Augustus, keizer van het Romeinse Rijk

Eigenlijk Heette hij Gaius Octavianus. Vóór hij de eretitel Augustus (= de verhevene) kreeg, wordt hij meestal kortweg Octavianus genoemd. Hij werd in het jaar 63 v. Chr. geboren. Zijn grootmoeder was een zuster van de beroemde Romeinse veldheer en dictator Julius Caesar. Toen deze in 44 v.Chr. werd vermoord, ontstond er grote verwarring in Rome. Wie zou hem opvolgen? Wantrouwen en afgunst, haat en verraad heersten alom. Wie zou in staat zijn een burgeroorlog te bezweren? Bij de opening van Caesars testament bleek dat deze zijn achterneef Octavianus als erfgenaam en opvolger beschouwde. De achttienjarige jongeman was net één zomer met Caesar op veldtocht geweest in Spanje. Daarna was hij naar Griekenland gestuurd om zijn opleiding tot all-round militair te voltooien. Zijn moeder en zijn stiefvader schreven hem dat hij maar niet naar het levensgevaarlijke Rome moest gaan. Octavianus ging tóch. Hij wist beslag te leggen op de goed gevulde oorlogskas van zijn vermoorde oud-oom en op een belangrijk d^el van de belastingopbrengsten uit het oosten van het rijk. Als erfgenaam van Caesar was hij populair in het leger. En zo kon hij zijn opmars naar de alleenheerschappij beginnen. Hij ging daarbij niet erg gewetensvol te werk. Hij sloot een verbond met de één, om een ander te lijf te kunnen gaan. Hij gaf steekpenningen om aanhangers van zijn rivalen om te kopen. Hij ruimde tegenstanders meedogenloos uit de weg, legde met zijn legers de senaat zijn wil op en slaagde er uiteindelijk in de burgeroorlog te stoppen en de macht in handen te krijgen.

Vader des vaderlands?
Aanvankelijk moest hij die macht delen met twee anderen, Lepidus en Antonius. Maar vanaf 31 v.C. (Slag bij Actium) was hij alleenheerser. Als bij toverslag veranderde hij toen van een sluwe, meedogenloze machtswellusteling in een wijze, gematigde vredestichter, die zijn volk wilde binnenvoeren in een nieuw tijdperk van voorspoed en geluk. Behoedzaam laveerde hij tussen de politieke
partijen in de senaat door. De senatoren wogen zijn woorden en bekeken zijn daden met angstig wantrouwen: Vormde deze man niet een bedreiging voor hun macht? Probeerde hij niet een nieuwe dictatuur te vestigen? Octavius liet niets na om die vrees weg te nemen. Hij stelde zich op als een vader des vaderlands, als vriend en redder van zijn onderdanen. Hij beloonde veel aristocraten met regeringsposten. Met de rijkdommen uit Egypte organiseerde hij prachtige spelen voor het volk. Hij verleidde legeraanvoerders met geschenken en zorgde met uitdelingen van gratis brood dat de gewone man genoeg te eten kreeg. Bij dat alles probeerde hij iedereen ervan te overtuigen dat hij geen dictator wilde zijn, maar de idealen van de republiek hoog in het vaandel voerde. Hij speelde dat spel zo perfect, dat hij Rome in 27 v.C. volledig in verwarring bracht met het aanbod zijn macht over te dragen aan de senaat: „Natuurlijk zou ik mijn leven lang over u kunnen regeren", hield hij de senatoren voor, „maar ik ben zachtmoedig van aard en wil niemand overheersen. De macht die ik nu heb, leg ik neer. Laat mij in vrede verder leven." Dit was een meesterzet op het politieke schaakbord! En wat Octavianus had verwacht, gebeurde. De senatoren, die de schrik om het hart sloeg bij de gedachte aan een nieuwe burgeroorlog, smeekten hem het bestuur over het rijk in handen te houden. Zij vergrootten zelfs zijn macht en gaven hem nog meer bevoegdheden. En hij kreeg de erenaam Augustus.

Van baksteen tot marmer
Om het volk voor het nieuwe regime te winnen, stelde Augustus zich op als de beschermer van de oude godsdienst. Dat wekte vertrouwen bij het volk. In één jaar tijd liet hij 28 tempels restaureren. Verder zorgde hij ervoor dat de vervuilde Tiber, de rivier die Rome doorstroomt, werd schoongemaakt. Ook werd er een nieuwe waterleiding aangelegd en Camee met kwam er een brandweer een afbeelding in de stad. Augustus bevan Julia. steedde veel aandacht aan de verfraaiing van de hoofdstad. Nieuwe tempels, nieuwe paleizen werden gebouwd. Hij beroemde zich erop dat hij bij het begin van zijn bewind een stad van baksteen had aangetroffen, maar dat hij aan het eind van zijn leven een stad van marmer achterliet. Niet alleen in Rome, ook in de provincies kwamen grootse bouwwerken tot stand: tempels, erepoorten, stadsmuren, wegen, bruggen en aquaducten. Veel is Carrée werd gebouwd naar het voorbeeld van de tempel daar nu niet meer van over. Want toen later onder keizer Constantijn het christendom werd die Augustus aangenomen, moesten voor de god alle heidense tempels Apollo in worden gesloten. Deze vroegere Rome had la- heiligdommen leverden prachten bouwen. tig materiaal voor de bouw van nieuwe kerken. In de Zuid-Franse stad Nimes is de zogenaamde Augustuspoort gedeeltelijk bewaard gebleven. Men heeft er een bronzen standbeeld van de keizer bij geplaatst. In dezelfde stad vindt men ook een van de best bewaarde tempels uit de tijd van Augustus, het Maison Carrée. Dit heiligdom werd gebouwd voor de verering van de keizer en het was gewijd aan zijn kleinzoons. Net als in Rome, werden ook in Nimes thermen gebouwd. Dat waren luxueuze openbare badhuizen. Het benodigde water werd door middel van een grotendeels gemetselde waterleiding over een lengte van 50 km uit de bergen aangevoerd: 20.000 kubieke meter per dag! Om het water over de rivier de Gard te leiden, werd de Pont du Gard gebouwd, een indrukwekkend aquaduct ten noorden van Nimes. Het is een van de weinige bewaard gebleven Romeinse kunstwerken. Het heeft een lengte van maar liefst 275 meter en een hoogte van 49 meter bover de laagste waterstand van de rivier. Niet voor niets komen jaarlijks meer dan twee miljoen mensen dit wonder van Romeinse bouwkunst bewonderen.

Hoge hakken
Het bronzen monument van Augustus bij de Porte d'Auguste in Nimes roept, het beeld op van een rijzige figuur, knap, fors, gezond en sterk. Volgens de beschrijving van een tijdgenoot was dat echter helemaal niet in overeenstemming met de werkelijkheid. Augustus was helemaal niet zo groot en zo knap. Hij had slechts een lengte van ongeveer 1.70 meter. Om groter te lijken droeg hij dikwijls hoge hakken. Soms hinkte hij een beetje wegens een zwakke linkerheup. Hij had een slecht gebit met kleine, wijd staande tanden. Zijn huid was vlekkerig en scherp zonlicht kon hij niet verdragen. Hij had een slechte gezondheid en sliep slecht. Geroemd worden daarentegen zijn ontspannen gelaatsuitdrukking en zijn heldere, doordringende blik. Daarbij was hij een matig en spaarzaam mens. Hij stelde voor zichzelf geen hoge eisen aan het dagelijks leven. Hij droeg eenvoudige kleding. Zijn woning en zijn huisraad waren bescheiden. Zijn maaltijd bestond uit een stevige burgerpot. Verder at hij grof brood, kaas en vijgen. In wijngebruik was hij gewoonlijk matigOver zijn moed, wilskracht, inzicht en intelligentie bestaat geen twijfel en in brieven aan zijn vrienden toont hij een grote hartelijkheid. Maar hij had ook zijn zwakke kanten. We vernemen bijvoorbeeld dat hij zich dikwijls aan de liefde voor vreemde vrouwen overgaf en dat hij tot in zijn ouderdom verslingerd was aan het dobbelspel. Verder had hij problemen met foutloos schrijven, was hij bang voor onweer en erg bijge

Voorspoed en stagnatie
De eerste helft van Augustus' regering was een tijd van grote voorspoed. Om te beginnen had Augustus aan het begin van zijn bewind de staatsschuld gedelgd door de boeken waarin ze stonden beschreven te verbranden. Door huwelijkspolitiek, door verbeurdverklaring van goederen van verbannen rijke burgers, door erfenissen en legaten nam het vermogen van Augustus gestadig toe. Het geld stroomde binnen en het leek alsof het niet op kon. De keizer schroomde niet om diep in eigen buidel te tasten voor publieke doeleinden: gratis brood voor de armen, soldij, premies en pensioenen voor de soldaten. In de provincies werd hij als een god vereerd, omdat hij vrede en voorspoed had gebracht. Maar al vóór de tijd van Jezus' geboorte was er een eind gekomen aan de groei. Door de kostbare veroveringsoorlogen in Duitsland en op de Balkan kwam het tot een nijpende geldschaarste. De keizer achtte het nodig het aantal mensen in Rome die in aanmerking kwamen voor gratis brood te beperken. Hij dacht er zelfs over de kostenloze verstrekking van graan helemaal stop te zetten. Maar zover is het toch niet gekomen. Augustus besefte maar al te goed dat onlusten in Rome een dodelijke bedreiging konden vormen voor hem en voor het hele rijk. Beter was het te proberen de financiële crisis te bezweren door de inkomsten te verhogen. Een van de middelen daartoe was de uitbuiting van de bodemschatten in de nieuw veroverde gebieden. Een ander middel om uitgaven en inkomsten met elkaar in evenwicht te brengen was te sleutelen aan het belastingstelsel. Dat gebeurde dan ook. In dat kader past de volkstelling waarover Lukas schrijft en waarvoor Jozef en Maria van Nazareth naar Bethlehem moesten reizen. In de kanttekeningen bij de Bijbel lezen we daarover: „Augustus had een sterke belangstelling voor een zuivere administratie en een gelijkmatige verdeling van de belastingen. Uitvloeisel daarvan was de hier bedoelde registratie van personen en bezit, waarvan ons voorbeelden uit verschillende delen van het rijk bekend zijn. Deze bestuursmaat regel van Augustus gebruikte God als middel om Jezus, naar de profetie van Micha 5:1, in Bethlehem te doen geboren worden." In het jaar 14 na Chr. stierf Augustus. Hij zal ongetwijfeld gedacht hebben dat zijn bewind een keerpunt in de geschiedenis betekende. Hij wist niet dat de echte ommekeer in de wereldhistorie plaats vond in een onaanzienlijk stadje aan de gren zen van zijn rijk: in Bethlehem Efratha.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen