bijna altijd droog is. De harde, weerbarstige grond neemt het overvloedige regenwater slecht op, zodat er brede plassen blijven staan. Het geel verandert in bruin en het landschap ziet er onder het zware wolkendek nog troostelozer uit. Maar even later verschijnen er paarse en gele bloemetjes en krioelen er tal van slakjes en wormpjes over de kletsnatte bodem. Het ritselt er van diertjes en boven ons trekken roofvogels hun cirkels, nieuwsgierig en reikhalzend uitkijkend naar de onder hen ontwakende natuur.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen