Zendingskerk in Nigeria

De aankomst in Lagos, de belangrijkste internationale luchthaven van Nigeria, zorgt al direct voor een Afrika-ervaring. Overal krioelt het van de mensen, taxichauffeurs en kruiers die een graantje willen meepikken in de barre strijd om het bestaan. Getoeter, bedelaars met kinderen aan de rand van de weg, bar slechte wegen en overal stalletjes en kraampjes met de meest ondefinieerbare waren. En uiteraard de bekende lasten op de hoofden. Ja, we zijn echt in Afrika.
Zodra het vliegtuig landde, schreeuwde een Nigeriaanse vrouw in steeds luidere bewoordingen: „Praise, praise, praise the Lord! Ook dàt is echt Afrika.
Lagos is een gevaarlijke stad voor buitenlanders en toeristen, zo waarschuwt de reisgids die ik tijdens de vlucht lees. Het gebeurt regelmatig dat zij onderweg naar hun hotel door straatbendes overvallen worden en niet alleen hun bagage maar ook hun leven moeten laten... Die grimmigheid bewijst zich ook bij het hotel, waar we de nacht moeten doorbrengen op weg naar het Izi-gebied, gelegen in de binnenlanden van Nigeria. Het hotel, met tralies, ijzeren poorten en videocameras, wordt streng bewaakt.
De politie heeft de orde en veiligheid allemaal niet in handen. Sinds de militaire dictatuur is afgeschaft, is het land in een vacuüm terechtgekomen en doet iedereen wat goed is in zijn ogen. Ook de politie neemt soms het heft in handen en schiet zo nu en dan dieven onbarmhartig neer. Overal maken bendes het land onveilig. De gevangenissen zitten overvol, maar helaas niet alleen met schuldigen.

Corruptie
Nigeria is een land waar de corruptie welig tiert. Het land scoort op dit punt zelfs het hoogst in Afrika, zo is te vernemen uit Nigeriaanse kringen. De nieuwe regering is wel gewillig om actie te ondernemen, maar de mentaliteit van de hoogste klasse, die zichzelf exorbitant verrijkt, is maar uiterst moeilijk te veranderen. Christenen hebben echter grote verwachtingen van de nieuwe president Olusegun Obasanjo, die een praktiserend christen is. Zij waarderen het bijvoorbeeld dat hij 400 leidende militairen heeft ontslagen.
De corruptie is inderdaad ronduit schokkend. Zodra we het Izi-gebied binnenrijden, na de vlucht van Lagos naar Enugu, zien we onderweg naar Abakaliki tal van benzinestations. Maar er is geen benzine, want die is naar de zwarte markt getransporteerd, waar ze meer oplevert, zegt Paul Velthove. Hij is werkzaam namens de Zending van de Gereformeerde Gemeenten (ZGG) in het Izi-gebied. Sinds 1994 woont hij met zijn vrouw Janneke in Iboko.
Iedereen probeert zijn graantje mee te pikken. Op het vliegveld Enugu, waar men binnenkomt als men naar het Izi-gebied reist, probeert een parkeerwachter zijn parkeertarief te verhalen op de westerlingen. Maar de slagboom honderd meter voorbij het vliegveld is er kennelijk niet voor niets... Hij was niet te vermurwen, totdat hij een fooitje kreeg en eindelijk met een gramstorig gezicht de boom opende.
Veel Nigerianen leven onder het bestaansminimum. Door de gestegen prijzen maar gelijk gebleven inkomens voor boeren is het leven zwaar geworden. Politieagenten die buitenlanders om de haverklap aanhouden en beboeten, doen dit voor de meest bizarre overtredingen. Het is bedoeld om hun eigen salaris aan te vullen of zelfs het gewone inkomen te verdienen, omdat ze soms maanden achtereen geen salaris hebben gekregen, zegt Paul Velthove. De criminaliteit is ook binnengedrongen in het Izi-gebied. Paul en Janneke waren afgelopen december het slachtoffer van een beroving. Twee Nigerianen haalden hen op de weg in en met een bedreiging van een pistool op hun hoofd moesten ze al het geld afgeven.

Achtergebleven gebied
De ZGG werkt al sinds 1963 in Nigeria. Eerst alleen in het gebied van Igede, later ook in het naast gelegen Izi-gebied. Izi was en is een van de achtergebleven gebieden in Nigeria. Maar overal, zowel in Lagos als midden in het Izi-gebied, valt regelmatig de stroom uit en wordt er bij kaarslicht gedineerd of gesproken. Paul en Janneke Velthove hebben het voorrecht over elektriciteit te beschikken. „Vroeger was het gemakkelijk uit te leggen waar we woonden: bij de laatste elektriciteitsmast. Nu is dat moeilijker. De lijn is namelijk doorgetrokken naar onze buren.
Nigerianen hebben altijd de tijd. Overal rondhangen en zitten, vooral op het heetst van de dag, is normaal. Dat heeft ook zijn voordelen: „Zoals wanneer er iemand sterft op de compound, vertelt Paula Bakker, echtgenote van consultant Jaap Bakker van de John Calvin Secondary School in Oswaka. „Ze slaan dan tegen een velg van een auto of tractor die in een boom hangt, en iedereen komt vervolgens condoleren. Wanneer volgt dan de begrafenis? Paula laconiek: „Als iedereen er is.
De omgeving waar Paul en Janneke wonen, toont echt de trekken van de Izi-cultuur. Het terrein van de zending, waarop een kantoor, een woonhuis en een gastenverblijf gevestigd zijn, is omringd door veel compounds. Een compound bestaat uit een aantal hutten die samen een dorpje in het klein vormen. Elke hut wijst op de aanwezigheid van een extra vrouw voor de mannelijke dorpsbewoner. Hoe meer hutten, hoe meer vrouwen en hoe groter de status. Iemand die zegt dat hij verschillende vrouwen en tientallen kinderen heeft, scoort in aanzien.
In Izi woont men voornamelijk op compounds en niet in dorpsverband. Het kleine aantal hutten op een compound in Izi is typerend. „Izis zijn erg individualistisch, zegt Paul. „Ze leven op zichzelf. Iedereen wil een eigen compound hebben, om zich te wijden aan het harde boerenbestaan. Iedereen streeft ook naar een eigen compound om daar later zelf begraven te worden.

De ronde doen
Wie s avonds een rondje maakt op het platteland in Iboko ervaart werkelijk het Afrikaanse leven. Al gauw loopt er een reeks zwarte kinderen achter Paul en mij aan. Eerst verlegen, zich lacherig achter elke boom of struik verstoppend. Maar al gauw is het ijs gebroken, want Paul kennen ze natuurlijk goed. Verschillende vaders of moeders werken immers op de compound van het zendingsterrein.
De woningen op het platteland zijn over het algemeen hutten die bestaan uit lemen muren met daarop een grasdak. Dit ter bescherming tegen de overvloedig schijnende zon en de regen, die soms heftig kan zijn. Voor de iets meer bedeelden zijn hier en daar zinken daken en het duurzame cement gebruikt. Slapen, koken en gewoon thuis zitten, het gebeurt allemaal in één ruimte. Soms zie je een groot huis, maar de schijn bedriegt. Er leven namelijk een heleboel families in.
De woningen zijn donker, laag en bouwvallig. Met een fikse regenbui zakken soms hele muren weg. Op verschillende compounds zag ik stapels leemblokken liggen om te drogen. Tijd voor bouw van hutten was er op dat moment nog niet. Door de regenbuien die de daaropvolgende dagen uitbraken, kon men opnieuw beginnen. De harde strijd om het bestaan herhaalt zich elke dag. Als het donker is, rest alleen het slapen. De Afrikaan staat weer op wanneer het licht is. Men leeft met de natuur mee.

Eigen akkertjes
In mei is het regenseizoen aangebroken. Het is overal groen en bloemen bloeien ineens als een roos in de woestijn. De wegen zijn soms onbegaanbaar. Zelfs met een landrover is het moeilijk te zien of een plas op het wegdek enkele centimeters of een halve meter diep is. De terreinwagen van Sudan United Mission (SUM) van Velthove baant zich overal een weg door.
De situatie is al vele malen beter dan enkele jaren geleden, legt Paul uit. De weg van Iboko naar Onuenyimu, zon 50 kilometer, is nu bijvoorbeeld gedeeltelijk verhard, wat in de begintijd niet het geval was. De reistijd was toen gauw uren langer. Maar zoals overal in Nigeria is het onderhoud van de wegen vaak het grote probleem. Binnen de kortste keren vallen de gaten weer open.
De Izis leven vooral van hun eigen akkertjes. In het regenseizoen is iedereen druk bezig met het verbouwen van de aardappels (yams). Het is een volksvoedsel, een stuk goedkoper dan rijst. Overal op het land worden kleine ophogingen gemaakt waarin de yams gepoot worden. In afwachting van de regen, die op dat tijdstip hard nodig is, want anders mist de bevolking de hele wintervoorraad.
Op elke compound wordt een voorraad yams opgeslagen. De toegang is afgesloten, want diefstal, zelfs van voedsel, is een ingeburgerd verschijnsel in Nigeria. Overigens, hoe groter de yam-voorraad, hoe hoger de status van de eigenaar.
Veel van de producten die op het land verbouwd worden, gaan naar de markt. Daar zien we Afrika op zijn echtst. Er wordt wat afgetorst op de hoofden. De lasten lopen soms op tot 30 à 40 kilo. Je wrijft je ogen uit als je ziet wat er allemaal te koop is. Bij hoge temperaturen zien we stukken vlees, darmen en bloed liggen, met tientallen vliegen erop. Hagedissen lopen er rustig doorheen. Voor de verkoop levert het geen probleem op. Ja, je moet wel een sterke maag hebben.
Een bekend beeld dat je langs de openbare weg ziet, is een vrouw die met haar kind op de rug naar het land gaat en daar de hele dag bezig is. Een stel kinderen loopt mee, niet alleen om te werken maar ook om voedsel of brandhout mee terug te nemen. Door het eenzijdige voedsel worden mensen niet oud. Veel kinderen sterven in het eerste levensjaar. Wie het vierde jaar haalt, heeft menselijkerwijs gesproken een goede kans om volwassen te worden.

Misverstanden
Het medische werk is vanouds een belangrijke factor in het zendingswerk. De kliniek die de NRC in Onuenyimu beheert, wordt druk bezocht. Naar westerse maatstaven is het wel even schrikken. Op de kraamafdeling zijn net twee tweelingen geboren. Twee kinderen hebben niet meer dan de vorm van een embryo. Ze zullen het niet halen, zo is te vrezen. Elders krijgt een kind bloed van haar moeder. Ze schreeuwt het uit van angst en pijn. Het is niet aan te zien hoe primitief dat gebeurt met een slangetje.
De hygiëne is de afgelopen jaren sterk verbeterd, maar in onze ogen natuurlijk ver beneden de maat. Ik hoorde dat de naalden van de spuiten gewoon onder de kraan (!) worden schoongespoeld om vervolgens weer gebruikt te worden. De aidsproblematiek is niet voor niets gigantisch. In een weeshuis in Oswanka lopen zon twintig kinderen rond. Sommigen kijken vanuit hun bedje met holle ogen wezenloos naar buiten. Eén blik laat al zien dat ze lijden aan aids. Aangrijpend dat zon kind niet langer dan enkele maanden kan leven en bij het verschijnen van deze Terdege al gestorven is.
„Een op de tien Nigerianen is seropositief, zegt Samson Nwangele, ouderling in de NRC en leider van het weeshuis. „Er heersen veel misverstanden rond aids, zo verklaart hij. „Nigerianen willen er niet van weten. Ze houden er nog steeds weinig rekening mee. Jongeren groeien op met een zeer vrije seksuele moraal. Het is een teken van status wanneer ze seksuele omgang hebben met tal van meisjes. Voor meisjes wordt dit als een noodzakelijke ervaring gezien, want anders zullen ze later geen kinderen kunnen krijgen, denkt men.
Dit soort misverstanden zijn er niet uit te krijgen. Dat geldt ook voor het omgaan met weduwen. Als iemand voor haar op het land werkt, staat seksueel verkeer daar als vergoeding tegenover. Het wordt gezien als een gebaar van troost.
Gelukkig ziet de kerk volgens Nwangele de vrije seksuele omgang steeds meer als een zonde. Door opvoeding, onderwijs en bewustzijnsvorming streeft zij naar verandering van deze mentaliteit. „De meeste tuchtgevallen zijn er vanwege overtredingen van het zevende gebod. In onze kerk in Onuenyimu Agbaja zijn er op dit moment vijftien van dit soort tuchtgevallen. De kerk heeft nu een aparte commissie in het leven geroepen die zich richt op voorlichting rond aids.

Wezen
De doorwerking van het christendom blijkt ook in het opvangen van wezen en weduwen. „Vroeger werd het kind van een moeder die tijdens de geboorte stierf ook gedood, vertelt Marita Dekker, echtgenote van Maarten Dekker, die aan de theologische opleiding van de NRC doceert. „Het kind werd als een misdadig kind gezien dat verantwoordelijk was voor de dood van de moeder. Daarom werd ook niet voor wezen gezorgd.
Hetzelfde lot treft de weduwen. De kerk krijgt hier wel steeds meer oog voor, zegt Maarten Dekker. „De problemen zijn dan ook gigantisch. De overleden man laat een berg van financiële lasten na voor de achtergeblevenen. Het gebeurt vaak dat van de weduwe alles wordt afgenomen, zelfs haar fiets, als zij die heeft. Een weduwe zonder kinderen verhongert gewoon.
De kerken in Nigeria breiden uit, al is de groei van de NRC minder sterk dan een tiental jaren geleden. In Iboko zijn er elk jaar verschillende volwassenen die zich laten dopen, vertelt Paul. In mei liet een gezin met zeven kinderen zich dopen.
Een Nigeriaan zal zelfs voor de koffie een gebed doen, evenals wanneer hij in een auto stapt. Een gebed hardop voor een kopje koffie in een restaurant is geen probleem.
De kerkdienst zelf is zonder meer een ervaring. Of het nu een primitief onderkomen is in Iboko, waar de geit regelmatig door de deuropening gluurt, of het mooie stenen gebouw in Abakaliki, het gaat altijd levendig toe. De tamtam en andere lokale instrumenten begeleiden de gemeentezang. Onder gezang loopt men ook naar voren om een bijdrage voor de collecte af te geven. In Iboko deponeert men de gaven gewoon in een plastic teiltje. Op zondag worden de beste kleren aangedaan. Hier en daar geeft een vrouw haar kind de borst. Kinderen lopen soms heen en weer om de babys afleiding te geven.
De preek is meestal twee- of drietalig. Naast Engels, dat in heel Nigeria wordt gesproken, bestaan er meer dan 400 andere talen of liever gezegd dialecten. Nigerianen die niet naar school zijn gegaan, spreken alleen de stamtaal.

School
Een prachtig gezicht zijn de schoolkinderen. Met hun uniformen lopen ze langs de paadjes op weg naar de school, die in de meeste gevallen slechts bestaat uit een aantal palen en een grasdak. Een primitief schoolbord en wat tafeltjes maken alles compleet. „Het onderwijssysteem is erg slecht, zegt Paul. „Soms komen er geen leerkrachten omdat ze geen salaris krijgen. Kinderen worden vaak via het geven van smeergeld bevorderd naar hogere klassen. We kennen een geval van iemand in groep zes die zelfs zijn naam niet kon schrijven.
Vaak lopen kinderen met hun stoeltjes op het hoofd en daarop de lesboeken. Stoeltjes heeft de school dan kennelijk niet, zodat ze van huis meegenomen moeten worden. Het schooluniform is iets bijzonders, want het is vaak het enige kledingsstuk dat ze hebben.
Het is opvallend dat kinderen altijd vrolijk zijn. Je kunt niet langs de dorpjes rijden of een schare van kinderen komt plotseling uit de hutten rennen en roept hard en juichend: Bye, bye. Of: Onye-ocha (= blanke man)!
Zal Afrika ooit boven de ellende uitkomen? Paul Velthove: „Soms denk je: het is dweilen met de kraan open. Je wordt er wel eens moe van. Maar je weet dat dit zendingswerk ook zijn vruchten heeft laten zien. Al zouden er tien of twintig jaar nodig zijn voor de redding van één ziel -gelukkig mogen het er meer zijn- dan zouden we hier niet tevergeefs zijn geweest.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen