Fort Zeelandia: macaber decor van de "decembermoorden"

Verschrikt deinst John Mohaboe achteruit. Via een gewelfde gang, een traliehek en een ijzeren deur staat hij voor de kerker van Fort Zeelandia. Maar naar binnen wil hij niet. Vijftien vooraanstaande Surinamers werden er in de nacht van 8 op 9 december 1982, op last van het militair gezag, vermoord.

De militairen hebben het fort weer teruggegeven aan de Stichting Surinaams Museum. Een rituele "wasi" moest weer vrede geven met de doden van Zeelandia. Nu wordt hard gewerkt om het Fort te restaureren. In december wil het Surinaams Museum er zijn deuren openen.

John, voorganger in een Evangelische Broedergemeente in Paramaribo, is een van de eersten van Paramaribo's burgerij wie een blik gegund worden in de beruchte kerker, het macabere decor van de decembermoorden. Een ijzeren bedspiraal en een stuk golfplaat. Meer is er niet te zien.

Maar er is weinig fantasie voor nodig om je voor te stellen wat in de bewuste nacht in de stenen kerker van vijf bij vier meter heeft plaats gehad. „Een onverstandige zet", weet een taxichauffeur te vertellen. „Bouterse liet zich door de verkeerde mensen adviseren."

Delfts blauw
Het fort onderging in 1967 een uitgebreide opknapbeurt en de Stichting Surinaams Museum vestigde zich in de gebouwen. Vijftien jaar later echter, begin 1982, liet het Nationale Leger het oog op het fort vallen en moest het museum inpakken en wegwezen. Van de gracht is niets meer terug te vinden.

Boven de poort staat onder de naam "Zeelandia" het jaartal 1667. De leider van de restauratie bevestigt dat al eerder een begin moet zijn gemaakt met de versterking. Op de binnenplaats is het druk. Er wordt gezaagd, gebeiteld en geschuurd. Zelfs zaterdags. Het project moet op tijd klaar zijn.

In een van de bastiongebouwen is een wand betegeld met Delfts blauw. Met een kapmes wijst de restaurateur op een gat van vijftig bij vijftig centimeter. De militairen hebben het, om onbekende redenen, weggehakt. De tegeltjes blijken overigens oorspronkelijk uit een huis in Paramaribo te komen.

Legerleiding
Ook de directe omgeving van het Fort is er slecht aan toe. De officierswoningen, die op foto's misschien nog de indruk geven wit te zijn, staan haveloos en vervallen verscholen achter de mahoniebomen. Alle bruikbaars is "weggedragen", zoals dat in Suriname heet.

Een van de woningen is "in gebruik genomen" door een groep kunstenaars. Stroom ontbreekt, het blijft oppassen voor losliggende vloerplanken, en een losse spijker dient als borg voor een raam. Maar ook hier zullen, zodra er geld beschikbaar is, restaureerders de handen uit de mouwen steken.

We mogen fotograferen, maar niet in de richting van de kazerne. De witte gebouwen, waarin de legerleiding zich gevestigd heeft nadat ze het Fort prijsgaf is militair object. Verboden gebied dus. Dat geldt ook de militaire gevangenis, in de volksmond "Devil" genoemd. De voorzijde en de beide zijkanten zijn hermetisch gesloten.

Aan de achterzijde bestaat een deel van het dak uit traliehek. Over het ijzer liggen kledingstukken van gevangenen gedrapeerd, kennelijk om te drogen. In de voorzijde zat tot voor enkele jaren een traliehek waardoor gevangenen naar buiten konden zien en contact konden maken met voorbijgangers.

Het was met name de vrouwelijke bevolking van Paramaribo die pleitte voor afdichting van de voorzijde van de gevangenis. In het gunstigste geval werden de vrouwen en meisjes nagefloten. Maar het waren vooral de oneerbare voorstellen die hen een onbehaaglijk gevoel gaven wanneer ze langs het complex moesten lopen. Een gemetselde muur bracht uitkomst.

Weggesleept
Voor het Fort, kijkend over de Surinamerivier, staat het standbeeld van koningin Wilhelmina. Eerder had het een eervolle plaats op het onafhankelijkheidsplein. Maar toen de onafhankelijkheid in 1975 een feit werd, was er voor dit beeld daar geen plaats meer en werd het versleept.

De lasnaden van het beeld, dat kennelijk in delen is vervoerd naar Suriname, zijn duidelijk zichtbaar. De kransen bij het standbeeld, afkomstig van het Oud Strijders Legioen en de stichting 40-45 Suriname, lijken er al jaren te hebben gelegen. Een van de kransen hangt deemoedig rond de loop van een zeventiendeeeuws kanon.

Er groepen enkel wat jonge Surinamers rond een oude, opgekalefaterde auto. Een "stroopverkoper" wacht vergeefs op klanten en hangt wat tegen zijn karretje met siroop en schaafijs aan. Het is nog stil rond het fort, heel stil.

                              ------------------------------

Geschiedenis van het fort

Fort Zeelandia werd in eerste instantie gebouwd door de Engelsen. De Hollander Abraham Crijnssen verdreef ze in 1667 en breidde het fortcomplex uit. Vijf gebouwen, gegroepeerd in een cirkel en omgeven door een gracht, moesten het vaste verdedigingspunt van de kolonie vormen.

Het fort bleek goed verdedigbaar, maar niet het omliggende land. Fransen veroverden in 1712 de omliggende plantages, die zij pas na het betalen van losgeld weer prijsgaven. Om betere bescherming te bieden werd op het noordelijkste puntje aan de Surinamerivier een ander fort gebouwd, Nieuw Amsterdam.

Zeelandia verloor daarmee zijn betekenis als fort. Als gevangenis bewees het echter nog 'goede' diensten. Weinigen zullen daarvan nog kunnen getuigen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen