Koreaanse christenen in de ban van geld en goed

Het Instituut voor Calvinistische Studies. Traditionele zaterdagmorgen in Seoul. In de omgeving van het imposante Wereldhandelsgebouw in de Koreaanse hoofdstad houden tientallen schoonmakers met bezem en vuilniskar de omgeving brandschoon. De buurt is immers 'big business' en moet goed ogen voor de vele westerlingen die hier neerstrijken en zaken willen doen. Graffiti, uitwerpselen van honden en andere vuiligheid op straten en pleinen zijn hier, evenals elders in de metropool, uitgesloten. Honden heb ik in de stad nooit gezien: het verkeer is er te druk en te gevaarlijk voor, heb ik mij laten vertellen. En eten in het openbaar is eveneens taboe. Ik werd eens vreemd aangekeken toen ik wat fruit in het openbaar opat. Een snelle hap, een broodje of zelfs een blik cola publiekelijk verorberen dóe je gewoon niet in Seoul. Orde en discipline De Zuid-Koreanen hebben het financieel goed, althans zo oogt de buitenkant. Sinds de instorting van de economie en van de nationale munt (de won) eind vorig jaar is de situatie echter erger dan wordt vermoed. Per dag gaan honderd bedrijven, die onder meer te kampen hebben met een rentestand van meer dan twintig procent, failliet. Vorig najaar waren dit soort calamiteiten nog niet aan de orde, althans niet doorgedrongen tot de bevolking. De dreiging hing toen wel in de lucht. De val van de aandelenkoersen haalde elke dag de voorpagina's van de kranten. De inwoners van het land zien er verzorgd uit. Hun voorkomen getuigt van grote orde en discipline. Verreweg de meeste mannen dragen donkere pakken, vrouwen stemmige mantelpakjes. Spijkerbroeken lijken uit den boze, hoewel door westerse invloeden ook deze kleding steeds meer ingeburgerd is. Maar zwart of donkerbruin blijft de geliefde kleur van Koreaanse mannen en vrouwen. Zuid-Korea heeft een tijd van materieel succes achter de rug gehad. In het verleden kende het land zwaardere tijden, zowel economisch als politiek (dit laatste vanwege de lang heersende dictatuur). Het Aziatische schiereiland heeft vele decennia lang een tijd van onderdrukking meegemaakt onder de Japanse bezetting. Het gaf echter de kerken grote opgang. De Koreaanse kerkgroei was spreekwoordelijk in de gehele wereld. Er werden gemiddeld vier kerken per dag gesticht. Een aantal jaren geleden kwam er langzaam de klad in. De welvaart en de weelde hebben klaarblijkelijk een negatief effect op de kerken. Jongeren komen nu minder in de kerk en verkiezen op de vrije zondag de rustige natuuromgeving boven het (altijd veel te drukke) Seoul, een wereldstad met meer dan 10 miljoen inwoners. Dat afnemende kerkbezoek is zelfs bij orthodoxe presbyteriaanse kerken te constateren. Ds. S. Park, predikant van de Kosyn Presbyteriaanse Kerk (een behoudende kerk, waarmee de vrijgemaakt-gereformeerden een band onderhouden), erkent dat openlijk. Hij haalt machteloos zijn schouders op en erkent dat de zondagse uitstapjes ten koste van de kerkdienst zeker niet goed zijn. Gelukkig kan hij in zijn gemeente verwijzen naar een groep actieve jongeren die 's morgens vroeg om 5 uur, het tijdstip voor het traditionele ochtendgebed van veel Koreaanse christenen, in de kerk bijeenkomen voor de dagelijkse bidstond.

Luxueus leven
Over het algemeen gaan weelde en welvaart ten koste van de geloofsgroei. Ds. In Whan Kim Kim, vice-president van de christelijke universiteit Chon Sin in Seoul, vindt dat er niet zozeer sprake is van secularisatie binnen de kerken. Wel is het volgens hem zo dat de economische groei christenen vatbaar maakt voor luxueus leven, met alle gevolgen van dien. „De mensen willen van het leven genieten. De meesten hebben nu een eigen auto en gebruiken de zondag als een gezinsdag om te picknicken in de omgeving. Dat is iets wat te betreuren is, maar wat we moeilijk tegen kunnen gaan." Er wordt ook hard gewerkt in Zuid-Korea. Dagen van twaalf uur voor een Koreaanse werknemer zijn normaal. Zelfs 's zondags gaat het bedrijvige leven door. Voor Nederlandse begrippen is het bijvoorbeeld ongekend dat de kantorenbouw op de rustdag doorgaat. In Seoul zijn de arbeiders op een zondag op verschillende bouwplaatsen druk in de weer. Om maar niet te spreken van de grote warenhuizen die dan, zoals ook door de week op avonden, propvol met bezoekers zijn. Kraampjes met de nieuwste elektronische snufjes bij de hoofdingang van een van de grootste warenhuizen, pal naast het Hotel Intercontinental, trekken veel klanten. Elektronica scoort nog steeds hoog in Korea. De hoge werkdruk in Korea zorgt voor spanningen in huisgezinnen. De vader is veel op pad, wat schuldgevoelens bij hem opwekt. De opvoeding komt dan vooral in handen van de moeder. Het harde werken is om financiële redenen moeilijk te voorkomen. Het leven is schreeuwend duur geworden, wat gezien wordt als een legitimatie om hard te werken. De prijzen zijn de laatste jaren omhoog geschoten. De grondprijzen zijn in bepaalde gebieden van Seoul soms gestegen van 2000 naar 5000 dollar per vierkante meter, vertelde mij een predikant. Het valt in de huidige situatie niet mee voor jongeren om zich financieel voor te bereiden op het huwelijk. Het is normaal dat een jong stel jarenlang moet sparen om een appartement te kunnen kopen. En dan is de keus voor een bepaald stadsdeel niet aan hen. Ze mogen blij zijn dat ze ergens in de metropool een stekje kunnen krijgen. Opvallend is dat een flat populairder is dan een vrijstaand huis. De voorzieningen van gas en elektra zijn in een flat meestal goed geregeld, terwijl het in de vrijstaande huizen regelmatig voorkomt dat een en ander uitvalt. Een bijkomend probleem voor deze lange huwelijksvoorbereiding is dat Koreanen meestal flink moeten studeren, willen zij een kans hebben op een goede plaats in het arbeidsproces. Een hindernis voor een snel te sluiten huwelijk is ook de lange militaire diensttijd: twee jaar. Dit is traditioneel gegroeid vanwege de gespannen verhouding met Noord-Korea, dat overigens maar liefst zeven jaar dienstplicht kent. De scheiding tussen de beide Korea's blijft een emotioneel pijnpunt bij veel Zuid-Koreanen. Het traditionele ochtendgebed is nodig vanwege de „noodsituatie", zegt ds. Park, wijzend op het dreigende gevaar vanuit het noorden. Hoewel weinigen nog geloven in een aanval vanuit het noorden, ademt het grensgebied toch een grimmige sfeer. De situatie daar lijkt geheel op die rond het voormalige IJzeren Gordijn. De toch wel gespannen verhouding tussen de beide Korea's typeert het leven van Koreanen. Het vervullen van militaire dienst is dermate belangrijk in Korea, dat niemand naar het buitenland uitgezonden kan worden voor zijn werk tenzij hij eerst militaire dienstplicht heeft vervuld. Voor Koreanen is een uitzending naar het buitenland voor studie of werk een must om later ook in eigen land een hoge positie te bekleden.

Calvijn en de arbeid
Hoe gaan Koreaanse christenen om met geld en goed? De invloeden van het Amerikaanse denken blijken opvallend groot te zijn, hoewel Amerika lange tijd niet populair was door zijn bemoeizucht en imperialistische neigingen. Een bepaalde denktrant is nu ingeburgerd: een christen die rijk wordt, kan dat als een bewijs van goddelijke zegen zien. Zo heeft de Duitse socioloog Max Weber in deze eeuw zijn bekende these geformuleerd dat het kapitalisme vrucht is van het calvinisme. Zijn visie kwam globaal op twee punten neer: rijkdom is teken van Gods uitverkiezing en gevolg van een spaarzaam leven (wie minder verteert wordt sneller rijk). Dr. Young Hoon Lee, directeur van de theologische afdeling van de grootste pinkstergemeente ter wereld, Yoido Full Gospel Church, schaamt zich helemaal niet voor de genoemde Weberthese. Het kapitalisme komt uit de theologie van Calvijn voort, zegt hij onomwonden. Christenen in Zuid-Korea moeten harde werkers zijn; ze werken zelfs harder dan niet-christenen, vindt hij. Hij is wel zo eerlijk dat hij erkent dat de materiële zegen niet het belangrijkste is, maar op het tweede plan komt. De materiële zegen komt niet door magische handelingen tot stand, maar door het geloof en het vertrouwen op God. Maar ondertussen wordt rijkdom dan toch wel als een vrucht van het geloof gezien.

Twee groepen
Bij de Koreaanse christenen kom je twee groepen tegen. De ene groep, met wortels in de reformatorische gedachtenwereld, heeft grote bezwaren tegen de vereenzelviging van calvinisme en materieel succes. Ds. Chang Won Shu, een Koreaanse predikant die het reformatorische en puriteinse erfgoed binnen de presbyteriaanse kerken poogt te verbreiden, heeft grote moeite met het oppervlakkige 'succesgeloof: „We kennen helaas in de Koreaanse kerken een zogenaamde welvaartstheologie", zegt hij. „Dat betekent dat de prediking vaak diepgang mist. Er is te weinig een goede exegese van de teksten waarover gepreekt wordt. We hebben daarom in Korea gezonde, bijbelse theologie nodig." Als oprichter en voorzitter van het Korea Institute for Reformed Preaching probeert deze predikant de kerken de nodige bijbelse exegese te geven. Daarvoor geeft hij cursussen en organiseert hij conferenties. Ds. Shu is daarom veel op pad. Het is een genot om met deze druk pratende predikant, die in Schotland theologie studeerde, op pad te gaan. Zo nu en dan heeft hij het echter fysiek zichtbaar moeilijk en kan hij het gapen niet onderdrukken. Zijn dag begint immers elke dag om 5 uur in de kerk! In de meeste presbyteriaanse kerken is de genoemde welvaartstheologie ook aanwezig. Predikanten zijn maar wat trots op hun materiële aanzien en zijn graag bereid om hun prachtige kerkgebouw te tonen. In de grootste pinksterkerk te Seoul, de Yoido Full Gospel Church, is de relatie tussen geloof en materiële welvaart wel heel duidelijk voelbaar. Daar wordt zelfs openlijk gebeden voor rijkdom en welvaart. Tijdens een dienst van deze kerk die ik meemaakte, wordt de instorting van de economie in het gebed betreurd en wordt God gebeden om economisch herstel: „Heere, wilt u de economische achteruitgang stoppen." Het klinkt wel héél vreemd in onze oren. Van geestelijke armoede hoor je niets. Integendeel, men scoort in deze kerk zelfs met groeiende cijfers en tal van nieuwe 'bekeerlingen'. De statistieken worden gemaakt als betrof het jaarcijfers van een bedrijf of koersnoteringen op de beurs.

Aziatisch volk
Wie de bevolking wil observeren, moet de ondergrondse nemen. De metro zit, zoals altijd, bomvol. Het is immers de enige manier om het file-probleem in Seoul te omzeilen. Koreanen blijven een Aziatisch volk. Je stuit in de metro op een ondoorgrondelijke taal en moeilijk peilbare gezichten. Hoe industrieel en modern het land ook ontwikkeld is, Koreanen kijken vreemd en lacherig op als je een andere taal spreekt. Ze zijn nauwelijks een andere taal machtig. Slechts met veel moeite is er iemand te vinden die Engels spreekt. Dat geldt zelfs voor werknemers op de belangrijkste kantoren of publieke instellingen. Koreanen kennen wel Engels en hebben deze taal in hun vakkenpakket op scholen gehad, maar het Koreaans is kennelijk zo anders dat ze de grootste moeite hebben om het Engels uit te spreken. Wel blijven ze altijd hoogst beleefd als je ze in het Engels aanspreekt. Ze verontschuldigen zich al zuchtend en lacherig wanneer ze een buitenlander niet te woord kunnen staan. Met een beleefde 7\ziatische voorkomendheid proberen ze je toch te helpen. Wat mij opviel, is dat er zelfs verschillende mensen op mij afkwamen toen ik met een stadsplattegrond probeerde wegwijs te raken bij het verlaten van een metrostation. Beleefdheid en vriendelijkheid typeren Koreanen.

Gezinsleven
Het Koreaanse gezinsleven is een verhaal apart. De gezinsverhoudingen worden nog voor een groot deel bepaald door de eeuwenoude, confuciaanse verering van het gezag. Ds. Shu zegt dat het voor velen vanzelfsprekend is dat de ouderen door de kinderen worden verzorgd. En dan te bedenken dat de doorsnee-appartementen niet meer dan drie of vier kamers bevatten! Het is nog steeds in veel gevallen de taak van de oudste zoon om een van de ouders in huis te nemen. Hier en daar zijn er toch wel schrijnende gevallen te zien. Een Koreaanse vrouw die in Amerika theologie studeerde, Boheon Ann, was voor verlof enige tijd in haar ouderlijk huis in Seoul. In die tijd bleek dat haar broer failliet dreigde te gaan en niet meer voor de ouders kon zorgen. Boheon voelde zich nu moreel verplicht om zijn taak over te nemen. Zij doet dat tot op de dag van vandaag. De andere broers en zusters hebben een gezin (Boheon is ongetrouwd) en hebben Halverwege de zondag moeten de predikanten echt even plat. moeite om rond te komen. Zij kunnen hun broer dus niet helpen. Hoewel Boheon plannen heeft om verder te studeren in Amerika en zo mogelijk daar te promoveren, laat ze deze plannen schieten. Zij blijft nu in Seoul en verdient zelf de kost om haar ouders te kunnen onderhouden. Overigens doet ze een goed werk: ze vertaalt Engelse puriteinse geschriften in het Koreaans. Verschillende werken van Owen, Edwards, Horatius Bonar en Spurgeon zijn al door haar uitgegeven. Toen ik met Boheon en een Amerikaanse journalist uit Grand Rapids op een zaterdag een van de musea in Seoul bezocht, dacht ik dat het wel aardig zou zijn hen samen op de kiek te zetten. Zij kenden elkaar immers uit de studietijd in de VS. Achteraf hoorde ik echter van mijn Amerikaanse collega dat Boheon zich bij het maken van deze foto diep ongelukkig voelde. Een Koreaanse vrouw en een westerling samen op de foto, dat doe je eenvoudig niet! Overigens: toen ik nog maar net in Holland was, kreeg ik per fax het bericht dat beide verloofd waren. Ze zijn dit voorjaar getrouwd. Maar nu komt de pointe van het verhaal: omdat een huwelijk tussen een Koreaan en een niet-Koreaan in Korea erg gevoelig ligt, vond de huwelijksplechtigheid in Amerika plaats! Hoe een moderne samenleving toch Aziatisch kan blijven.

Amper rechten
Een vrouw heeft amper rechten vergeleken met vrouwen in de westerse samenleving. „Het is hier een oosterse maatschappij", benadrukt John Lee, een jong christen die mij eens wegwijs maakte in de wereld van Seoul. „Het is voor vrouwen onmogelijk om een belangrijke positie te bekleden in het zakenleven. De mannen worden veel belangrijker geacht, al ligt het de laatste tijd wel iets anders." Hij is erg verbaasd als hij hoort dat in Nederland vrouwen zelfstandig wonen. Gezien de grote woningnood is dat in Seoul op zich al moeilijk, maar ook cultureel gezien is het nauwelijks denkbaar. Het sterke familiebesef deelt Korea met Japan en China. Die familieband komt ook hierin openbaar dat de dochter niet mag trouwen zonder toestemming van de ouders. De enige manier om dit te omzeilen, is het huis te verlaten en op eigen gelegenheid, dus zonder toestemming, te trouwen. Maar dat is een stap die velen (nog?) niet aandurven. Overigens is het gezinsleven ook steeds beïnvloed door de westerse levensstijl en zaken als abortus, zegt prof Bong Ho Son, die ijvert voor meer christelijke ethiek in bedrijfsleven en politiek. Hij moet niet alleen strijden tegen corruptie, zowaar de Koreaanse zonde nummer 1, maar ook tegen abortus. Ook de dramatische stijging van het aantal zelfmoorden heeft te maken met de confuciaanse achtergrond van de Koreaanse maatschappij. Veel mannen die hun gezin niet meer kunnen onderhouden, voelen zich van hun eer beroofd. In het afgelopen kwartaal kwam het zelfs vaak voor dat ouders hun kinderen vermoordden.

Gebed
Een zonnige zaterdagmiddag op het terrein van het Kyongbokkung-paleis. Kyongbokkung is een van de oudste dynastieën van Korea. In het koninklijk paleis is zojuist een kroningsceremonie opgevoerd. De 'koning' wordt daarbij door verschillende dienaren gedragen op een troon. De luidsprekers galmen de formules die al vele eeuwen zijn gereciteerd. De felle Koreaanse kleuren en de helblauwe lucht geven het folkloristische gebeuren een typisch Aziatisch aureool. De zon schijnt overheerlijk. Vijfentwintig graden is een aangename temperatuur voor de oktobermaand. Verschillende bruidsparen gaan op die dag op de kiek in deze populaire omgeving. Oktober is bij uitstek een populaire maand om te trouwen, gezien de hete zomers en de koude winters (hoewel er dan geen Siberische temperaturen heersen). Een populaire plek voor de foto is ook een folkloristische omgeving met een stenenhoop, die wel eens bij ingangen van dorpen te zien is. Iemand die een dorp binnentreedt, moet een steen op deze hoop gooien, wat een goede oogst voor het dorp en een vruchtbaar gezin zal garanderen. Dat laatste is nog maar zelden te zien. Een doorsnee gezin telt hooguit twee kinderen. Meer kinderen is onbetaalbaar door de kosten voor levensonderhoud en studie. Ook in dit opzicht is het Koreaanse familieleven niet meer zoals vroeger. Een verblijf in Korea laat een gemengde indruk achter. Achter het Hotel Intercontinental torent een levensgroot Boeddhabeeld. Vanuit de hotelkamer op de 34e verdieping zie ik het beeld, dat 's morgen nog verscholen ligt in mistflarden, elke dag weer. Een koude kolos tussen even koude wolkenkrabbers. Het boeddhisme is de belangrijkste religie in dit "land van de rijzende morgenzon". Op een middag loop ik erheen, een dag voor vertrek naar Nederland. Het teken van het hakenkruis, het lugubere symbool van het Koreaanse boeddhisme, doet wel heel vreemd aan. Het is die middag niet druk bij het beeld. Een viertal mensen buigt voor het beeld. Drie, vier keer achter elkaar. „Zeg 10.000 keer het gebed voor Boeddha op, zodat je voor het examen zal slagen", zo wordt scholieren op een spandoek aangeraden. Troostelozer kan het niet. Wanneer wordt Korea eens het land van de rijzende Morgenzon? l< />

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen