Verschuiven in de prediking

Acht weken geleden vertelde ik u in deze rubriek iets over kerkdiensten en preken. Op dat terrein is er in ruim een halve eeuw veel veranderd, zo was mij na onderzoek gebleken. Ik lichtte in het nummer van 1 maart j.1. slechts een tipje van de sluier op door enkele veranderingen van bijkomende aard aan te wijzen. Nooit had ik kunnen denken, dat zo velen van onze lezers achter tipjes kunnen kijken. De reacties die me bereikten - mijn hartelijke dank ervoor! - vermeerderden de tipjes tot tippen. In enkele gevallen moet gezegd worden, dat ze van de hele sluier al niet zo veel meer heel lieten! Waarmee ik maar wil zeggen, dat meerderen aanvoelen, dat er op het gebied van de prediking zo het een en ander aan het verschuiven is.

Tijdloze preken
Wat had ik ook al weer onderzocht? Preken uit de serie "Genade voor genade", een prekenserie die sinds de jaren twintig van de vorige eeuw in hervormd-gereformeerde kring verschijnt. Ik onderzocht die preken met een tussenruimte van zestig jaar op allerlei facetten. Dat sommige bijzaken in ruim een halve eeuw veranderd zijn, dat heb ik de vorige keer al gezegd. De preken van vóór de Tweede wereldoorlog waren structureel langer dan de preken van na die tijd. Toch moet je voorzichtig zijn om daar zómaar verregaande conclusies aan te verbinden. Het zou bijvoorbeeld best eens zo kunnen zijn, dat dominees vroeger veel vlugger spraken dan tegenwoordig! Wie zal het zeggen? Maar er zijn belangrijker onderzoeksresultaten te melden. Wat dacht u van de actualiteit in de prediking? Die kwam in de jaren voor Wereldoorlog II helemaal nooit ter sprake! Wie in preken van de jaren '38 of '39 zoeken gaat naar de dreiging vanuit Nazi-Duitsland, die kan zoeken tot hij een ons weegt. Ik heb een collega wel eens horen beweren, dat er vroeger tijdloos gepreekt werd. Hij kon best eens gelijk hebben. Nee, neem dan de preken uit de jaren '80 en '90! Staan die dus bol van allerlei tijdgebonden uitdrukkingen en uitspraken? Welnee, ook tegenwoordig komt de actualiteit niet ter sprake. Preken zijn tijdloos, vooral wanneer ze gaan over de eeuwigheid. Wellicht nog niet eens zo'n gekke gedachte.

Uitverkiezing
Ernstiger punt van ontdekking vormt de rol die de leer van de uitverkiezing speelt in de preken. Kijk, iedere dominee huldigt een visie op de uitverkiezing, hetzij dat hij die noemt, hetzij hij dat laat! En deze leer van de uitverkiezing is maar niet een bijzaak, zoals velen ons wel eens willen laten geloven. De leer van de uitverkiezing functioneert in de dogmatiek en in de preken te allen tijde als de contactsleutel in de automobiel: zonder zo'n ding loopt de handel niet! Welnu, globaal gesproken bestaan er twee visies op de uitverkiezing: de gereformeerde en de remonstrantse. Wat is het verschil? Het verschil wordt gevormd door het antwoord op de vraag wie een zondaar zalig maakt. Bij de remonstrant doet de gelovende mens dat: hij maakt zichzelf zalig door het geloof En bij de gereformeerde doet de Heere dat: Hij maakt zondaren zalig door het geloof Welnu, wanneer je al die preken gaat onderzoeken op dit punt, wat blijkt dan? Dat onze vaderen in de jaren twintig en dertig volgens hun preken eenparig gereformeerd dachten. Maar in de jaren tachtig en negentig ligt dat een heel stuk genuanceerder. Zeker, er wordt nog steeds gereformeerd gepreekt, gelukkig wel! Maar wat te denken van die collega, die - volgens zijn eigen geschrijf - zijn gemeente voorhield, dat God in Christus Zijn hand naar ons had uitgestoken, terwijl wij van onze kant die uitgestoken hand nu moesten aanpakken?

Dordtse leerregels
Als je dat leest dan kun je alleen maar je pet afnemen voor meneer Arminius! Maar ondertussen sta je toch eventjes raar te kijken! Is dat nu gereformeerd? Tja, de gemeente die deze preek aanhoorde, die beschouwt zich ongetwijfeld als rechtzinnig, want dat doet ze nog steeds. En die collega zal ook wel de bedoeling gehad hebben om duidelijk gereformeerd te zijn. Maar je blijft wel met de vraag zitten: hoe kan dit? Zouden ze tegenwoordig op de universiteit de Dordtse Leerregels soms helemaal vergeten? Of heeft wijlen ds. L. Vroegindeweij gelijk gehad toen hij schreef: „Vroeger heetten de remonstranten remonstranten, maar tegenwoordig heten ze gereformeerden".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen