Zaden oogsten uit eigen tuin

Spontane vermeerdering is niet altijd wenselijk. In kleinere tuinen moeten we vaak woekeren met de ruimte en zijn er stukken die vrij moeten blijven voor groenten en kruiden. Vingerhoedskruid is bovendien giftig en kan beter niet in de buurt staan van planten die in de keuken gebruikt gaan worden. Wanneer we zelf zaad oogsten van planten die zichzelf gemakkelijk uitzaaien, kunnen we ze inplannen in de ruimte die de tuin biedt. De exemplaren die dan spontaan op een lastige plek opkomen, kunnen verwijderd worden. Een andere groep waarvan het zin heeft zaden te verzamelen, vormen de vele een- en tweejarigen die zichzelf niet zo gemakkelijk uitzaaien. Eén plant geeft een hoeveelheid zaad die vele malen groter is dan we in een zakje in de winkel kunnen kopen. Met het zaad van een aantal verschillende planten kan elk jaar een prachtige gemengde border van eenjarigen samengesteld worden. Wanneer er meer ruimte beschikbaar is, is het aardig een mooie, landelijke bloemenweide te zaaien met bijvoorbeeld boekweit, korenbloem, papaver, kamille, goudsbloem en wilde grassen of granen. Zelf zaden oogsten biedt de mogelijkheid om voordelig te experimenteren en plannen uit te werken.

Vaste planten
Relatief onbekend is dat ook veel vaste planten zich gemakkelijk door zaad laten vermeerderen. Een nadeel is dat het twee tot drie jaar kan duren voor de plant gaat bloeien en dat niet alle planten soorten kleurecht terugkomen wanneer ze uit zaad vermeerderd worden. Scheuren of (wortel)stek levert wel altijd een plant op die volkomen gelijk is aan de oorspronkelijke plant. Zaad van vaste planten dat door zaadbedrijven verkocht wordt, is op kleur- en soortechtheid geselecteerd. Desondanks kan het een uitdaging zijn eens te experimenteren met diverse soorten die zich goed via zaad laten vermeerderen. Zelf zaad oogsten is ook ideaal wanneer u van één plant veel exemplaren wilt opkweken voor bijvoorbeeld een haag of randbeplanting.

Hybride
Let altijd goed op van welke planten u het zaad wint. Kies planten die het goed gedaan hebben in de zomer, dus planten die een rijke bloei en een evenwichtige groei hebben gehad, zonder aantastingen door insecten, luizen, slakken en ziekten als bijvoorbeeld meeldauw. Ook is het belangrijk de herkomst van de plant en daarmee het ras en/of de cultuurvariëteit te kennen. Het is eveneens goed om te weten of de plant van biologische oorsprong is, omdat de plant dan vaak een goede weerstand heeft tegen ziekten en minder gevoelig is voor slechte weersomstandigheden. Van de zogenaamde hybride-soorten heeft het weinig zin zaad te oogsten, omdat dit zaad geen volwaardige nieuwe planten kan voortbrengen. Hybride-zaden verkrijgt u door het bewust kruisen van twee ouderplanten waarvan de eigenschappen vast staan, maar niet buitengewoon zijn. De zaden uit deze kruising worden Fl-hybriden genoemd. De 'F' komt van 'filius', wat 'zoon' betekent, en de ' 1 ' geeft aan dat het de eerste generatie na de kruising is. Hybride soorten hebben bepaalde uitzonderlijke eigenschappen wat betreft bijvoorbeeld kleur, vorm of resistentie die de afzonderlijke ouderplanten niet hebben.

Oogst
Als u gaat oogsten, moeten zaad en zaaddozen goed droog zijn. Oogst daarom bij voorkeur als er een paar dagen flink wat zon en wind is geweest. Van de meeste planten zijn de zaden niet allemaal tegelijkertijd rijp. Controleer de planten regelmatig, want veel planten laten hun zaad vallen wanneer het rijp is. Goede voorbeelden hiervan zijn Oost-Indische kers en Borage (komkommerkruid). Eventueel kunt u het zaad opvangen door een dunne doek om de stengel te binden. Doppen en peulen met daarin de zaden worden geoogst wanneer de peul geelbruin is en helemaal ingedroogd, zoals bij lupinen, lathyrus, slaapmutsje en kattensnor. Het zaad in zaaddozen zoals van papaver, akelei en koekoeksbloem is rijp wanneer de doos bruin en droog is. De hoge toortsen van ridderspoor en vingerhoedskruid breken op een gegeven moment zodat alle dozen in één keer geleegd worden. Pas hier de methode met de lange papieren zak toe, die net voor het afrijpen over de stengel getrokken wordt. Knip de stengel af en laat deze in de zak ondersteboven nog enige tijd op een luchtige en warme plaats hangen, zodat de zaden kunnen afrijpen. Zaden van korenbloem, kamille en bijvoorbeeld goudsbloem plukt u zo van de stengel wanneer de bloemblaadjes afgevallen zijn en het hoofdje bruin en droog is geworden. Zaad van schermbloemigen zoals engelwortel, dille, kervel en peterselie zijn rijp als het bruin is en droog aanvoelt. Wacht tot alle zaden van één scherm droog zijn (de rijpe zaden vallen er bij rustig weer niet af) en wrijf het voorzichtig van de schermen of schud zachtjes boven een vel papier. Zaden van besdragende heesters zoals meidoorn, cotoneaster, vlier en lijsterbes vragen een aparte behandeling. De zaden zijn verpakt in de bessen. Normaal gesproken wordt het vruchtvlees van de bes in de maag van vogels verteerd waarna het zaad onverteerd uitgescheiden wordt en vervolgens in de aarde kan ontkiemen. Dit proces kunnen we nabootsen door de bessen voorzichtig fijn te prakken waardoor de zaden onbeschadigd vrijkomen. Opgelost in lauw water scheiden het vruchtvlees en de zaden zich. Het zaad zinkt en het vruchtvlees komt boven drijven. Rozebottels tenslotte kunnen opengesneden worden, waarna de zaadjes er één voor één uitgehaald worden.

Koudebehandeling
De geoogste zaden van eenjarigen en vaste planten worden bewaard tot ze het volgend voorjaar gezaaid kunnen worden. Om het zaad in goede conditie te houden, moet het droog, donker en koel bewaard worden. Om het gevaar van schimmelvorming, dat al bij een kleine hoeveelheid vocht optreedt, te voorkomen is een ademende verpakking zoals een enveloppe of een koffiefilterzakje aan te raden. De beste bewaartemperatuur is 15 graden C. Van sommige vaste planten heeft het zaad een periode van kou nodig om te kunnen ontkiemen. Een koudebehandeling wordt ook wel "vernalisatie" genoemd en kan op twee manieren uitgevoerd worden. Het zaad kan in het late najaar in potten die met compost gevuld zijn gezaaid worden en afgedekt worden met een dun laagje fijn grind. Geef flink wat water en graaf de pot buiten in zand of aarde in. Zorg dat de muizen er niet bij kunnen komen. Een andere methode is het zaad enkele weken voor het zaaien in de lente in de koelkast zetten. Laat de zaden die u van de tweejarige planten heeft geoogst eventueel narijpen op een donkere luchtige plaats en zaai ze dan zo spoedig mogelijk. Voor de winter moeten ze namelijk nog een bladrozet vormen. Ondanks al uw goede zorgen kan het voorkomen dat het zaad slecht opkomt of in het geheel niet ontkiemt. Een en ander is mede van de weersomstandigheden afhankelijk. Dit geldt echter ook voor zaden die u in de winkel koopt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen