Vogels in de wasmachine

Vier wassen per uur. Zes dagen per week. Weken lang. Duizenden wachtende olievogels: zaagbekken, meeuwen, alkjes, zeekoeten, berg- en eidereenden. Als gevolg van de olieramp voor de Franse kust. Daarbij stroomden duizenden tonnen olie uit de Maltese tanker Erika. Gaatske Wiersma van vogelopvang Fûgelpits zegt: „We gaan stug door. Mijn vader zei altijd: Olie wordt de dieren aangedaan door mensen. Dan moeten er ook mensen zijn die het probleem oplossen.
Het is niet alleen het verenkleed dat te lijden heeft van de smerige olie. De binnenkant is nog belangrijker. Als die niet olievrij is, is het beestje alsnog ten dode opgeschreven, weet ze.
„Na aankomst krijgen de slachtoffers doorlopend medicijnen en voer. Een volle week. Om aan te sterken, zodat ze de stress van de wasbeurt overleven. Zodra het kan, gaan ze de wasmachine in, waarna het ergste nat met een föhn gedroogd wordt. In de speciale binnenruimte drogen de vogels verder.
Binnen ruikt het naar vis. Net gewassen, zitten hoopjes met verfomfaaide veren in schone hokken. Een enkeling schudt zich uit. Andere zitten gelaten in het niets te staren. Vogels die al wat langer in de droogruimte zitten, bekijken nieuwsgierig wat de pot schaft. Een forse eidereend doet zich te goed aan schelpdieren. Zaagbekken laten hun keus vallen op sprot. Ze hadden het slechter kunnen treffen...

Vogels in dozen
„Veel vogels uit Frankrijk waren helaas niet te redden. Er was veel weerstand tegen het op transport zetten van de olieslachtoffers. Met name de Vogelbescherming had hier kritiek op. Zij meende dat het voor de vogels beter was als wij de dieren ter plekke zouden behandelen. In eerste instantie hebben wij dit ook voorgesteld en we vertrokken in ons busje naar Frankrijk. Maar door het enorme aantal slachtoffers, een dikke 36.000, was het voor ons niet mogelijk om daar een goede behandeling te garanderen.
Intussen verzorgden honderdvijftig Fransen, in drie ploegen, de vogels. Wij hadden totaal geen zicht op de behandeling, laat staan dat er sprake kon zijn van controle daarop. Na overleg met de Fransen zouden zij de vogels op transport zetten naar Anjum. En wat deden ze? Ze propten de vogels in dozen! Velen hebben dit niet overleefd, zucht Gaatske. „Wij hebben toen onmiddellijk deze manier van verpakken en transporteren stop gezet. In het belang van de dieren hebben we gezorgd voor houten kratten met openingen. Want ze moeten wel lucht hebben! En flink wat zaagsel op de bodem dat vocht en afval goed opneemt. Met drie transporten zijn de vogels toen naar ons centrum in Anjum vervoerd.

Meehelpen
„Olieslachtoffers zijn de moeilijkste patiënten. Ik weet nog goed toen mijn ouders ermee begonnen. Dat was in 78. Mijn vader was helemaal gek van de natuur. Toen hij afgekeurd was voor zijn werk, had hij de grootste moeite om de zin van alles nog te zien. Toen begon hij vogels op te vangen die wat mankeerden. In die winter vroor het dat het kraakte en Friesland lag onder een dikke laag sneeuw. Veel dieren, waaronder ook vogels, hadden gebrek aan voedsel. Bij bosjes stierven ze. Vader was ineens druk en deed wat hij kon om het dierenleed te verzachten. En wij, kinderen, moesten meehelpen, lacht Gaatske. „We waren met negen broers en zusters en allemaal kregen we een taak. En we vonden het nog leuk ook. Nog steeds. Al mijn broers, zusters en hun aanhang helpen dagelijks in de opvang. En natuurlijk hebben we ook veel gemotiveerde vrijwilligers. Zeker nu met de olievogels. Ervaring met olieslachtoffers hadden we destijds totaal niet. Je stopte zon beestje in de tobbe en dacht er goed aan te doen. Maar zo werkt het niet, want het vuil van binnen moet eerst weg, zegt ze. „Informatie inwinnen bij de medische wereld leverde na veel vijven en zessen de juiste medicijnen op.

Scheepvaartroute
„Kijk, met een gebroken poot kan een vogel wel leven als het moet, hoewel we het beestje wel helpen door de boel weer aan elkaar te zetten. Een vogel waarvan de organen vol olie zitten, is er echter heel beroerd aan toe.
Als er geen sprake is van een ramp, behandelen wij hier jaarlijks toch nog tussen de zeshonderd en zevenhonderd olievogels. Op de Noordzee boven de Waddeneilanden ligt een drukke scheepvaartroute. Daar ligt constant olie. Het is een chronische vervuiling. Als de wind voor vogels gunstig is, dus noord-noordwest, heb je grote kans dat ze aanspoelen aan deze kant. Maar de meeste verdrinken, en daar merkt niemand wat van, zucht ze.
„Inmiddels hebben we op elk Waddeneiland een verzameladres. Zelf doen we de Friese en Groninger kust. Mijn man en de hond gaan er met de bus naartoe. De hond haalt de vogels op bij eb. Als mens kun je niet uit de voeten op de slik, na een paar stappen zit je vast. Mijn man heeft honden als hobby en leidt ze zelf op voor dit werk, zegt Gaatske trots. „En dan zet ik de wasmachine maar weer aan!

Schuldgevoel
„Het apparaat is ontwikkeld door een Fransman. Tijdens een bezoek aan Fûgelpits vroeg hij of wij de machine wilden uittesten. En het werkt perfect. ELF-Petroland heeft ons de machine geschonken. Die maatschappij is indirect de veroorzaker. Als ze maar niet denken dat hiermee hun schuldgevoel afgekocht is, meent Gaatske. „En maar weer lozen. Das niet de bedoeling. We hadden eerst nog twijfels of we het apparaat wel wilden accepteren. De olieslachtoffers hebben ons over de streep getrokken!
De vogels gaan niet terug naar de zee van herkomst. Volgens Gaatske is dat niet verstandig omdat ze de boel daar nog niet schoon hebben. „Dat hebben we toen gezien met de Pallasramp in Duitsland. Na drie weken zaten onze schone vogels weer onder de olie. We zijn nu bezig een grote kooi te bouwen. Bij een plas op de Dokkumer Nieuwe Zeilen. De schone vogels komen eerst op krachten in de opvang en vertrekken dan naar de kooi. Hier krijgen ze een paar dagen de gelegenheid om hun natuurlijk vet in de veren te poetsen. Zodra het drijfvermogen optimaal is gaan een aantal soorten naar het wad. Zeekoeten en alkjes brengen we naar het Noordzeestrand.
Ondertussen vraag ik me af wat dit allemaal wel kost. „Het is een kwestie van bij elkaar scharrelen, zegt Gaatske zorgelijk. „We hebben gelukkig onze donateurs en er zijn bedrijven die ons steunen en zakenmensen die een prijs weggeven. Soms krijgen we legaten. We blijven bezig om de eindjes aan elkaar te knopen!

U kunt donateur worden van Fûgelpits voor minimaal ƒ 10,00 per jaar. Het banknummer van Fûgelpits is: 29.69.05.666 (Frieslandbank Dokkum). Adres: Fûgelpits, Singel 34, 9133 NJ Anjum.

Geen gewone olie
Enige tijd nadat deze fotoreportage gemaakt was, kwam er meer duidelijkheid over de aard van de olieramp. Volgens Fûgelpits vervoerde de olietanker Erika geen gewone gasolie, zoals Total Fina beweerde, maar zware, kankerverwekkende destillaten uit een catalytisch raffinageproces, waaronder slurry. Slurry is zwaarder dan water, zinkt naar de bodem en is niet op te ruimen.
Hulpverleners klagen inmiddels over hoofdpijn, benauwdheid, blaren en rode plekken, misselijkheid en gewrichtsklachten in de handen. De gereinigde vogels vertonen merkwaardige verschijnselen: gezwellen aan de kop, blindheid, kreupelheid, kale plekken en verschrompelde zwemvliezen. Een eerste conclusie na veterinair onderzoek van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht is dat de vogels veel te lang olie op hun veren hebben gehad. Vooralsnog lijkt het er niet op dat de eenden met extreem gidftige stoffen geconfronteerd zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen