Malta, het eiland van Paulus schipbreuk

Onze speurtocht bracht ons eerst naar de St.-Paulusbaai, een van de diepe inhammen in de kust die op bezoekers van Malta altijd zon onvergetelijke indruk maken. Maar voor het natuurschoon waren wij niet gekomen. Onze belangstelling ging allereerst uit naar de sporen die Paulus hier achtergelaten zou kunnen hebben. We ontdekten dat aan de baai een dorp ligt dat ook St.-Paulís Bay (San Pawl il-Bahar) heet. Toen we een voorbijganger vroegen naar de betekenis van die naam, wees hij naar twee kleine eilandjes in de verte, de St.-Pauluseilanden. Daar was tweeduizend jaar geleden het schip van de apostel Paulus op de rotsen gelopen, vertelde hij. En dáár (hij wees op een klein kerkje achter ons) had de plaatselijke bevolking toen een groot vuur aangelegd voor de verkleumde schipbreukelingen. En aan de kustweg naar Xemxija, vervolgde hij, zouden we aan de linkerkant een bron kunnen vinden met een beeld van de apostel erboven. Op die plek zou Paulus water uit de rots hebben geslagen om daarmee de pas bekeerde inwoners van Malta te dopen. En iets verder landinwaarts, aan de voet van de Wardija-heuvel, konden we de kerk van San Pawl Milqghi bezoeken. Die was daar gebouwd om de plaats aan te geven waar Paulus door gebed en handoplegging de zieke vader van landvoogd Publius had genezen.

Sint-Paulusbron
We besloten om eerst de St.-Pauluseilanden aan de ingang van de baai maar eens van dichterbij te bekijken. Misschien was er ergens wel een bootje te vinden om ons over te zetten. We volgden de kustweg naar Xemxija en vonden aan de linkerkant van de weg inderdaad de Paulusbron. Een Latijnse tekst verwees naar Psalm 65: „Allen zullen tot U komen en Uw naam verheerlijken. Even verder boog de weg landinwaarts. We probeerden via allerlei smalle weggetjes langs de kust toch dichter bij de Pauluseilanden te komen. Dat lukte slechts gedeeltelijk. Het water dat ons ervan scheidde, bleek ook van dichtbij nog veel te breed om goed te kunnen zien hoe het er daarginds precies uitzag. Er was in de verste verte geen mens te bekennen en evenmin een boot om ons over te zetten. Wel zagen we op het hoogste punt van het hoofdeiland zoiets als een monument. Zou het een gedenkteken ter herinnering aan Paulus schipbreuk zijn? Of misschien een monument voor een plaatselijke beroemdheid? Of was het een van de talrijke Mariabeelden die men op Malta tegenkomt? We namen ons voor zo spoedig mogelijk een nader onderzoek in te stellen.

Sint-Pauluseilanden
De volgende dag charterden we in het centrum van St. Pauls Bay een boot met schipper om ons over te laten zetten naar de St.-Pauluseilanden. Aan de leizijde van het hoofdeiland stapten we aan land. Aan de zeezijde beukten hoge golven, getooid met witte schuimkoppen, tegen de rotsen. Op deze plek zou Paulus dus in het jaar 60 na Christus met 275 lotgenoten aan land zijn gekomen, wie zwemmen kon, zwemmend en wie niet zwemmen kon, met behulp van wrakhout, zoals Lukas het in Handelingen 27 beschrijft. Of zouden de schipbreukelingen van hier naar het vasteland hebben moeten zwemmen? Dat moet bij een woelige zee, zelfs met behulp van een stuk wrakhout, een hachelijke onderneming geweest zijn.
Een smal betonpad voerde van onze aanlegplaats omhoog naar het monument dat we de vorige dag vanuit de verte hadden gezien. Het bleek inderdaad een beeld van Paulus te zijn, uitgehouwen in de gele kalksteen van het eiland.
Het is opvallend dat Paulus op Malta bijna altijd op dezelfde manier is afgebeeld: De rechterhand zegenend naar voren gestrekt en in de linkerhand een boek, als symbool van de bijbelboeken die hij geschreven heeft. Meestal draagt hij een zwaard aan de gordel. Dat verwijst naar de tijd dat hij de aanhangers van Jezus nog te vuur en te zwaard vervolgde. Op sommige afbeeldingen van de apostel hangt een slang aan een van zijn vingers, een verwijzing naar de gifslang die zich bij het aanleggen van een vuur in Paulus hand vastbeet, maar die hij achteloos boven de vlammen van zich afschudde.

Kerken, kerken, kerken
Wie graag kerken bezichtigt, kan op Malta zijn hart ophalen. Zittend op een bankje aan de haven van Marsaxlokk, vertelde een oude inwoner van het stadje ons het verhaal van een vroegere Maltese visserman. Tijdens een storm op zee had deze, in doodsgevaar verkerend, een gelofte afgelegd: als hij het er levend af zou brengen, zou hij een bedevaart maken langs alle kerken op Malta. Toen hij behouden thuis kwam, realiseerde hij zich evenwel dat hij wel een heel zware taak op zich had genomen. Hoe zou hij gedurende een voettocht langs de vele kerken voor zijn vrouw en kinderen kunnen zorgen? Hij legde zijn probleem voor aan de pastoor van zijn parochie. Deze verzekerde hem dat hij zijn gelofte ook gestand zou doen, als hij elke zondag één kerk, en dan elke week een andere, zou bezoeken om te bidden. Gerustgesteld begon de visser de eerstvolgende zondag aan de inlossing van zijn gelofte. Het duurde ruim zes jaar voor hij alle kathedralen, kerken en kapelletjes op het eiland had bezocht.
We beseften dat het voor ons onmogelijk zou zijn het voorbeeld van de legendarische visser uit Marsaxlokk na te volgen. En dus besloten wij ons in hoofdzaak te beperken tot de kerken die verband houden met het verblijf van Paulus op Malta. Dit betekende voor de zondagmorgen het bijwonen van een kerkdienst in Valletta, in de St. Pauls kathedraal, een van de twee protestantse (anglicaanse) kerken op het eiland.

Kerk van de schipbreuk
Aan de andere kant van Valletta staat de Kerk van Paulus Schipbreuk. Het is een van de oudste kerken van Malta. Hier toont men achter glas twee relikwieën van Paulus: een botje van zijn polsgewricht en een stuk van de stenen zuil waarop Paulus volgens de legende in Rome zou zijn onthoofd.
Op een van de gewelfschilderingen zien we steigerende paarden te midden van een verwarde groep reizigers, die vol ontzetting luisteren naar een hemelse stem, die zegt: „Saul, Saul, wat vervolgt gij mij? Aan de kant van de weg is Paulus geschilderd, voorovergevallen, een hand voor de ogen. Een andere afbeelding toont ons Paulus op het moment dat Ananias hem de handen oplegt, waarna hij het licht in zijn ogen terugkrijgt.
Een schildering van Paulus schipbreuk ontbreekt in deze kerk natuurlijk niet. We zien een vaartuig afgebeeld, belaagd door huizenhoge golven. Grote lappen van het aan flarden gescheurde zeil klapperen gerafeld in de stormwind. De bemanning is zichtbaar radeloos. En te midden van alle chaos en paniek staat daar, rechtop, kalm, onbevreesd, de apostel Paulus, die de boodschap van zijn hemelse Beschermer aan de schepelingen overbrengt: Houdt moed, mannen, want het leven van niemand uwer zal verloren gaan.
Verder treft men in deze Schipbreukkerk ook nog een beroemd, kleurrijk beeld aan van Paulus. De parochianen zijn buitengewoon trots op dit kunstwerk uit 1657, maar het kon ons niet bekoren. Het goud en de glitter waarmee het is afgewerkt, staan wel heel ver af van de voorstelling die wij ons altijd hebben gemaakt van de eenvoudige evangelieprediker uit de Bijbel. Nee, dan geven wij verre de voorkeur aan het eenvoudige Paulusbeeld dat we zagen in San Pawl tat-Targa. De rechterhand van de apostel is weliswaar afgebroken, maar dat doet niets af aan de expressiviteit en de overtuigingskracht van het geheel.

Maltees verleden
In San Pawl tat-Targa kwamen we in gesprek met Nina Vella en Theresa Batania. Het zijn oude vriendinnen. Ze wonen in een rusthuis in het naburige Naxxar. Van tijd tot tijd stappen ze samen op de bus naar San Paul tat-Targa. Daar zijn ze geboren en getogen. Daar zitten ze bij voorkeur op een bankje in de schaduw van de oude, knoestige bomen voor de kerk. Ze halen met weemoed herinneringen op aan hun jeugd, toen het op het eiland nog zo rustig was, zonder al die toeristen en zonder dat drukke verkeer. Ze praten over de jaren vóór 1974, toen Malta nog van Engeland was. Hun echtgenoten werkten in die tijd op de vlootbasis die de Engelsen op Malta hadden. Die zorgde voor werk en een zekere mate van welvaart. En soms beleven de twee vriendinnen in hun gesprekken opnieuw de angst en de verschrikkingen van de jaren 40-45, toen de Duitsers met de zwaarste bombardementen van de Tweede Wereldoorlog tevergeefs probeerden het eiland op de Engelsen te veroveren. Dikwijls ook denken ze, speciaal op deze plek, terug aan heel vroeger, toen er nog elk jaar een processie was van Naxxar naar hier, ter ere van de apostel Paulus. Dan klonk er tromgeroffel en muziek. Dan werd er gezongen en gedanst. Dan was het feest, de hele dag, tot laat in de avond.

Paulus op de stoep
Dit alles en nog veel meer kwam ter sprake, toen we de twee Maltese dames aanspraken om te vragen naar de betekenis van de naam die we aan de overkant op een bordje zagen staan: San Pawl tat-Targa. Nina wees op het verweerde houten beeld tussen de bomen en daarna op de hoge stoep vóór de kerk. San Pawl tat-Targa betekent Sint-Paulus op de stoep, vertelde Nina, die meestal het woord voerde, terwijl Theresa instemmend knikte en af en toe een aanvulling gaf. „Toen Paulus de winter op Malta doorbracht, vervolgde de oude dame, „stond hij op een dag hier op de treden van de stoep te preken, zó luid, dat het ginds op het eiland Gozo te horen was. Daarop staken de inwoners van Gozo de zeestraat tussen Gozo en Malta over om zich door Paulus te laten dopen.
„Waar gebeurd? vroegen wij. De dames twijfelden er niet aan; het stond immers in de Bijbel? Wij waagden het niet aan hun overtuiging te tornen. Wie weet hoeveel honderden jaren dit verhaal op Malta al van geslacht op geslacht is overgeleverd. En als legenden vaak genoeg verteld worden, lijken ze op den duur werkelijkheid te worden. Het relaas van Nina en Theresa is tekenend voor de manier waarop veel Maltezen hun verleden beleven. Fantasie en werkelijkheid zijn daarin dikwijls zó nauw met elkaar verweven, dat het moeilijk is ze van elkaar te onderscheiden.

Mdina en Rabat
Datzelfde geldt ook voor de vroegere hoofdstad Mdina met het aangrenzende Rabat. Heeft Paulus daar werkelijk drie maanden doorgebracht in de St-Pauluscatacomben? Stond het huis van Publius, de Romeinse landvoogd die door Paulus werd bekeerd, werkelijk op de plaats waar nu in Mdina de Petrus- en Pauluskathedraal staat aan het Paulusplein? Of woonde Publius aan het Publiusplein, daar waar de St.Pauls Street begint?
Hoe het ook zij, een bezoek aan deze dubbelstad mag men niet overslaan. Mdina is een van de weinige onaangetaste middeleeuwse versterkte steden van Europa. Zij staat bekend als de stille stad. En dat is volkomen terecht. Het is een verademing door de autoloze straatjes te dwalen en te genieten van de architectuur, waaraan eeuwenlang maar nauwelijks iets veranderd is.
In het aangrenzende Rabat trekt de St.-Pauluskerk de aandacht. Ze is versierd met prachtige schilderijen en wandkleden. Opvallend is het schilderij boven het hoofdaltaar, waarop Paulus schipbreuk is afgebeeld.

Voor zeerotten en zandhazen
Uit dit alles zou iemand kunnen concluderen dat het op Malta allemaal Paulus is wat de klok slaat. Niets is minder waar. De meeste toeristen komen ernaartoe voor het aangename klimaat in voor- en naseizoen. Brede, uitgestrekte zandstranden zoekt men er tevergeefs. Wel zijn er verschillende kleinere, heerlijk beschutte stranden. In de periode van de zomervakanties is het daar overvol, maar in voor- en najaar is het er goed toeven.
Verder kan men op Malta genieten van de schilderachtige hoofdstad Valletta, gelegen op een hoog, smal schiereiland tussen twee prachtige baaien. De stad is geplaatst op de lijst van beschermd werelderfgoed van de Unesco. Ditzelfde geldt voor de vroegere hoofdstad Mdina en voor de archeologische overblijfselen van Maltas prehistorische tempels. Veel bijzonderheden daarover vindt men in het Nationaal Archeologisch Museum in Valletta. Op talloze plaatsen hebben de ridders van de roemruchte Johannieter Orde hun sporen nagelaten. En in het onoverwinnelijke fort St. Elmo, met zijn ongenaakbare bastions langs de waterkant, is een interessant museum van de Tweede Wereldoorlog gevestigd.
En dan zijn er nog de boottochten: een rondvaart door de havens, een dagcruise rondom de eilanden, een overtocht per veerboot naar het eiland Gozo, of een uitstapje in een motorbootje langs steile rotswanden, naar donkere grotten en naar wondermooie, stille, blauwe kreken. Voor mensen met watervrees zijn er rondvluchten per helikopter, terwijl de echte zandhazen kunnen kiezen voor een safari per jeep over het vasteland van Malta en Gozo. Kortom, er is een rijke verscheidenheid aan recreatiemogelijkheden, te veel om ze allemaal op te noemen. En wie eenmaal Malta heeft bezocht, zal het zich altijd blijven herinneren als een eiland met een unieke sfeer, waarnaar je blijft terugverlangen.

Informatie:
Malta Nationaal Verkeersbureau
Singel 540
1017 AZ Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen