Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Werken op het scherp van de snede

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Werken op het scherp van de snede

14 minuten leestijd Arcering uitzetten

Eind oktober verongelukte voor de derde keer dit jaar een wegwerker. Daarnaast zijn er jaarlijks zo'n zeven die blijvend letsel oplopen. Het werk aan de snelweg wordt op het scherp van de snede uitgevoerd. In het zog van het voortrazende verkeer, dat borden en pijlen negeert.

De knipperende pijl op een actiewagen van Rijkswaterstaat dirigeert het verkeer op de ASO richting Apeldoorn naar de linker rijstrook. Niet ver van Terlet is de rechterweghelft met oranje schildjes afgezet, in verband met werkzaamheden: De verwijdering van sporen in het asfalt. De klus wordt uitgevoerd door Van Gelder uit Elburg.

Een kolossale freesmachine verwijdert over een breedte van enkele meters de bovenste laag asfalt. Het materiaal wordt via een transportband in een open vrachtwagen gestort. Het oranje licht van de halogeenlampen langs de snelweg vermengt zich met de helwitte bundels uit de lampen van het machinepark op de asfaltbaan.

De reflecterende strepen op de oranje pakken van de wegwerkers lichten er fel in op. Als levende bakens bewegen de mannen zich voort over het inktzwarte wegdek, immuun voor het gedaver van de machines. Nog geen honderd meter verderop Hgt de duisternis weer als een massief pak over het sombere bos van de Hoge Veluwe.

Balkman
De mannen van de asfalteerploeg hebben het de eerste uren rustig. Zolang de freesmachine aan de gang is, valt er voor hen weinig te doen. In een busje van Van Gelder zitten ze geduldig de tijd uit: balkman Otto Salomons en de afwerkers Joop en Ben Schokker en Berry Veltink. Alle vier afkomstig uit Salland.

De balkman staat achter op de asfalteermachine en bepaalt de dikte en het profiel van de nieuwe laag, de afwerkers vullen met hark en bezem de naden op en verwijderen overtollig asfalt. Het afwerken van de naad langs de afzetting is het gevaarlijkste karwei. „Dan sta je met je hark of je bezem aan de verkeerde kant van de schildjes te werken. Dat is wel opletten ja. Zeker wat later in de nacht. Dan wordt er steeds harder gereden. Tegenwoordig staat er altijd een van ons op wacht, om het verkeer in de gaten te houden."

De lakonieke Tukkers hebben min of meer geaccepteerd dat slechts een enkeling zich aan de voorgeschreven snelheid van zeventig kilometer houdt. Ze zijn al content als automobihsten enige afstand tot de afzetting bewaren. Ook dat is niet vanzelfsprekend. Geregeld razen de voertuigen rakelings langs de schildjes.

Vrachtwagens
Vooral vrachtwagens zijn onder de wegwerkers berucht. Otto Salomons heeft er geen goed woord voor over. Hij was slechts enkele decimeters van de dood verwijderd, toen een truck met z'n buitenspiegel de bezem naast zijn bedieningspaneel aan gort reed. En dat is niet de enige negatieve ervaring die hij met vrachtverkeer heeft opgedaan.

Tot nu toe is de asfaltploeg van Van Gelder er zonder letsel af gekomen. Het bleef bij materiële schade. Een gekraakte pijlwagen, een omvergereden lantaarnpaal, een regiment vernielde schildjes die door bumpers werden getorpedeerd. „Daar gaat er weer een", constateert Joop lakoniek, als een dof gerommel tot in de bus door klinkt.

„Op de A12 is het helemaal een zenuwslopende toestand", weet Otto. „Daar zit je met die bloemenauto's, die op Duitsland rijden. Die rijden helemaal als gekken."

Overtrokken
Hans Dijk verwisselde acht jaar geleden de laadschop voor een asfalteermachine. Sindsdien werkt hij voornamelijk aan de snelweg. De paniekverhalen over het risico daarvan noemt hij wat overtrokken.

„In de landbouw zijn er ook elk jaar die verongelukken. De een onder een trekker, de volgende in een giertank of tussen een aardappelrooier. Daar hoor je bijna niemand over. Als ik zie hoe veel asfaltploegen er in Nederland draaien, valt het bij ons nog wel mee." De machinist beseft wel dat hij op een redelijk comfortabele stoel zit. Letterlijk en figuurlijk.

„Boven op die machine heb je natuurlijk makkelijker praten dan de afwerkers. Vooral het plaatsen van de pijlwagen is link werk. Vroeger viel dat onder Rijkswaterstaat, maar die schuift steeds meer af naar de aannemer. In het kader van de bezuinigingen. Er loopt alleen een opzichter rond, om te kijken of de boel goed staat."

Uitvoerder
Kwart voor tien is het eerste wegvak uitgefreesd en kan de asfalteerploeg aan de arbeid. De freesmachine wordt via een verderop gelegen viaduct naar de andere weghelft getransporteerd, om daar een tweede vak uit te freesen.

Het is de taak van uitvoerder Gert Bouwhuis om alles zo te regelen, dat de verschillende werkzaamheden continu voortgang kunnen vinden: freesen, lakken, kleefstof aanbrengen, asfalteren, walsen... Als ergens in de keten stagnatie optreedt, staat in veel gevallen de complete trein stil. De stress die dat voor de uitvoerder teweeg brengt, wordt nog vergroot door de tijdsdruk, want om zes uur dient de snelweg weer vrij te zijn.

„Zeker als ze op verschillende wegvakken bezig zijn, moet je voortdurend op je tellen passen. Het hele circus moet zo efficiënt mogelijk draaien. Constant sta je onder druk, elke nacht weer." Na een paar technische aanwijzingen voor de asfalteerploeg springt de uitvoerder in z'n BMW, om poolshoogte te gaan nemen bij de freesploeg. Hij is zichtbaar gespannen door de nevel die vanaf Arnhem op komt zetten en geleidelijk dichter wordt.

Voorschrift van Rijkswaterstaat is dat de werkzaamheden beëindigd moeten worden, zodra het zicht minder is dan vierhonderd meter. Voor de tweede keer deze avond belt hij via z'n autotelefoon het KNMI.

Blind
Het is niet altijd eenvoudig om te beslissen. Vaak is onduidelijk of de mist verder toe zal nemen, of juist zal optrekken. Bij twijfel kiest de uitvoerder van Van Gelder voor de veiligheid van zijn mannen.

„Je probeert het werk zo snel mogelijk klaar te hebben, maar het is voor mij nog belangrijker dat de jongens heelhuids thuis komen. Je kunt geen ongelukken riskeren." Tegen elven hakt hij de knoop door. Verder werken is onverantwoord. Een mistbank neemt het zicht voor een groot deel weg.

De knipperende pijl van de actiewagen doemt als een schimmige schicht uit de nevel. Verscheidene automobilisten schieten pas op het laatste moment naar links. „Dat gebeurt zelfs als het zicht prima is", zegt Hans Dijk. „Er staan wel borden dat er een wegversmalling komt, maar dat valt heel veel weggebruikers niet eens op.

Op de weg lijkt tegenwoordig iedereen blind. Ze blazen maar raak, tot ze bij de kar met die pijl komen. Wat meer lampen en toestanden vooraf zou geen overbodige luxe zijn."

Nachtarbeid
Nog bezwaarlijker dan het gevaar is voor veel wegwerkers de nachtarbeid. „Heel je sociale leven gaat eraan", zegt Ben Schokker. „Vanavond om half zes ben ik weg gereden. Als het mee zit, ben ik normaal gesproken 's morgens om half acht terug. Dan ga ik tegen acht uur naar bed, slaap ik tot een uur of drie, drink ik koffie met m'n vrouw en tegen half vijf moet ik alweer eten.

Is dat voor een week of vier, dan kun je dat inpassen, maar wij hebben zo 25 weken te gaan. Dat is te gek." Bij walsmachinist Henk Steenbergen is de nood tot de lippen gerezen. „Het loopt bij mij thuis hoog op. Te hoog eigenlijk. Maar wat moet ik? Je mag tegenwoordig al blij zijn als je werk hebt. En op zichzelf is het prachtig werk. Dat vinden we allemaal.

Als je een mooi stukje zoab (zeer open asfaltbeton, HdV) hebt gelegd, geeft dat voldoening. Maar door dat nachtwerk gaat het plezier er wel wat af." „De nachten zijn ook te lang", vindt Ben Schokker. „Als je de afzetting erbij hebt, zit je al gauw op dertien uur. En dan moet je vaak nog een uur naar huis rijden. Dan wil het wel 's voorkomen dat je in een dippie raakt, zoals wij dat noemen."

Duitse oplossing
Voor balkman Otto Salomons is de oplossing eenvoudig. Weer overdag gaan werken en de rijstroken zo smal mogelijk houden. „Hebben ze een paar meter speling, dan rijden ze als gekken. Hoe nauwer je de rijbaan maakt, hoe meer tempo je uit het verkeer haalt."

Walsmachinist Ad Klompenmaker deelt die opvatting. Regelmatig bepleit hij bij de arbeidsinspectie invoering van de Duitse methode: Overdag werken en het verkeer via de middenberm naar de andere weghelft leiden. „Waarom zou dat hier niet kunnen? Toen ik achttien jaar geleden begon, bestond het nachtwerk niet. Er werd gewoon een dagafzetting geplaatst. Door de toename van het verkeer is dat afgeschaft.

De automobilist, de politiek en de vervoersondernemers zijn van mening dat er maar 's nachts aan de weg gewerkt moet worden. Het verkeer heeft daar inderdaad een klein voordeel van, maar kijk 's wat er overdag nóg aan files staat. En gemiddeld wel vijf in verband met een ongeval. Is vijfentwintig in een week. Is honderd in de maand. En bijna altijd door vrachtwagens. De ene gekantelde combinatie na de andere. Dan denk ik, dan kunnen wij ook wel weer overdag gaan werken."

Bierblik
De mensen van de divisie mobiliteit van het Korps landelijke politiediensten (KLPD) moeten er niet aan denken. „Dan wordt de chaos nog groter", verzucht A. de Gelder, hoofd van de regio Randstad.

„De A4 tussen Amsterdam en Rotterdam zit zelfs 's nachts al vol." De toenemende verkeersdichtheid is een van de belangrijkste oorzaken van het agressieve weggedrag van de Nederlandse automobilist. Als die op weg naar z'n werk voor de derde keer in een file belandt, is het adrenalinepeil in z'n bloed dermate gestegen dat een ontlading onafwendbaar is.

Die vindt dan meestal plaats op de plek waar de file veroorzaakt wordt. Niet alleen de wegwerker, maar ook de verkeerspolitie is daarvan de dupe. „Pas werd op de A2 een pijlwagen van de weg gereden", illustreert M.C. Versteeg, coördinator operationele zaken afdeling Randstad.

„Ernstig ongeval en dus file. Is men dan eindelijk bij de plaats des onheils, dan zijn veel weggebruikers zo opgefokt dat ze je de vreselijkste ziekten toewensen. Op z'n gunstigst. Als het tegen zit krijg je een bierblik naar je hoofd. Dat is helemaal geen uitzondering meer.

Schrikbarend
Gebrek aan discipline is volgens de politieman een tweede euvel van de Nederlandse automobilist. „Wij komen net bij de Duitse collega's vandaan. Hier staan Duitsers bekend als snelheidsmaniakken, maar de werkelijkheid is dat daar veel gedisciplineerder wordt gereden.

Waar het kan wordt inderdaad behoorlijk snelheid gemaakt, maar bij een wegversmalling gaat men echt terug naar negentig, of zeventig. Men is bij de les. Dan moet je hier eens kijken. Onder het rijden wordt getelefoneerd, een kaart bestudeerd of zelfs een krant gelezen.

Neem de automobilist die de pijlwagen op de A2 heeft geramd. Die heeft eerst een waarschuwingsbord gehad, is vervolgens twee rode kruizen van het signaleringssysteem gepasseerd en duikt dan met zo'n snelheid in de actiewagen dat hij doorschiet naar de andere kant, onder een vrachtwagen tolt en tegen de rechter vangrail tot stilstand komt. Dan denk ik: Wat kun je nou nog meer doen om dit te voorkomen?

Het is schrikbarend hoe veel van die actiewagens dit jaar al van de weg gereden zijn." Om de veiligheid te vergroten vraagt Rijkswaterstaat regelmatig radarcontrole en extra politietoezicht aan. „Voor zover we daar op in kunnen spelen, doen we dat", verzekert Versteeg. „Maar je zit wel met een aantal beperkingen. In de eerste plaats financieel. We moeten roeien met de riemen die we hebben.

Prioriteiten
Rijkswaterstaat laat in het najaar zo veel wegwerkzaamheden verrichten, dat we onmogelijk overal kunnen zijn. Dan moet je prioriteiten stellen. Dan heb ik het nog niet over het feit dat werkzaamheden soms onverwachts niet doorgaan, vanwege weersomstandigheden. Dat maakt het voor ons ontzettend moeilijk om een planning te maken."

Dat neemt niet weg dat de situatie volgens De Gelder verbeterd kan worden, als politie en Rijkswaterstaat intensiever en in een vroeger stadium overleg voeren. „Dan wordt het voor ons makkelijker om een snelheidscontrole in te passen en mensen beschikbaar te stellen. Bij verschillende grote projecten is dat vooroverleg er al."

Elektronenflitser
De wegwerkers van Van Gelder zijn niet onder de indruk van de bijstand door de politie. „We zitten nou bijna zes maanden in het nachtwerk", meldt Otto Salomons, „en ik heb nog nooit een snelheidscontrole meegemaakt. Onze hoofduitvoerder belt er regelmatig voor op, maar er gebeurt niks."

„Bij Bathmen, waar Krekel werk uitvoerde, is wel een snelheidscontrole gehouden", weet uitvoerder Gert Bouwhuis. Maar dat gebeurde in het weekend, toen er niemand aan het werk was. Daar heb je zo weinig aan. Een snelheidslimiet van 70 is op dat moment ook een beetje overdreven. Ze moeten controleren als we bezig zijn."

Het liefst zou de uitvoerder zelf maatregelen treffen. Een eenvoudige elektronenflitser die geregeld afgaat, doet wonderen. De snelheid van het verkeer loopt meteen terug. Ook een nagemaakte camerakast van karton of triplex is een probaat middel. Oplossingen die voor een paar kwartjes te realiseren zijn. Er is slechts één probleem. Het mag niet. De wegwerker heeft niet de bevoegdheid om voor politieagent te gaan spelen.

Opvoeding
„Je moet voorkomen dat de geloofwaardigheid van de politie wordt aangetast", verklaart De Gelder, die net als zijn college Versteeg beducht is voor nepmiddelen.

„Ik ontken niet dat er best creatieve oplossingen zijn te bedenken, die niet al te veel geld kosten. Een opvallende politieauto, ook al zit er niemand in, werkt al snelheidsbeperkend. Maar wat wij vooral proberen is het gedrag van de automobilist in positieve zin beïnvloeden."

De wegwerkers geloven maar in één manier van opvoeding van de weggebruiker. Via de portemonnee. Intensieve snelheidscontroles met een lik-op-stukbeleid. Meteen laten betalen, en wie te weinig bij zich heeft verder laten lopen. Dat werkt naar hun stellige overtuiging heel wat beter dan fraaie posters, belerende tv-spots en opvoedkundige slogans.

„Laatst zag ik een mannetje dat zich keurig aan de snelheid hield", lacht Hans Dijk van de asfalteermachine. „Komt er een vrachtwagen aan met een snelheid van zeker honderd kilometer per uur en die gaat dat mannetje lopen opschuiven. En dan ook nog claxoneren. Nou ja, dat vind ik toch niet helemaal normaal meer, ofwel dan?"

Kantonnier
Richard Gerwig, kantonnier van Rijkswaterstaat in de provincie Utrecht, is evenmin optimistisch. Hij is formeel verantwoordelijk voor het toezicht op het deel van de A12 tussen Oudenrijn en Bunnik. In werkelijkheid is hij in een veel grotere regio actief.

„We zitten met zo'n kleine bezetting, dat je eigenlijk nauwelijks meer kunt zeggen dat je een eigen kanton hebt. Als in een ander kanton een afzetting moet worden geplaatst, doe je dat ook. En het onderhoudswerk is uitbesteed aan aannemers. Wij houden uitsluitend toezicht." Het plaatsen van afzettingen houdt Rijkswaterstaat in de Randstad wel in eigen hand.

„Terecht", vindt Gerwig. „Ik weet dat ze het in sommige regio's aan de aannemer overlaten, maar dat vind ik onjuist. Wij zijn ervoor opgeleid. Het is een van de riskantste bezigheden bij het werk aan de weg. En het is er bepaald niet veiliger op geworden. Als de mensen zich aan de snelheid houden, heb je geen probleem, maar ze blijven gewoon 120 rijden.

Vooral het vrachtverkeer rijdt ontzettend gevaarlijk. Pas zaten we bij Bunnik met een afzetting precies in een bocht. Boven de vrije rijbaan had ik op het signaleringssysteem een 50 laten zetten, maar ze kwamen net zo makkelijk met 110 voorbij scheuren, of er niets aan de hand was. En dan mag je nog blij zijn als ze twee handen aan het stuur hebben. Je ziet er zelfs met de linker voet op het dashboard. Dat is tegenwoordig heel normaal."

Den Haag
De kantonnier zou niet weten wat Rijkswaterstaat in zijn regio nog meer kan doen aan de verhoging van de veiligheid. Bijna overal is het verkeers-signaleringssysteem aangebracht, waarmee snelheidslimieten aangegeven kunnen worden en rijstroken afgesloten door middel van rode kruizen. Dat alles heeft echter weinig zin als de automobihst niet van plan is zich eraan te houden.

„Je maakt regelmatig mee dat een rijbaan via het signaleringssysteem is afgesloten en de verdrijfpijl op de actiewagen staat te knipperen, maar ze komen gewoon door het rode kruis scheuren en net voor de actiewagen schieten ze naar rechts. Ik ga altijd aan de kant van de vangrail staan. Altijd. Uit voorzorg. Komt er eentje door, dan kun je er gelijk overheen duiken."

Voor de werknemer van Rijkswaterstaat is duidelijk wat er moet gebeuren. Meer snelheidscontroles. „Als je op elke pijlwagen een camera zet, ben je volgens mij van het probleem af. Nu wordt er alleen gecontroleerd als er iets gebeurd is. Gaat het een poosje goed, dan verwatert de controle weer. Tot er opnieuw een dode valt. Dan is er ineens weer geld. Zo werkt dat blijkbaar in Den Haag."

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 30 november 1994

Terdege | 80 Pagina's

Werken op het scherp van de snede

Bekijk de hele uitgave van woensdag 30 november 1994

Terdege | 80 Pagina's