Van schaapherder tot geitenhouder

Naast zijn kop-rompboerderij in het Groningse Opende egaliseert Willem Schouten (45) eigenhandig de verse betonvloer van zijn nieuwe potstal. Een deel van zijn jongens zwermt om hem heen. Aan de oudste geeft hij de egaliseermachine over, door een jong knaapje laat hij zich zn zakmes ontfutselen. Een logé kijkt toe door de open deur van een caravan, die midden in het drassige weiland is geparkeerd.
De geiten van de voormalige schaapherder staan nu nog in de stal achter de boerderij. Zijn voorganger hield in de Groningse hoeve varkens. Beneden de fokzeugen, boven de biggen, die hij zelf afmestte. Schouten besloot rigoureus te reorganiseren. De ruimte van de fokzeugen moet nog een bestemming krijgen, de biggenafdeling wordt op termijn omgebouwd tot slaapverdieping voor zijn twaalf kinderen. De melkgeiten komen in de nieuwe stal te staan, de jonge dieren in de stal waar nu al het vee is ondergebracht.

Kadavers
Tot februari dit jaar zwierf Schouten dagelijks met zijn kudde Veluwse heideschapen over de Elspeter landouwen. Belangrijkste inkomstenbron was de begrazingsvergoeding door het ministerie van landbouw, de provincie Gelderland en de gemeente Nunspeet. Daarnaast verkocht hij dieren aan de slager. „Omdat het een particulier bedrijf was, probeerde ik een zo hoog mogelijk rendement uit de kudde te halen. Een gedeelte hield ik zuiver, op een ander deel zette ik een typische vleesram. Dat ging aardig goed. We probeerden heel vroeg lammeren te krijgen, om ze verkoopbaar te hebben op een tijd dat de vraag naar lamsvlees groot was door het geringe aanbod.
In 1994 gingen de schapenhouderijen, inclusief schaapskudden, onder de mest- en milieuwetgeving vallen. Volgens de regels zat Schouten met zijn bedrijf te dicht op de burgerbebouwing van Vierhouten. Zes jaar lang wist hij het nog zonder milieuvergunning te redden, maar omwonenden maakten het hem steeds moeilijker. Zijn honden blaften te hard, de kadavers van dode schapen langs de weg gaven te veel stank.

Geitenhouderij
Zonder zijn plannen aan anderen kenbaar te maken, ging de Vierhoutenaar op zoek naar een boerenbedoening die geschikt was voor het opstarten van een geitenhouderij. Bij voorkeur in de omgeving. „De kerk en de school zijn voor ons heel belangrijk. De kinderen zaten op het schooltje in Gortel, dat ons eigenlijk niet kon missen. En in de Hervormde Kerk van Elspeet-Vierhouten hebben we ons altijd thuis gevoeld. Bovendien was ik er ouderling.
Keer op keer viste de schaapherder echter achter het net. Inmiddels begon het zwaard boven zijn onderneming te dalen. „De gemeente dreigde de zaak plat te leggen als ik op korte termijn bepaalde zaken niet voor elkaar had, maar ik voelde er weinig voor om daar nog te investeren.
Noodgedwongen stelde hij zijn vestigingsidealen bij en ging hij ook in het noorden van het land zijn licht opsteken. „Op een gegeven moment kregen we dit bedrijf onder ogen. Ik ben hier eerst met de gemeente gaan onderhandelen. Zolang ik geen groen licht voor mn plannen had, kon ik niets. De gemeente zag gelukkig geen onoverkomelijke bezwaren. Vorig jaar september hebben we het bedrijf definitief gekocht, op 1 februari zijn we overgekomen.

Afzet
De schapen verdwenen geleidelijk via een handelaar naar de slager. „Elke keer deed ik er vijftig of honderd uit. De laatste honderdvijftig zijn op een donderdag weggegaan, de maandag erna zat het gebied dicht vanwege de mkz. We waren precies op tijd.
Met de overstap naar geiten speelde Schouten in zijn gedachten al langer. „Ik heb altijd boer willen worden, maar daar had ik te weinig kapitaal voor. Daarom ben ik met die schapen begonnen. Daartussen had ik wat geiten lopen. Die doen in de verzorging en de omgangsvormen veel aan schapen denken.
Op bepaalde punten is het werken met geiten zelfs eenvoudiger. Een schaap hoor je niet als het wat mankeert. Je vindt dat ook in de Bijbel terug. In Jesaja 53 lees je over een schaap dat stom is voor het aangezicht van zijn scheerders. Een geit die pijn heeft, schreeuwt alles bij elkaar. In het contact met de mens zijn geiten ook veel socialer. Als je in de stal komt, springen ze van alle kanten tegen je op.

Grond
Via een kennis in het noorden wist de voormalige schaapherder een plaats te verwerven binnen een afzetcoöperatie voor geitenmelk. De wetgeving biedt hem ruimte voor twaalfhonderd geiten, al wil hij naar zon aantal niet toe. „Ik heb een milieuvergunning aangevraagd, en ook gekregen, voor vijfhonderd melkgeiten en 350 stuks opfok-jongvee.
De eerste 370 dieren zijn inmiddels gearriveerd. Zodra de nieuwe stal gereed is, kan de kudde op sterkte worden gebracht. In de melkstal moeten zestig dieren tegelijk gemolken kunnen worden, zodat het melken niet meer dan drie en een half uur per dag kost. De resterende tijd heeft de geitenhouder nodig voor het voeren van de dieren, de verzorging van het vee en het bijhouden van stal, pand en land. „Je moet alles goed voor elkaar hebben, dan is het werk voor één man te doen. Heb je het niet goed voor elkaar, dan blijf je bezig. Daar knappen de meesten op af.
Voor elke 22 dieren heeft de startende geitenhouder een hectare grond nodig. Zelf bezit hij acht hectare, de rest huurt hij erbij. „Grond is hier voldoende, dat is een voordeel van deze streek. Mensen met twintig hectare verkopen hun bedrijf en gaan naar Denemarken of Canada. Op het oude bedrijf komt geen nieuwe eigenaar terug. De grond wordt verkocht, voor prijzen die ruim vijftig procent lager liggen dan in Elspeet.

Zorgboerderij
Voor de toekomst heeft Schouten nog tal van idealen. „Zouden mn kinderen er schik van hebben om wat in productverwerking te gaan doen, dan hebben we ruimte zat. Als we de afdelingen waar de fokzeugen gezeten hebben, betegelen en van een plafond voorzien, kunnen ze aan de gang. Verkoop aan huis is ook een mogelijkheid. Zelf wil ik die dingen er niet bij doen. Ik werk om te leven, ik leef niet om te werken.
Waar hij zelf wel aan denkt, is uitbreiding van het bedrijf met een zorgpoot. Op ideële basis. „Ik ben bestuurslid van stichting NOHE in Doornspijk, een werkervaringsproject voor zmlk- en mlk-jongeren met psychische problemen. Daar heb ik geleerd dat je zon project aan een lopend commercieel bedrijf moet koppelen. Dan sta je financieel sterk en ben je niet van de overheid afhankelijk.

School
De wens om kerk en school binnen fietsafstand te houden, ging met de verhuizing naar Groningen overboord. „Kerkelijk konden we kiezen tussen Wouterswoude en Hardegarijp. Het is Hardegarijp geworden. Met de auto doen we er een minuut of twintig over. In het begin was het daar wel wennen. Het is allemaal heel sober. Je zit met een klein groepje mensen, het gebouw heeft geen enkele franje. Je houdt alleen het Woord over.
Het jeugdige kroost zit op de reformatorische basisschool in Drachten, achttien kilometer verderop. Drie kinderen Schouten reizen dagelijks op en neer naar de Pieter Zandt Scholengemeenschap in Kampen. „Die hebben weinig tijd om mee te helpen, lacht moeder Bep. „s Morgens om tien over zes gaan ze de deur uit. Met de fiets naar Marum, daar pakken ze de snelbus naar Heerenveen, in Heerenveen de trein naar Zwolle en in Zwolle de trein naar Kampen. Als alles mee zit, zijn ze om kwart over vijf weer thuis. De oudste is met een opleiding in Amersfoort begonnen. Die reis is bijna niet te doen, dus we proberen nu een kostadres in Elspeet te vinden.

Vergunning
Familie en vrienden in Elspeet bezagen de emigratie met gemengde gevoelens. „Willem Schouten verhuizen, dat konden ze zich niet voorstellen. Een voordeel was dat we er geleidelijk naartoe konden groeien, omdat we de boerderij in september al gekocht hadden. Tegen de tijd dat we daadwerkelijk verhuisden, waren er verschillenden die meenden dat we niet meer gingen.
In de wijze waarop hij de verhuizing verwerkte, is de oud-schaapherder zichzelf een raadsel. „Ik ben op de Veluwe geboren en getogen. Daar lag mn hart. Dat is veranderd door de druk die op me lag. Ik kon niet meer met mn bedrijfje uit de voeten. In februari gingen we elke week vast een paar dagen naar Opende toe, om hier te werken. Op een dag zeiden we tegen elkaar: Het is dat we de kinderen in Vierhouten hebben, anders bleven we hier.
Door de plaatselijke bevolking werd de Veluwse familie met open armen ontvangen. Op de plannen van Schouten om een geitenhouderij te beginnen, kwam geen enkel negatief commentaar. „Een overbuurman is even naar het gemeentehuis geweest, om zich op de hoogte te stellen. Ik had daar totaal geen moeite mee, dat is die man zijn goed recht, maar later hoorden we dat anderen zich er min of meer voor schaamden. Je merkt dat dit nog echt een agrarische streek is, waar mensen je de ruimte laten als je iets wilt opstarten.

Hervormde kerk
Wel mist de oud-schaapherder soms de rust van zijn vorige bestaan. „Op die grote heide was je alleen in de natuur. Je had tijd om te denken. Het opbouwen van een bedrijf neemt me nu zo in beslag, dat ik bijna geen tijd voor andere dingen heb. Maar ik heb geen dag gehad waarop ik bij mezelf dacht: Heb ik het wel goed gedaan?
Daarin speelt denk ik mee dat we het niet maar zo hebben gedaan. We hebben biddend een weg gezocht. Op een gegeven moment mocht dit voor de dag komen. Daarna zijn we er meer dan eens in bevestigd dat het de weg was die we moesten gaan. Dan is het ook makkelijker om je geboortegrond los te laten. Dominee Stelwagen zei: God is overal. Dat mogen we hier ervaren.
Wel houd ik er moeite mee om op zondag naar Hardegarijp te rijden. In de kerk zijn we geweldig opgevangen, bijna alle mensen zijn al een keer op bezoek geweest. Maar hier staat ook een hervormde kerk. Als ik langs de kerk van Opende rijd, doet me dat wat. Dan denk ik: hiér hoor ik.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen