„Als je wolkjes ziet komen, dan zit het goed

Jan IJzerman werkte 23 jaar bij een orgelmaker in Heerde. Het restaureren en renoveren van oude meubels ontstond als hobby. „Op mn vijftiende ben ik ermee begonnen. Ik kreeg een kastje, dat ik renoveerde en politoerde. Het werd prachtig. Een leraar van mijn zus kwam bij ons op bezoek en hij zag het kastje. Hij wilde het meteen hebben. Ik kreeg er zevenhonderdvijftig gulden voor. Een heel bedrag. Mijn vader, die mijn gepruts met dat kastje maar niets vond, was er diep van onder de indruk.
„Door mond-tot-mondreclame wist men mij te vinden als er iets gerepareerd en gepolitoerd moest worden. Ik vond het prachtig om zo met meubels bezig te zijn. Op een gegeven moment merkte ik dat ik dit wel als broodwinning wilde doen. Ik ben toen eerst parttime bij de orgelmakerij gaan werken en parttime voor mezelf. Dat laatste ging echter zo goed, dat ik mn werk bij de orgels er niet meer bij kon hebben.
„Het politoeren heb ik van een oude restaurateur uit Den Haag geleerd. Ik kwam hem tegen op een beurs en hij was bereid mij het vak te leren. Zelf had hij vroeger bij Philips gewerkt. Hij had daar de eerste radios en televisies gepolitoerd. Later was dat niet meer nodig, want de kasten werden toen met lak gespoten. Erg jammer, want wat gespoten is, heeft niet dat warme van het politoer.

Biedermeiertijd
Tegenwoordig heeft maar een kleine groep mensen gepolitoerde meubels. Die staan vooral in oude boerderijen, die van vader op zoon geërfd zijn. IJzerman: „De echte top beleefde het politoeren in de negentiende eeuw. Daarvoor stonden meubelen alleen in de was. In 1750 begon men met het politoeren. In de biedermeiertijd (1830-1900) heeft het een enorme vlucht genomen. Lakken kende men toen nog niet. Later kwam het lakken in en verdween het politoeren naar de achtergrond. Toch zijn er nu nog wel mensen die meubels hebben die gepolitoerd moeten worden. Zeker als het gaat om oude meubels die eerst gerestaureerd moeten worden.
Politoeren doet men met schellak, vertelt IJzerman. Schellak is een harsachtig natuurproduct uit Indonesië. De lak wordt uitgezweet door de lakschildluis, die zich voedt door in de bast van verschillende Indische ficussoorten te steken. De lak komt in dunne plaatjes van een roodbruine tot oranjegele kleur in de handel. IJzerman: „Ik verdun de schellak met alcohol. Die vloeistof laat ik 1 tot 2 nachten staan. Je moet die regelmatig even schudden. Dan breng ik de eerste laag op het hout aan. Die laag laat ik een uur drogen. Dan gaat er weer een laag overheen, de volgende dag herhaal ik dat. Daardoor leg ik een goede basis voor het verdere werk. Deze grondlagen zijn echt heel belangrijk. Je hebt wel grondlakken, maar ik doe het het liefst op deze manier. Na drie lagen ga ik het hout polijsten en bewerken. Ik schuur net zolang totdat het hout helemaal glad is. Dan zit het hout echt goed dicht.

Wolkjes
„Op zich zou je meteen met politoeren kunnen beginnen, maar dat kost veel meer tijd. Het politoeren doe je met puimsteen en een dot. Ik maak zelf de dot van stoffeerderswatten met een stukje oude spijkerbroek eroverheen. Daar doe ik dan alleen wat alcohol in, zodat de dot goed nat wordt. Dan ga je het hout volwerken met de puimsteen. Die vult de nerf. Je moet dan draaien met je hand. Ik doe dat op eenzelfde stuk vier tot vijf keer op een dag. Dan laat ik het aanharden en drogen. De volgende dag herhaal ik dan het hele ritueel. Dan doe ik ook een beetje olie op de dot. Als je dan wolkjes ziet komen, dan zit het goed. Dat is het echte politoeren.
„Dit werk is ontzettend arbeidsintensief. In totaal komen er wel twintig lagen op het hout. De laatste keren draai ik achtjes in plaats van cirkeltjes. Dan wordt het helemaal af. Sommige mensen houden niet van dat hele glanzende politoer. Dan is het mogelijk om de meubelen nog te matteren. Met een hele fijne staalwol haal ik dan iets van de glans weg. Met een eigengemaakte was poets ik daarna het meubel weer op.

Beitsen
„De dot doe ik na het werk altijd in een afgesloten Tupperwarebakje. Dan blijft hij zacht. Anders is de dot binnen een halfuur uitgedroogd en hard. En dat werkt niet.
IJzerman restaureert en renoveert veel meubels. Soms moet hij verrotte stukken hout vervangen door nieuwe. De kunst is dan om ervoor te zorgen dat je dat niet meer kunt zien. Heel belangrijk is dat he nieuwe stuk hout precies dezelfde kleur heeft als het oorspronkelijke hout. Dat kan door het hout eerst te beitsen.
„Onder politoer kun je alleen waterbeits gebruiken. Dat kleurt helaas nat anders dan droog. Soms ga ik, als ik een laag waterbeits opgebracht heb, even met de föhn erop. Het grote voordeel van waterbeits is tevens dat het mengbaar is. Ik meng net zolang tot ik de perfecte kleur heb. Je kunt het pas echt zien of je de kleur goed getroffen hebt als het politoer erop zit.
Gepolitoerde meubelen vergen weinig onderhoud, meent IJzerman. „Als je gepolitoerde meubelen hebt, zou je, om ze mooi glanzend te houden, ze een of twee keer per jaar met een heel klein beetje was kunnen inwrijven. Als iets nieuw gepolitoerd is, dan hoef je er alleen maar met een stofdoek overheen. Je moet beslist geen schoonmaakmiddelen gebruiken op gepolitoerde meubelen. Dat is funest. Politoer zorgt dat er als het ware een plastic laagje over de meubelen zit.

Vertrouwen
De kabinetten, linnenkasten, secretaires en andere meubelen die bij IJzerman gepolitoerd worden, zijn het stuk voor stuk waard. Zo heeft IJzerman op dit moment een prachtig achttiende-eeuws kabinet onderhanden dat vijfentwintigduizend gulden kost. „Mijn inzet is vooral het leveren van kwaliteit. Mijn vroegere baas zei eens tegen mij: Als je te duur bent, dan praat men er een dag over. Als je rommel levert, dan blijft men erover praten.
IJzerman koopt zijn handelswaar vooral in van particulieren, collega-handelaren en af en toe via een veiling. Hij verkoopt alleen meubelen van de duurzame houtsoorten mahonie, noten en eiken. Het oudste stuk dat hij ooit onder handen nam, was een eiken dekenkist uit 1680. Zelfs weet hij feilloos in te schatten uit welke tijd de meubelen komen die hij koopt en verkoopt. „Je moet dan op bepaalde kenmerken letten, zoals de sloten, het soort hout, de houtbewerking en de stijl van een meubel. Eerlijkheidshalve moet ik zeggen dat het voor de klant soms heel moeilijk is om te zien of iets echt oud is of niet. Er wordt in deze handel wel gerommeld. Zo zijn er sloten en beslag op de markt die heel oud lijken, maar die nieuw zijn en alleen maar een bepaalde verouderingsbehandeling hebben ondergaan. Je kunt ze als leek niet van de echte oude onderscheiden. Ik stel er mijn eer in om eerlijk te zijn. Als men vraag: Is dat beslag of die achterwand nieuw, en dat is het geval, dan zeg ik dat. Bij dit werk gaat het vaak om het vertrouwen van de klant en dat wil ik niet beschamen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen