Volop kievitsbloemen dankzij aangepast beheer

Zo'n vijftig jaar geleden nog waren kievitsbloemen gewone verschijningen zowel binnen als buitendijks. Tijdens de bloeitijd waren onafzienbare weilanden paars gekleurd van de uitbundig bloeiende kievitsbloemen.

„De afname van groeiplaatsen met als gevolg de achteruitgang van kievitsbloemen heeft een aantal oorzaken", vertelt boswachter Jeroen Bredenbeek. „Inpoldering, bebouwing en ontwatering van de groeiplaatsen, om maar enkele te noemen. Veel standplaatsen zijn ook verloren gegaan door intensivering van landbouw. Hier en daar groeiden nog een paar plukjes.

Bij Hasselt liggen de meeste groeiplaatsen in de uiterwaarden die beperkt of helemaal niet ingepolderd zijn. De hoge waterstand 's winters verhindert intensieve bewerking van de gronden in de uiterwaarden. Daardoor hebben de kievitsbloemen zich hier kunnen handhaven."

Wilde tulp of kabloem
Lopend over de dijk naar de uiterwaarden onthult de boswachter het verleden van de beschermde kievitsbloem. „Eigenlijk is de "wilde tulp" of "kabloem", zoals ze ook genoemd wordt, afkomstig uit het Donaubekken. Door water- en grondverplaatsingen hebben de zaden zich over tal van landen in Europa verspreid. 't Is typisch een plant die vroeger de ooibossen opfleurde.

Ooibossen zijn natuurlijke loofbossen in de uiterwaarden langs de rivieren. Deze werden door de mens geleidelijk ontgonnen, maar desondanks kon de kievitsbloem zich goed handhaven in de toen ontstane graslanden. Je kunt gerust stellen dat de plant nogal wat eisen stelt aan de groeiplaats.

Waar rivieren door veengebieden lopen en klei afzetten is ze in haar element. In de vruchtbare klei die 's winters door de hoge waterstand aangevoerd werd kregen de zaden houvast. Trouwens, op veengronden en op vochtige voedselrijke gronden zag je de bloemen vroeger ook."

Speciaal beheer
„Door de aankoop van zo'n 260 ha graslanden waarop we aangepast beheer toepassen, staan er nu weer volop kievitsbloemen. De bloemen vragen namelijk om speciaal beheer. Dat wil zeggen: Graslanden laat hooien, het maalsel afvoeren en niet bemesten. Indien nodig naweiden met rundvee.

We maaien pas na de langste dag of later. Dan kunnen de bolgewasjes hun volledige cyclus van bloei, zaadvorming en afsterven volbrengen. Omdat hun bloei in het voorjaar valt, moet de vegetatie laag en open zijn, waardoor de bloemen niet verstikken. Onze beheersmaatregelen leiden ertoe dat de groei van gras pas laat op gang komt, waardoor optimale groeimogelijkheden gecreëerd worden.

Als alle omstandigheden meewerken kunnen kievitsbloemen wel dertig jaar worden. Ook in pas aangekochte graslanden waar de bolgewasjes niet voorkwamen, verschijnen ze weer na een paar jaar aangepast beheer. Momenteel groeit 90% van de totale populatie van Nederland hier op onze terreinen", zegt Bredenbeek trots.

Oogstrelend
Op aanraden van de boswachter hebben we rubber laarzen aan. Maar toch glijden we bijna de dijk af op de spekgladde klei. Voor ons ligt een drassig weiland met duizenden paars getinte, klokjesachtige bloemen. Oogstrelende schakeringen in paars tintelen op ranke steekjes. Zure regen en milieuvervuiling lijken ver weg als je deze schoonheid ziet.

Dauwdruppels hangen als flonkerende juwelen aan de fraai gekleurde bloemen. Eigenlijk is het jammer om in het weiland te lopen, want overal waar je je voeten neerzet staan de lieflijke bloemen. Hier en daar staan witte exemplaren, maar het merendeel is paars, van licht naar donker en alle tinten daartussen.

Van dichtbij valt op dat de stengel bovenaan een beetje ombuigt. De smalle, grasachtige blaadjes stellen weinig voor. Alle aandacht gaat uit naar de fraaie bloem. Niet alleen de kievitsbloemen varen wel op de verschraalde graslanden. Het weiland is net een ouderwets veldboeket van pinkster-, boter- en paardebloemen. Ze groeien broederlijk naast andere zeldzaamheden als rode klaver, wilde margriet en de gulden boterbloem.

We lopen nu in de richting van de rivier. Als een geel waas stofferen duizenden dotters weiland en oever. „Zo'n hoeveelheid is toch een rijkdom voor tal van insekten, en een lust voor het oog", merkt onze gastheer op. „Hee, daar ligt een zoetwaterkreeftje. Hij leeft nog. Wel 'ns gezien? Zie je die klont onder 't achterlijf? Dat zijn de eitjes." Voor hij de aanstaande moeder aan de waterkant zet mag ze op de foto.

Hommels
„Voor hommels is er hier genoeg werk aan de winkel. Insekten, maar vooral hommels zorgen voor de bestuiving. Het wonderlijke is dat de planten zich bij slechte weersomstandigheden ook zelf bevruchten kunnen", weet Bredenbeek.

Het is wel duidelijk waarom de Fritillaria meleagris kievitsbloem genoemd wordt. De gespikkelde, ongeopende knoppen lijken met een beetje fantasie op kievitseieren. Tegen een strakblauwe hemel voeren kieviten luidruchtig, en sierlijk zwevend hun baltsvluchten uit.

„Laat maaien heeft nog een bijkomend, belangrijk voordeel", legt Bredenbeek uit. „Veel vogels, waaronder grutto's, tureluurs en die baltsende stuntvliegers daar boven", wijst hij, „krijgen daardoor de kans ongestoord te broeden en hun jongen groot te brengen. En wat is er mooier dan jong leven in zo'n bonte wei."

                              ------------------------------

Excursie voor Terdegelezers

Onder leiding van de boswachter kunnen lezers van Terdege de kievitsbloemenreservaten van Staatsbosbeheer bezoeken op zaterdag 29 april a.s., van 14.00 tot 16.00 uur of van 16.00 tot 18.00 uur.

In verband met de kwetsbaarheid van het gebied kunnen maximaal 25 personen per keer mee. De kosten bedragen ƒ 2,50 per persoon, te voldoen aan de boswachter. Geïnteresseerden kunnen zich opgeven bij Jeroen Bredenbeek, tel. 05209 - 3140 of 3146. U ontvangt dan bericht betreffende locatie en route.

- Rubber laarzen zijn beslist aan te raden.
- Een verrekijker is handig voor wie tevens vogels wil zien.
- Voor mensen die slecht ter been zijn is de tocht niet aan te bevelen.
- Kievitsbloemen zijn bij de wet beschermd. Men mag ze niet plukken en uitgraven. Sinds kort zijn ze echter bij de meeste tuincentra te koop.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen