Het hart op de tong

Afgescheiden van de overige bebouwing staat de Triton-flat aan de zuidzijde van de Katwijkse boulevard. Zes jaar geleden werd hij drastisch onder handen genomen door de Katwijkse Bouw Maatschappij. De kop van de serviceflat werd weggesloopt. In plaats daarvan verrezen zestien koopappartementen, verdeeld over vier lagen. Daarboven bouwde de toenmalige directeur van het aannemersbedrijf zijn eigen onderkomen, een luxueus penthouse.
Voor de overige bewoners is hij er niet meer om. „Bij welke Van der Plas moeten jullie zijn?, informeert een dame in de hal. „O, bij Bart, die zit helemaal bovenin. De zakenman is net terug van de rotary. Nonchalant gooit hij zijn blauwe jack over een stoel in de woonkamer, honderd vierkante meter groot, aan drie zijden niets dan glas. Bij helder weer zien de bewoners Den Haag en Scheveningen liggen.
In de zithoek, met uitzicht op zee, staat een kijker waarmee de heer des huizes voorbijtrekkende zeeschepen kan observeren. Blikvanger vanuit de achterkamer is de Soefi-tempel, gebouwd op het duin waar een goeroe voor de oorlog een gezicht zou hebben gezien. Op tafel ligt een voorraad post, het Leids Dagblad, het RD en De Telegraaf. Naast een opengeslagen Bijbel in de Statenvertaling.

Grond
De 68-jarige Katwijker, prototype van de self made man, begon in 1957 voor zichzelf. Na tien jaar ging het kwakkelende bouwbedrijfje wortel schieten. Om zijn vleugels uit te kunnen slaan, kocht de aannemer verschillende bedrijven in andere delen van het land op. „Je had toen in de bouw nog de situatie dat plaatselijke ondernemers beschermd werden. Wilde je je basis verbreden, dan moest je elders steunpunten zien te krijgen.
De totale omzet van de verschillende ondernemingen groeide tot honderd miljoen gulden per jaar. Het plotselinge overlijden van zijn rechterhand, negen jaar geleden, deed de eigenaar besluiten de vestigingen in Zevenbergen en Oud-Beijerland af te stoten en zich weer volledig op de Katwijkse Bouw Maatschappij te richten. Bij het veertigjarig bestaan, in 1997, droeg hij de KBM aan zijn drie zoons over.
Zelf ging de Katwijkse zakenman door met een ontwikkelings- en een exploitatiemaatschappij. De KEM beheert zijn onroerend goed. De KOM richt zich op aankoop van bouwgrond, al dan niet met opstal, en het ontwikkelen van projecten. Die worden zo mogelijk uitgevoerd door de Katwijkse Bouw Maatschappij. „Dat was mijn gedachte achter die ontwikkelingsmaatschappij: bouwvolume creëren voor de KBM. Plaatselijke gebondenheid speelt in de aannemerij geen rol meer, het gaat er nu om wie de grond heeft.

Serviceflat
De Triton-flat kwam op wonderlijke wijze in handen van Van der Plas.
De Wassenaarse eigenaar bood hem de serviceflat met dertig huurappartementen ongevraagd aan. „Harry Mens, die ik door een transactie in het verleden ken, had hem mijn adres gegeven. Omdat hij nogal aandrong, heb ik maar een bedrag genoemd. Laat hij daar warempel op ingaan. Toen zat ik met dat spul. Mn vrouw was me toch kwaad.
Ik wilde niet bij de Rabobank aankloppen, omdat ik daar bestuurslid van ben, dus de financiering heb ik geregeld via een goeie kennis, directeur van de ING-bank. Die verklaarde me ook voor gek, maar het lukte. Daarna begonnen de problemen pas goed. Aan de kop van de flat had je een oprit naar de eerste laag, waar de schuurtjes waren. Een armoe dat ik eraan had, onvoorstelbaar. Dan was dit kapot, dan dat lek.
De bewoners betrokken hun eten van een inpandig restaurant, dat er financieel heel zwak voor stond. Het ellendigste van alles was dat de lift in de keuken uitkwam. De restauranthouder wilde de mensen daar niet hebben, dus ze moesten op de eerste laag stoppen en daarvandaan via de buitentrap verder. Op een gegeven moment heb ik voorgesteld om de hele boel eraf te slopen en in plaats daarvan appartementen neer te zetten. Het heeft vijf jaar geduurd eer ik de vergunning had.

Mentaliteit
De ontwikkelingsmaatschappij pioniert momenteel in Bussum, Zaanstad, Amsterdam, Valkenburg en Katwijk. Over zijn activiteiten spreekt Van der Plas per definitie in de wij-vorm. „Je doet het als team. Ik heb een financieel directeur en een technische man naast me, waar ik heel veel steun aan heb. Bij projectontwikkeling komt geweldig veel kijken. Dat lukt je niet in je eentje.
Hoewel hij door zijn positie de mogelijkheid had zich op tal van plekken te vestigen, bleef de zakenman welbewust in zijn geboorteplaats wonen. „De geestelijke ligging van Katwijk trekt mij erg aan. En de mentaliteit. De Katwijker heeft het hart op de tong. Eerlijk zeggen hoe je erover denkt. Zo is mijn karakter ook.
Wat ondernemerszin betreft is het voormalige vissersdorp volgens de reformatorische projectontwikkelaar te vergelijken met Rijssen en Genemuiden. „Op 40.000 inwoners hebben we driehonderd bedrijven. De mensen willen hier nog werken, dat hoor ik ook van collegas buiten de plaats. Ze hebben allemaal graag Katwijkers. Tegenover tweeduizend inkomende pendelaars staan vijfduizend Kattekers die naar buiten trekken. Werkloosheid kennen we niet.

Duidelijke lijn
Op initiatief van Van der Plas verenigden de Katwijkse aannemers Ouwehand Bouw, Van Rijn Bouw en KBM zich in de Aannemerscombinatie Katwijk, die grote projecten in de eigen gemeente realiseert. Op meerdere plaatsen wordt gewerkt aan uitbreiding van de woningcapaciteit, om het nijpende gebrek aan huisvesting te verminderen. Voor jongeren is een woning in het eigen dorp vrijwel onbetaalbaar geworden. Veel jonge Katwijkers trekken noodgedwongen naar buurgemeenten als Voorhout. „Maar als het half mogelijk is, komen ze terug, weet van der Plas. „Dat dorp blijft trekken.
Het contact met de mondaine wereld van grote bouwers en projectontwikkelaars leidde bij de Katwijkse zakenman niet tot een erosie van zijn levensovertuiging. „Door genade ben ik, met vallen en opstaan, altijd bij het Woord gebleven. Dat is de enige weg, daar ben ik van overtuigd. Ik heb geprobeerd overal dezelfde lijn aan te houden. Ook bij de vergaderingen van de aannemersvereniging heb ik voor het eten nooit om stilte hoeven vragen. Ze vinden het vanzelfsprekend dat ik een gebed doe. Je voorkomt veel moeilijkheden als er een duidelijke lijn in je leven is. Zonder dat je je daarop verheft. Ik heb altijd gezegd: Wat zij doen, zou ik ook willen. Het is Gods goedheid als je ervoor bewaard wordt.

Glazen huisje
Jaloezie vanwege zijn maatschappelijke succes heeft de miljonair in het dorp nimmer kunnen bespeuren. „Dat zit niet in de aard van Katwijkers. Met iedereen kan ik overweg, van hooggeplaatsten tot de allereenvoudigsten. Ik heb maar aan één soort mensen een hekel en dat zijn hoogmoedige mensen. In wezen zijn we allemaal niets. Door het bedrijf heb ik ook veel zorgen gehad. Ik besef heel goed hoe afhankelijk ik ben.
Het vertrouwen dat de joviale zakenman geniet, vertaalde zich in tal van bestuurlijke functies. Van het schoolbestuur nam hij vorig jaar afscheid. Het bestuur van de Rabobank wist hem te bewegen nog twee jaar als voorzitter aan te blijven, vanwege de bouw van een nieuwe bank. „Liever had ik het voor gezien gehouden, want er komt heel wat op je af. Het is een grote bank, met ruim 1,1 miljard balanstotaal. In die wereld rolt vandaag het een na het ander over je heen. Nieuwe bankconcepten, distributieconcepten, de hele automatisering. Je gaat er op mijn leeftijd tegenop zien om je daar nog in te verdiepen.
Belangenverstrengeling heeft de projectontwikkelaar altijd proberen te voorkomen. „Als je mij vraagt: Heeft dat bestuurslidmaatschap van die bank jou rendement opgeleverd?, dan zeg ik: Geenszins. Ik ben me altijd bewust geweest dat ik in een glazen huisje zit. Te meer omdat ik ook nog ouderling ben.

Bijgeloof
De ommekeer in de kerkelijke verhoudingen dankt Katwijk volgens Van der Plas aan ds. W.L. Tukker. „Die bracht niet alleen een schriftuurlijk-bevindelijke prediking, maar was daarbij zeer begaafd en bijzonder geliefd. Onder hem is de fifty-fifty-verhouding tussen bonders en confessionelen afgesproken. Terwijl Katwijk van oorsprong een voluit confessionele gemeente was, zij het met een behoudend karakter.
Vorige week heb ik in de auto nog een preek van wijlen dominee Bouman zitten beluisteren, bij wie ik belijdenis heb gedaan. Daar kunnen veel bonders van vandaag niet aan tippen. Mijn grootvader nam naar zee oude schrijvers mee. Tussen het vissen door las die man in Het gekrookte riet, van Smytegelt. Die piëtistische inslag vond je hier vrij veel, soms gemengd met een scheut bijgeloof. Mijn vader heeft me eens verteld dat een ploeg vissers op maandagmorgen niet uitvoer, omdat vlak voor hen een zwarte kat de weg overstak. We moeten het niet overdrijven, maar dat bijgelovige zat er wel wat in.

Rotary
De hervormd-gereformeerde ambtsdrager heeft overigens niet de indruk dat hier de verklaring voor het drama op de gekkenlogger ligt. „Dat had volgens mij veel meer een psychologische achtergrond. Je hebt altijd vreemde sinjeuren gehad. Die Arend verstond de kunst om mensen gek te maken. In Katwijk werd nooit over de geschiedenis gesproken. Het onderwerp was taboe. Ik denk dat men zich ervoor schaamde.
De roman Waanzee liet Van der Plas ongelezen. Wel hoorde hij de auteur er een referaat over houden. Op een vergadering van de rotary. Zijn lidmaatschap van de serviceclub wekte bij geestverwanten aanvankelijk enige verbazing. Zelf ziet hij er geen kwaad in. „Het verbreedt je gezichtsveld. Negen van de tien keer is er een spreker. Vanmiddag was dat de secretaris van de Kamer van Koophandel Leiden en omstreken. Die heeft ons aan de hand van dias laten zien wat ze daar allemaal doen. Heel interessant. Ik vind het leuk dat ik dat allemaal mag horen.
Vroeger had ik de handicap dat ik geweldig opzag tegen mensen die wat letters hebben gegeten: burgemeesters, directeuren van gemeentelijke instellingen, predikanten. Je moet niet vergeten dat ik nooit een hogere opleiding heb gehad. Die schroom ben ik bij de rotary kwijtgeraakt. De meeste leden zijn heel gewone mensen gebleven.

Voorzichtig
Als ouderling kan hij zijn brede blik, zowel kerkelijk als maatschappelijk, goed gebruiken. „De hervormde gemeente is hier verdeeld in tien geografische wijken. Ik ben verantwoordelijk voor een sectie in de wijk van ds. Van Vlastuin. Daar zit alles in: confessionelen, bonders, gekrookte rieters. Straat na straat werk je af. Het is nog nooit voorgekomen dat ik vanwege het modaliteitsverschil ergens niet binnen mocht komen.
Het is zijn vurig gebed dat het zo mag blijven. „In een plaats als Katwijk, met meer dan 20.000 hervormden, is Samen-op-Weg een drama. Het vraagt veel wijsheid om de boel in evenwicht te houden. t Is net als met de Chinezen. De Chinese overheid houdt de zaak niet voor niks stevig in bedwang. Als het met zon massa uit de hand gaat lopen, zijn de gevolgen niet te overzien. Heel voorzichtig opereren, dat is geweldig belangrijk. Er is niets venijniger dan een kerkstrijd. Die raakt het diepst van een mensenziel. Ik moet er niet aan denken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen