Drama in Ossendrecht

Met een megafoon onder de arm gaat de actieleider zijn mannen voor naar Merellaan. Ossendrecht kan zich voorbereiden op een demonstratie tegen de Luchtmobiele Brigade. De antimilitaristen staan voor een vreedzaam protest, maar hun standpunt moet verbreid. „LMB, weg ermee!" De stemming begint er net wat in te komen, als de Mobiele Eenheid arriveert. Zwijgend stellen de ordehandhavers zich op, zonder helm en wapenstok, maar met vastberaden blik. Achter de linie verschijnt de commandowagen. Na een laatste beraad met zijn ondergeschikten springt de pelotonscommandant het voertuig uit en loopt naar de meute. „Demonstranten, is hier een woordvoerder?" „Ja, ik ben de woordvoerder", bevestigt de man met de megafoon Terwijl de menigte op straat het protest voortzet, staat het tweetal te onderhandelen. De MEcommandant lijkt aan het langste eind te trekken. „Kom mannen, dit is een vreedzame demonstratie", roept de actieleider. „We mogen hier niet zitten. Laten we in optocht verder gaan." Joelend gaat het richting centrum. Bewegingsruimte wordt de pacifisten nauwelijks gegund. Links en rechts zijn we ingesloten door ME'ers te voet. Voor en achter door bereden politie uit Amsterdam. Een lichte aanpassing van de snelheid levert me een correctie door een natte paardensnuit op. Wat is dit voor militant gedrag?

Natte lel
Ook de actieleider raak geërgerd. Voor het politiebureau laat hij zich op de klinkers zakken gevolgd door de rest van de troep. „Lopen!", beveelt een van de geüniformeerde ruiters. „Zorg eerst dat die knol van je wat minder hard draaft", schreeuwt m'n buurman. „Heb je wel 's zo'n natte lel in je nek gehad." „Worden we gelucht of hoe zit dat?" juint de voorman van de demonstranten. „Maak 's wat herrie!" Nadere aansporing is niet nodig. „LMB, weg ermee! LMB, weg ermee", scandeert de menigte. Ondersteund door het koor voert de ME-commandant opnieuw overleg met de actieleider, die met zichtbare tegenzin opstaat. „Mannen, laten we verder gaan, anders eindigt hier onze demonstratie. We willen een waardig protest." De demonstranten reageren teleurgesteld. „Mensen, kom op he", sommeren de ME'ers aan de flanken. Achter ons beginnen de paarden alweer te dringen. Met groeiende ergernis laten we ons voortdrijven, als een koppel boeven op weg naar de galeien. Is dit een vrije democratie? In de Berkenstraat gaat ook bij de actieleider het licht op rood. „We zien wel wat er komt mannen, we gaan gewoon zitten." De mededeling wordt beloond met gejuich. De wetenschap de ME te tarten, geeft een opwindend gevoel. De paarden slaan ongeduldig hun hoeven tegen het plaveisel.

Ellende
Voor we er erg in hebben, is het gebeurd. Enkele gespierde kerels die de hele morgen hebben meegedemonstreerd, slepen ijlings twee mededemonstranten weg. Naast hen klettert een boksbeugel op straat. „Politie, politie", roepen de pseudo-pacifisten. Op hetzelfde moment wijken de ME'ers uiteen, en worden de demonstranten door de poort in de blauwe haag naar een gereedstaande overvalwagen gesleept. De Aanhoudingseenheid Midden West Brabant heeft toegeslagen. Verbluft kijken we elkaar aan. „Demonstranten", commandeert de leider van de ME, alsof er niets gebeurd is: „U dient zich te begeven in de richting van het Raadhuisplein. Zo niet, dan zult u worden aangehouden. Dit is de laatste waarschuwing." Alle ogen zijn gericht op de actieleider. Die is razend. „We zijn geschoffeerd. Er zijn zelfs mensen aangehouden, terwijl dit een vreedzame demonstratie is. Dat nemen we niet. We gaan naar het stadhuis. De burgemeester is tenslotte verantwoordelijk voor al deze ellende."

Geweldbeheersing
Het eerste bedrijf zit erop. Toekomstig ME-commandant Sjaak de Bruin van regio Haaglanden, in het dagelijks leven chef van het Bureau Internationale Samenwerking, trekt zich met zijn oefenpeloton terug voor overleg met algemeen commandant Hans Standaar, docent van het PIOV. Harry Hoogwerf coach van de tegenspelers, verzamelt de demonstranten op het Raadhuisplein. Met de actieleider, plaatsvervangend pelotonscommandant bij de grondverdediging van de Koninklijke Luchtmacht, neemt hij de tweede fase door. Van een vreedzame protestmars zal de demonstratie zich ontwikkelen tot een harde confrontatie. De betogers, militairen van de Luchtmachtbasis Gilze Rijen, hebben er zin in. Al klinken er ook enkele bezorgde stemmen. „Dit was toch vrijwillig", informeert een tengere knaap. „Ik heb een paar gassies zien staan, die je drie keer dubbel kunnen vouwen, 't Wordt hopelijk geen cursus origami?" „Sleutelwoord in de opleiding is geweldbeheersing en professionaliteit", stelt Harry gerust. „Die twee elementen komen in deze eindoefening terug. De ME moet escalatie zien te voorkomen. Dat aspect is net aan de orde geweest. Loopt het toch uit de hand, dan wordt doelmatig optreden verwacht." „En dat aspect krijgen we straks", grijnst een soldaat.

„Vroeger kwam het voor dat politiemensen op principiële gronden weigerden de ME-opleiding te volgen"

Meppen
„Ik heb nog meegemaakt dat je met zes pelotons ME kwam opdraven om studenten die op de Dam krenten uitdeelden weg te meppen", zegt Rompt Dijk, hoofd van de ME-opleiding. „Alleen de verschijning van de Mobiele Eenheid leidde al tot escalatie. Daar hebben we van geleerd. Probeer eerst in gesprek te komen. Wat willen deze mensen? Daar besteden we ontzettend veel aandacht aan. Gisteren hebben demonstranten in Son een kruising bezet. Toen ik zelf bij de ME zat, gingen we daar heel eenvoudig mee om. Geen discussie, de lange lat erover. Met gevolg dat je de hele dag rommel had. Nu komt de burgemeester praten. 'Jongens, wat is het probleem?' Voorafgaand aan de verjaardagsviering van de Koningin zijn wekenlang besprekingen gevoerd met allerlei groepen die hun stem wilden laten horen. Daarvoor is een vuistdik draaiboek gemaakt. Zo is een herhaling van 1980 voorkomen. Natuurlijk gaat er wel eens wat mis. Wij zeggen soms ook: 'Daar had de politie wat forser mogen optreden'. Maar dat zijn incidentele inschattingsfouten. In het geheel doen we het in Nederland niet slecht. In de jaren tachtig hadden we zeventig pelotons ME nodig, nu redden we het met 45. Als mensen verkondigen dat de politie weer harder moet optreden, zeg ik: Best, maar realiseer je wel dat dat kan betekenen dat je zelf in het ziekenhuis wordt gemept, omdat je toevallig in de buurt van een demonstratie staat."

Emoties
Aan de rand van het oefendorp bespreekt Sjaak de Bruin met zijn sectiecommandanten en de groep beredenen uit Amsterdam de laatste punten van het actieplan. Met een groene stift kruist hij op de stafkaart aan waar de 'Papa's' zich moeten opstellen. De 'Whisky' zal 'stand by' blijven. „Je moet haast maken, want ze worden het zat", waarschuwt een waarnemer via de mobilofoon. „Met tien minuten zijn we er", belooft de pelotonscommandant. Op het Raadhuisplein zijn de gemoederen behoorlijk verhit geraakt. De emoties ontladen zich in geschreeuw, het rammen van een lantaarnpaal en het gooien van blokken hout. Een vijftiental demonstranten is het stadhuis binnengedrongen, voor een vv'ilde bezetting. „Daar zijn de heren eindelijk", brult een demonstrant, als de eerste ME'ers om de bocht verschijnen. Hun grimmige uitmonstering, met helm, schild en wapenstok, wijst erop dat ze rekening houden met geweld. Twee straten zijn al afgesloten door politie te paard. Over de andere twee toegangswegen nadert de ME in strak gelid, schild tegen schild.

„Een diender is een individualist, de ME dankt haar kracht juist aan de eenheid van optreden"

Whisky
.Attentie, wilt u minstens twee meter afstand houden van de linie", waarschuwt een groepscommandant. „Wie bepaalt waar ik staat", schreeuwt een betoger. „Mensen in elkaar slaan met een knuppel, dat kan iedereen. Onbewogen kijken de ME'ers toe, als de heethoofd hen begint te bekogelen. Binnen enkele seconden nemen alle pacifisten het voorbeeld over. Een regen van houtblokken daalt neer op de gehelmde ordebewakers, die dekking zoeken achter hun schilden.

Verantwoordelijk
De Bruin beseft dat redeneren geen zin meer heeft. „Wapenstok hoog, nu! Vaardige houding, nu! Poort open voor de papa's, nu!" Voor enkele seconden openen de ME'ers hun linie, om de beredenen door te laten. Het gedaver van de paardenhoeven mengt zich met het tumult op het Raadhuisplein. In paniek draven de demonstranten alle kanten uit. Leden van de aanhoudingseenheid maken van de verwarring gebruik om een betoger weg te slepen. Op hetzelfde moment verschijnt in de Beukenstraat de "Whisky". Een scherm van water kolkt uit de twee spuitkoppen op de cabine van de gepantserde waterwerper en dringt door de open ramen van het stadhuis. Terwijl de bezetters in opperste verbijstering ronddraven, trekt een groep ME'ers het gebouw in om hen te arresteren. Kern van de ME-opleiding is voor Rompt Dijk het leren opereren in groepsverband. „Een diender is een individualist. De ME dankt haar kracht juist aan de eenheid van optreden. 'Wapenstok hoog' is 'Wapenstok hoog'. 'ME voorwaarts' is 'ME voorwaarts'. Maar de man blijft wel volledig verantwoordelijk voor zijn eigen handelen. 'Befehl ist Befehl' is er bij ons niet bij. Als een ME'er iemand neerslaat, kan hij zich niet verschuilen achter het argument: De commandant zei 'Gebruik wapenstok'. Hij zal die slag moeten kunnen motiveren. Belangrijk is dat ze de zaken tussen de oren goed op orde houden. Wanneer het nodig is, moeten ze effectief kunnen slaan, maar van daaruit moeten ze ook weer snel om kunnen schakelen naar een geweldloze situatie. Dat vraagt nogal wat. Het moeilijkste van dit werk is het kunnen omgaan met verschillende petten. Vandaag rij je in een surveillancewagen en zie je twee knapen een vuilnisbak door een etalageruit gooien. Aanhouden die gasten. Morgen sta je in het blauwe pak, je ziet het drievoudige en je mag van je commandant niks doen. Dat is even slikken. Aan de andere kant wordt het deëscalatiemodel breed gedragen. Vroeger kwam het regelmatig voor dat politiemensen op principiële gronden weigerden de ME-opleiding te volgen. Dat is voorbij."

Sitdown-staking
In de voormiddag scholen de actievoerders opnieuw samen in de Merellaan, zich bewust van het feit dat ze hun geweldloze imago hebben geschonden. Met een vreedzame sitdown-staking zullen ze de fout herstellen. Als zoutzakken laten ze zich door de ME afvoeren naar de Lijsterdreef Lang houdt het ideaal niet stand. Treiterend scharrelen de verwijderde demonstranten langs de linie van onbeschermde ME'ers. Een raddraaier smijt een handvol zand naar een blonde politieman, die weinig anders kan dan de ogen sluiten. De commandant van de groep doet een laatste poging om de meute tot rede te brengen. Het mag niet baten. Via z'n mobilofoon vraagt hij noodgedwongen versterking aan. Nog geen minuut later nemen collega's in volornaat de bedreigde linie over. „Hou rwee meter afstand, anders wordt geweld gebruikt." „We staan hier gewoon", roept een betoger. Z'n kameraad is daadkrachtiger. Met een goed gerichte worp treft hij een ME'er tegen z'n scheenbeen. „Een heerlijke dag", lacht hij opgewekt.

Moeilijker
„Ik heb dit altijd gewild", zegt aankomend ME-commandant Sjaak de Bruin. „Je breekt eens uit de dagelijkse sleur en met de optredens ben je echt operationeel bezig. Ik merk wel dat de ME-taak moeilijker is geworden. Als gewoon manschap heb ik destijds de kroningsrellen meegemaakt. Dat ging ruig toe, maar je was erop voorbereid. Nu moet je als ME vanuit een nulsituatie beginnen, vredelievend en begeleidend. Ook als je vooraf weet dat de tegenpartij zo goed als zeker geweld gaat gebruiken. Dat geeft soms wat wrevel bij de manschappen, die onbeschermd op straat staan. 'Leren jullie nou nooit, je weet toch dat het uit de klauw gaat lopen'. Tot op zekere hoogte een begrijpelijke reactie." Van de goede voornemens van de demonstranten is niets meer over. Met vereende krachten barricaderen ze de Merellaan met pallets en tonnen. „Munitie zo veel mogelijk sparen", waarschuwt de actieleider, als de veldslag begint. Als een massief blok rukt de Mobiele Eenheid op, voorafgegaan door de waterwerper die de actievoerders de volle laag geeft. Gedekt door hun schilden slechten de ME'ers de barricade, en drijven de betogers langzaam maar zeker in het nauw. Deze strijd is hopeloos. Maar de vijfde colonne heeft nog wat tegoed. „Zodra ze een van ons pakken met z'n allen erbovenop", laat de actieleider via z'n ondercommandanten weten. Lang hoeft hij niet te wachten. Terwijl de ME, begeleid door de beredenen, het gepeupel opdrijft, vindt in het Vinkenveld de afrekening plaats. Als één man storten de militairen zich op de groep 'stillen' die een kameraad te grazen willen nemen.

Genieten
Het besef dat het om een oefening gaat, is tijdelijk zoek. Met een paar stevige klappen worden de leden van de aanhoudingseenheid tegen de grond gelegd. Heftig fluitend tracht Harry Hoogwerf de heethoofden tot bedaren te brengen. Soldaat Looikes zit kreunend aan de kant van de weg. „Ik kap ermee. Die vent springt boven op m'n knie. 't Is leuk geweest." Geagiteerd laten de demonstranten zich door de ME achter het hek langs de Sperwerlaan drijven, waar Harry Hoogwerf bezwerende woorden spreekt. „Even einde oefening. De emoties laten bedaren. In bijna elke eindoefening heb je wel zo'n moment. Het spel wordt vrij realistisch gespeeld. Dat is ook de bedoeling, maar het moet geen kleunpartij worden." „Jongens die weglopen worden gewoon onderuit geschoffeld, op een manier die niet gepast is", protesteert een militair. Een lid van de aanhoudingseenheid kijkt wat anders tegen de feiten aan. „Ze zijn zo opgefokt als wat. Die donkere knaap daar smijt als een gek met blokken naar de ME. Als-ie dat nog een keer flikt, pakken we 'm even." „Kom mannen", sust Harry. „Denk aan wat we gezegd hebben. Aan escalatie heeft niemand wat. Het is nu voorbij, we gaan naar de volgende barricade en de molotovcocktails. Weer genieten van het leven.

HET PIOV ALS LEERSCHOOL VOOR PALESTIJNEN

De Nederlandse Mobiele Eenheid omvat 45 pelotons. Elk peloton telt vier groepen van negen ME'ers en een chauffeur, aangevoerd door een groepscommandant. Boven twee groepen staat een sectiecommandant. De algehele leiding is in handen van de pelotonscommandant. De ME'ers zijn afkomstig uit alle geledingen van de politie. Ze worden voor hun neventaak opgeleid aan het Politie Instituut voor Openbare Orde en Veiligheid (PIOV) in Ossendrecht. Toekomstige stafleden krijgen vooraf een kadertraining van drie weken. Aansluitend volgen ze de basisopleiding voor ME'ers, in de functie die ze ook binnen het operationele peloton zullen gaan vervullen. Theorie en praktijk wisselen elkaar vier weken lang af Getracht wordt zo veel mogelijk facetten van het MEwerk na te bootsen: van het bepraten van protesterende geweest, waarbij achter de schermen afspraken zijn gemaalct met de IVIE. Zodra het bevel 'Voorwaarts in vol tenu' gegeven werd, zouden de boeren zich terugtrekken. Zij verloren hun gezicht niet, omdat ze konden zeggen dat ze geen escalatie van geweld wilden, en wij losten het probleem op zonder te slaan. Gewoon een mediaspel. Waarom niet?" Palestijnen Sinds enkele jaren heeft het PIOV een samenwerkingsovereenkomst met de politie-organisatie van de jonge Palestijnse staat. Palestijnse kaderdocenten leren in Ossendrecht hoe ze een Mobiele Eenheid moeten organiseren en trainen. Bij de toepassing van die kennis in eigen land worden ze ondersteund door docenten van het PIOV. „In het begin leefden er nogal wat vragen. 'Wat krijgen we nou, gaan we terroristen opleiden?' Het respecteren van mensenrechten is een nieuw fenomeen voor die mannen, dat is duidelijk. Maar als je wat achter de schermen kijkt, ontdek je dat we in het verleden wel erg ongenuanceerd pro-lsraël waren. Aan beide kanten worden grove fouten gemaakt. We hopen als PIOV een steentje bij te dragen aan het doorbreken van de geweldsspiraal. Onze methode vraagt van die Palestijnse politiemensen een mentaliteitsverandering van 180 graden. Dat gaat niet in één keer, maar ze doen hun best. Op een gegeven moment was er een demonstratie tegen een burgemeester. 'Wat zouden jullie doen?' vroeg de plaatselijke commandant. 'Afspraken maken met het actiecomité', zeiden onze jongens. 'Laat ze van A naar B lopen binnen duidelijke randvoorwaarden.' Dat is gebeurd. Die commandant wist niet wat hij meemaakte. Voor het eerst in zijn leven een demonstratie die niet uitliep op een veldslag."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen