Sati, een huiveringwekkend gebruik

Acht uur eerder lag de 80jarige zieke inwoner van Deorala nog op zijn ziekbed. Nu ligt hij op het crematieterrein in het midden van het dorp. De zoon van de 80jarige staart naar zijn vader op de brandstapel. Vrouwen zijn niet bij deze crematie aanwezig. Dit is een familie van Rasputs, een specifieke kaste, die het de vrouwen verbiedt een crematie bij te wonen. De andere familieleden –ze zijn herkenbaar aan hun kaalgeschoren hoofd als teken van rouw– zitten alweer met elkaar te praten, dertig meter verderop, in een kring op de grond. De zoon is een van de weinigen die tonen enigszins verdriet te hebben over het heengaan van de overledene.
Voor hindoes is het heengaan van een geliefde niet zo schokkend, omdat ze geloven dat dit leven slechts een van de vele honderdduizenden levens is die een ziel in een levenscyclus heeft.

Verdachte
Twintig minuten eerder is de brandstapel aangestoken. Toen pakte een man een bosje gras en stak het aan. Ineens merkte hij dat hij gefotografeerd werd door een buitenlandse bezoeker. De man werd ineens onrustig, gooide het brandende gras weg en rende een paar meter weg, terwijl hij zijn gezicht met zn handen bedekte. De tientallen dorpelingen die eromheen stonden, lachten.
„Begreep je waarom die man zo zenuwachtig reageerde? wordt de buitenlandse bezoeker gevraagd wanneer de plechtigheid achter de rug is. De uitleg die volgt is bizar en huiveringwekkend tegelijk. De bange man is Mal Singh Shekawat, de hoofdverdachte in de laatste satizaak in India.
Een schaduwzijde van het hindoeïsme is het gebruik bruidsschatten mee te geven aan een meisje wanneer ze trouwt. Gevolg is dat er opvallend veel ongelukken gebeuren met vrouwen, vooral tijdens werk in de huishouding. De ware achtergrond van al deze ongevallen, die nog maar een kleine plaats krijgen in de Indiase pers, is de moord van de man op zijn echtgenote. Is hij van zijn vrouw af, dan kan hij immers hertrouwen en een tweede prijs in de wacht slepen. Van alle ontaarde gebruiken binnen het hindoeïsime is sati echter zonder twijfel het meest huiveringwekkend.
De 18jarige Roop Kanwar gaf zich op 4 september 1987 als laatste vrouw in India over aan dit gebruik. Haar 25jarige echtgenoot was enkele dagen eerder aan leukemie gestorven. Op het moment dat de man gecremeerd zou worden, toen circa tweehonderd dorpelingen zich verzameld hadden rond de brandstapel in het centrum van het dorp Deorala, verscheen een schijnbaar verdoofde Roop Kanwar op het terrein. Ze droeg hetzelfde gewaad als tijdens haar bruiloft, acht maanden eerder.
Mal Singh Shekhawat pakte een bosje droog gras, stak het aan, en hield het bij de brandstapel waar zijn overleden zoon op lag. Zn schoondochter Roop staarde in het vuur. Terwijl ze voor de vlammen stond, zei ze in de oude hindoetaal Sanskriet gebeden op. Toen stapte ze in de vlammen en legde haar hoofd in de schoot van haar overleden man. De omstanders werden uitzinnig. Het meisje gaf geen krimp. Na enkele minuten was ze levend verbrand. De menigte dacht dat ze getuige was geweest van iets bovenmenselijks: de hindoes in de deelstaat Rajasthan geloven dat iedere vrouw die sati pleegt een godin wordt.

Arrestaties
Naar hindoeïstisch gebruik werd in de twaalf dagen na de crematie een rouwperiode afgekondigd. In die periode bezochten bijna een half miljoen bedevaartgangers uit het hele noorden van India het zanderige stadje, dat toen twaalfduizend inwoners telde. Op de laatste dag van de rouwperiode waren er tweehonderdduizend mensen samengepakt in het plaatsje. Een deel van hen schreeuwde: „Sati is voor eeuwig! De Indiase regering in New Delhi voelde zich beschaamd door het incident. Buitenlandse correspondenten beschreven India als een land dat zich ondanks moderne kanten, zoals een eigen raketindustrie, eigenlijk nog steeds in het middeleeuwse stadium bevindt.
Het leger werd naar het plaatsje gestuurd en een aantal bedevaartgangers en direct betrokkenen werden gearresteerd. De familie, waaronder hoofdverdachte Shekhawat, werd ook gearresteerd. Ze worden ervan verdacht hun schoondochter de dood in te hebben gepraat. Tien jaar later wordt de man nog steeds achtervolgd door de Indiase justitie. Het hooggerechtshof oordeelde na jaren dat de betrokkenen niet schuldig zijn: sati is een volksgebruik. Enkelingen valt niets te verwijten, was het oordeel. Maar de Indiase regering ging hier niet mee akkoord en tekende beroep aan. En zo sleept de kwestie zich na tien jaar nog steeds voort.
Nog steeds zijn permanent zes agenten gestationeerd op de plek waar Roop Kanwar tien jaar geleden stierf. Vijf meter naast de plaats staat de tent waar ze slapen. Vier tempeltjes staan er op het terrein, als eerbetoon aan de vier vrouwen die deze eeuw in Deorala op deze plek sati pleegden. De tempel van Roop is de kleinste, niet meer dan een platform met een opstaande stenen rand rondom. Al tien jaar lang wappert op de plek op een stok haar rode sluier.
In een van de tempeltjes heeft de politiechef zijn bed neergezet. Hij wil niet in de tent bij zijn ondergeschikten slapen. Zn bed staat in het grootste tempeltje, dat aan het begin van deze eeuw gebouwd is om een vrouw te gedenken die stierf op een manier die de commandant nu moet bestrijden. Naast zijn bed staat een geschilderd bord dat in beslag is genomen. Roop Kanwar is erop te zien terwijl ze in de vlammen staat. Het is niet toegestaan fotos te maken van de plaats waar Kanwar stierf. De regering is nog steeds bang voor een herhaling van het incident. En niet zonder reden.
„Iedereen in dit dorp gelooft nog in sati, vertelt Subhash Sharma, een journalist die in de provinciehoofdstad Jaipur werkt maar in Deorala is geboren en opgegroeid. Volgens Sharma is het in Deorala een publiek geheim dat Kanwar door haar schoonfamilie de dood in gedreven is. „Ze hebben haar een opiumdrank gegeven en vervolgens zo veel op haar ingepraat, dat ze geen andere uitweg meer zag dan sati. Volgens Sharma durft niemand het nu meer te doen omdat de sancties van de overheid zo streng zijn. De halve familie dreigt bij een volgende sati voor jaren in de cel te belanden. Dat vooruitzicht stimuleert niet om een schoondochter mentaal onder druk te zetten om zelfmoord te plegen.
Ongeveer vier jaar geleden heeft een vrouw in een dorp zes kilometer verderop nog overwogen haar overleden echtgenoot in de dood te volgen. Toen de politie de geruchten hoorde, arresteerden ze de weduwe en haar familie direct. Sindsdien heeft Sharma van geen enkel geval meer gehoord. „Roop was de laatste die sati pleegde. In de toekomst zal India het waarschijnlijk niet meer meemaken. De strenge repressie van de regering heeft gewerkt.

Voorwendsel?
Het is een grote eer een vrouw in de familie of schoonfamilie te hebben die sati heeft gepleegd. Zij is immers een godin geworden. Het was dan ook niet voor niets dat Mal Singh Shekawat gevraagd werd de brandstapel van de overleden oude man aan te steken. Zijn status is omhoog geschoten sinds zijn schoondochter een godin zou zijn geworden.
Hoewel het juist vrouwen zijn die onder de praktijk lijden, zijn juist zij het die de sterkste voorvechters zijn voor de praktijk. Volgens sommigen komt dit omdat vrouwen religieuzer zouden zijn. Volgens anderen zou sati plegen een vrouw een gevoel van eigenwaarde geven.
De positie van vrouwen in Rajasthan is uitermate slecht. Volgens velen zijn de satis die deze eeuw zijn gepleegd voor de meeste vrouwen slechts een voorwendsel geweest. In werkelijkheid zou het zelfmoord geweest zijn. Terwijl in de rest van India de positie van de vrouw al slecht is, zijn de rechten van vrouwen op het platteland van Rajasthan ronduit bedroevend. Een weduwe heeft het er nog zwaarder. Een vrouw die in Rajasthan haar man verloren heeft, mag niet meer onbegeleid de deur uit, ze mag niet hertrouwen, er mag niet meer met haar gesproken worden en haar aanwezigheid op feesten geldt als een slecht voorteken.
Volgens directrice Sarita Singh van het overheidsdepartement voor vrouwenzaken in de Rajasthaanse hoofdstad Jaipur is de slechte situatie voor vrouwen echter langzaam aan het verbeteren. Als vrouwen zelfbewuster en economisch onafhankelijker worden, zullen ze ook hun man niet meer slaafs tot zelfs in de dood volgen. Kleine successen zijn al geboekt. Zo is het alfabetisme onder vrouwen van 4 procent in 1951 gestegen tot 21 procent in 1991. Singh concludeert: ,Als deze ontwikkeling zich doorzet, zal de volgende eeuw sativrij zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen