Paardenorthopeed Leendert-Jan Hofland: „Zeker tachtig procent van de tijd zit in de diagnostiek"

Iets voor achten neemt Leendert-Jan Hofland plaats achter de telefoon. Klokslag acht uur begint het toestel te rinkelen. Een uur lang zal de orthopedische paardenchirurg uit Bodegraven klant na klant te woord staan. In enkele jaren verwierf hij in de wijde omgeving faam als paardenspecialist. Met gevolg dat het telefonisch paardenspreekuur meestal overbezet is. Het is een gemengd publiek dat hem consulteert. Van een verpleegster die van sassenbloed een paard heeft aangeschaft dat een miskoop blijkt te zijn tot een miljonair die informeert naar de kwaliteit van een renpaard. „Rechts voor is hij niet helemaal zuiver, maar achter vind ik hem erg meevallen", laat Hofland weten. En dan is er de jood die een ros heeft laten opereren, maar problemen met de betaling heeft. Het dier heeft volgens de man nog een eigenaar. „Betaal dan in ieder geval de helft", stelt de dierenarts voor. „Dan zien we hier wel of we de andere helft ook binnen krijgen." In de deuropening staat röntgenlaborante Anoeska, met foto's van de linker-achterknie van de ruin die deze morgen onder het mes moet. Terwijl hij een nieuwe klant te woord staat, houdt Hofland de opnames tegen het licht. Met een hoofdbeweging maakt hij duidelijk dat ze acceptabel zijn. Het dier kan z'n injectie ter voorbereiding op de operatie krijgen.

Bloedonderzoek
De paardenchirurg is verbonden aan de door zijn vader gestichte Dierenartsenpraktijk (DAP) Bodegraven, waaraan inmiddels vijf medici zijn verbonden. Een opmerkelijk jong team. De oudste is vijfendertig. Elk heeft zijn eigen taak. Teun houdt zich bezig met landbouwhuisdieren en de vruchtbaarheidsbehandeling van paarden. Annemarie richt zich op de gezelschapsdieren. IIze doet gezelschapsdieren, landbouwhuisdieren en anaesthesie. Leendert-Jan en Hans nemen de paarden voor hun rekening, de laatste als internist, de eerste als orthopedisch chirurg. Het totaal aan patiënten- en cliëntengegevens is opgeslagen in een computersysteem, aangevuld met ordners die zijn voorzien van trefwoorden als 'varkenspest', 'vruchtbaarheidsuitslag' en 'bloeduitslag'. Sinds enkele maanden werkt DAP Bodegraven samen met het laboratorium van het Hofpoortziekenhuis in Woerden, dat een veterinaire afdeling heeft geopend. Koeriers brengen het bloed naar het lab in Woerden. Via een 'on-line'-verbinding kunnen de dierenartsen de uitslagen per computer oproepen en zo nodig uitprinten. Voor me ligt een waslijst met uitslagen van paard 'Kanjer'.

Ronde
Na het spreekuur maakt Hofland zijn vaste ronde langs de patiënten. Samen met collega Hans de Groot, voorheen werkzaam aan de diergeneeskundige faculteit in Utrecht en nu paardeninternist in Bodegraven. Een deel van de dieren wacht op operatie, een deel is herstellend van een ingreep, de rest is opgenomen vanwege interne kwalen. Vaak cara-achtige klachten en virusinfecties. „Mogen we even met Niels gaan wandelen?" informeert een dame, die in alle vroegte met haar dochter naar de kliniek in Bodegraven is gekomen. Nadat hij heeft overlegd met zijn collega, geeft Hofland toestemming. „Hij is beter dan gisteren, toen had-ie een behoorlijke dip." Ros na ros passeert de revue. Een paard dat op nationaal niveau moet rennen, is opgenomen omdat de prestaties tegenvallen. Z'n buurman tobt met darmkolieken. Een donkerbruine hengst wordt eerdaags geholpen aan een los botstuk in het hakgewricht. De merrie ernaast heeft dezelfde operatie achter de rug en staat monter achter het hek.

Probeerhengst
Over de onderdeur van een kleine stal achter de Carlshoeve snuffelt Martje aan het achterwerk van een merrie, die door een dierverzorgster erlangs wordt geleid. Het dier heeft de status van 'probeerhengst'. Als zijn gedrag erop wijst dat een vrouwtje vruchtbaar is, wordt met een hypermodern echoapparaat de proef op de som genomen. Indien gewenst komt een leverancier van diepvriessperma op elk willekeurig tijdstip zijn exclusieve produkt leveren. Daarnaast wint de Dierenartsenpraktijk Bodegraven 'eigen' zaad van een aantal tophengsten uit de omgeving. Daarvoor is een 'probeermerrie' beschikbaar. Het dier graast vredig in het weitje achter de stal van Martje, onbewust van haar merkwaardige functie binnen de onderneming. In de Carlshoeve staat een dier dat gisteren is geïnsemineerd, omdat de eisprong op handen leek. Via de endeldarm speurt Hofland naar de eieren, tot zelfs zijn bovenarm grotendeels in het paardenlichaam is verdwenen. Het resultaat is positief. Zowel links als rechts is het ei verdwenen.

Stalknecht
Terwijl vader Hofland naam maakte als allround vakman, koos de zoon voor het enige dier dat zijn vader altijd wat links had laten liggen: het paard. Tijdens zijn opleiding tot dierenarts trok hij naar de wereldberoemde orthopedische paardenkliniek van Boening in het Duitse Telgten, waar hij driekwart jaar als stalknecht werkte. Zijn motivatie werd door Boening beloond met een assistenschap na het afronden van de diergeneeskundige studie. In '93 keerde de jonge dierenarts naar Nederland terug en werd de Carlshoeve aangekocht. De ligboxenstal is volledig verbouwd. Waar eens koeien stonden, zijn nu een ruime operatiekamer en een röntgenafdeling te vinden. Een betere locatie had Hofland niet kunnen treffen. Bodegraven telt een veelheid aan paardenpensions, waar paardenminnaars uit de Randstad hun dieren stallen. Voor pakweg zeshonderd gulden per maand. Toch zijn ook modaal en zelfs minimaal vertegenwoordigd. „Die steken al hun geld in dat dier", zegt Hans de Groot. „Dat is hun leven. Zo hebben we er nogal wat."

Narcose
Net als Boening houdt Hofland zich voornamelijk bezig met de behandeling van orthopedische afwijkingen. Een groot deel van de chirurgische ingrepen wordt gecombineerd met een arthroscopie, waarbij de binnenkant van het gewricht sterk uitvergroot zichtbaar wordt gemaakt op een beeldscherm. De vijfjarige ruin die gereed staat om geopereerd te worden. is door de toegediende injectie al behoorlijk suf Zonder tegenstribbelen laat het dier toe dat een catheter in de rechter halsader wordt ingebracht, waarop tijdens de operatie een infuus zal worden aangesloten. Terwijl een parttime-dierverzorger het paard naar de ruimte naast de ok voert, controleert 11ze van Boxtel de narcoseapparatuur. Door een collega uit Telgten werd ze opgeleid voor haar nieuwe taak. Het narcoseapparaat is van eigen makelij: een standaard toestel werd aangepast aan de behoeften van een paard. De operatielamp kon zo worden overgenomen van een lokaal ziekenhuis. Een geschikte operatietafel was binnen het menselijk medisch bedrijf niet te vinden. Laat staan het materieel om de patiënt erop te krijgen. Nadat verschillende mogelijkheden waren afgewogen, koos Hofland voor een combinatie van een neerlegbox met een takelsysteem.

Transport
De inmiddels zwaar versufte ruin wordt door z'n begeleider aan het hek aan de voorzijde van de box gebonden, waarna het dier wordt gestut door een kantelbare zijwand. Via de catheter dient flze twee volle flessen met een spierverslapper en een slaapmiddel toe. Als de tweede fles voor driekwart leeg is, houdt de ruin zich niet meer op de been. Trillend gaat hij door de knieën. waarna de zijwand word weggekanteld. Met vereende krachten trekken de twee dierenartsen en hun helper het paard op z'n rug. Boven de hoeven worden banden bevestigd, waarna de patiënt met de aan een rail verbonden lier naar de operatiekamer wordt getransporteerd. Direct na de landing plaatst de anaesthesiologe een stalen spreider in de bek van het dier en trekt de tong opzij, om de beademingstube te kunnen plaatsen. Het ding heeft de diameter van een forse brandslang. Een pompend geluid en het opbollen van de zwarte ballon in de beademingsmachine geven aan dat de apparatuur werkt.

Voorbereiding
Hofland heeft zijn schoenen verwisseld voor witte laarzen en staat achter m de operatiekamer de handen te wassen met betadinescrub. De overeenkomst met de gang van zaken in een normale operatiekamer is frappant. Ook hier operatiekleding, een tafel vol gesteriliseerde instrumenten en een assistente die het te opereren lichaamsdeel scheert en ontsmet. Zeker bij gewrichtsoperaties is steriliteit van essentieel belang. Een ontsteking is meestal het begin van een lijdensweg. De voorbereiding neemt daardoor vaak meer tijd in beslag dan de operatie zelf. Er zijn drie kwartier verstreken als de chirurg het mes zet in het linker-achterbeen van het bewusteloze paard. Het probleem zit aan de binnenkant van de knie. Door een combinatie van aanleg en trauma is een storing opgetreden in de ontwikkeling van kraakbeen naar bot. De aan de arthroscoop bevestigde minicamera geeft een glashelder beeld van het inwendige van het gewricht.

Routine
Via een dikke naald wordt continu ringervloeistof in de knie geperst om het gewrichtskapsel weg te duwen en botsplinters naar buiten te spoelen. Met zijn oog op het beeldscherm gevestigd, verwijdert Hofland met een knabbeltang de uitstekende kraakbeenstukjes die bij het rijdier de pijn veroorzaken. In het begin was het een hele toer om te opereren zonder naar het instrumentarium te kijken. Inmiddels is het routine geworden. Na een kleine drie kwartier zijn alle ongewenste uitsteeksels verwijderd en kan de wond worden gedicht. Door de moderne techniek is het een snee van slechts enkele centimeters. Tegen de lichtkast in het vertrek tussen de röntgen- en de operatiekamer hangen alweer röntgenfoto's gereed van nieuwe patiënten. De afvoer van de ruin verloopt net als de aanvoer, maar dan in omgekeerde volgorde. De neerlegbox doet na operatie dienst als een soort recovery. De patiënt is opvallend snel bij. Al na een minuut of tien doet hij pogingen om te gaan staan. De middag is gereserveerd voor poliklinisch werk. 
Een betonpad achter de Carlshoeve wordt gebruikt als mini-renbaan. In de luwte van de kliniek observeert Hofland de gang van een Amerikaanse draver. Het dier is rechtsvoor licht kreupel. De oorzaak is onduidelijk. De kwaal kan in het hakgewricht zitten, maar even goed in de enkel of de knie. Het kan ook een peesprobleem zijn. En dat staat weer zelden op zichzelf is de ervaring van de paardenchirurg. „Zeker tachtig procent van de tijd gaat in de diagnostiek zitten. Een paard kan niet aangeven waar de pijn precies zit, dus je moet het zelf zien te achterhalen." Bij de behandeling gaat de dierenarts uit van een vast patroon. Eerst wordt het beslag gecontroleerd. Elke donderdag houdt de smid van Zwammerdam in de kliniek spreekuur voor het 'pedicurewerk': hoeven kappen en hoefijzers plaatsen of vervangen. Een tweede stap zijn gewrichtsinjecties. Opereren komt pas in beeld als de andere behandelingen geen nut of resultaat hebben.

Witte merrie
Terwijl het rechter voorheen van de Amerikaanse draver door Hofland net boven de hak wordt verdoofd, om na te gaan of daar wellicht het euvel zit, arriveren buiten twee vrouwen met een witte merrie. Anouschka. Het dier heeft een ontsteking in het hakgewricht en is met injecties behandeld. „Ze is al zeventien jaar", vertelt eigenares Nancy Boom, „dus werken mag ze niet meer." Voor de behandeling door de paardenchirurg heeft ze niets dan lof „Na de laatste injectie was ze echt weer het vrouwtje." Ook Hofland is niet ontevreden. Het dier zal nooit meer optimaal worden, maar de röntgenfoto is van dien aard dat een nieuwe injectie niet nodig is. „Als je rustig aan doet, mag je er weer op rijden", deelt hij Nancy mee. Ongelovig staart ze hem aan. „Wat moet ik nou?" vraagt ze onthutst aan haar moeder. „Ik vind het zo moeilijk. Wie ben ik om op haar te gaan zitten. Ik wil absoluut niet dat ze pijn heeft. Wat vind jij nou dat ik moet doen."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen