Een leven als musicus en moeder

In 1991 ging Noortje van Middelkoop panfluit studeren bij de Roemeen Nicolae Pîrvu aan het conservatorium in Hilversum. Bekend was ze toen nog niet, maar daar kwam snel verandering in. Al in het tweede jaar van haar studie kwamen de uitnodigingen voor concerten. „Ik pakte alles aan. Soms schoof ik zo lang met tijden dat ik ook nog een derde concert op dezelfde dag erbij kon doen. Ik vond alles leuk en via koren en organisten waar ik mee samenwerkte, kreeg ik steeds meer aanvragen.
Muziek speelde bij Noortje thuis wel een rol, maar de panfluit niet. „Mn moeder speelt piano, mn broer klarinet en saxofoon. Noortje raakte echter in de ban van de panfluit. „Het is een geweldig instrument. Je kunt er fel en lieflijk op spelen. De panfluit heeft veel dynamiek en temperament. Je kunt er op een prachtige manier koorzang mee omspelen, maar je komt even goed boven het volle werk van een groot orgel uit. De panfluit is het instrument waar ik mijn gevoelens het best op kwijt kan.
Ondanks haar lyrische lofzang weet Noortje als geen ander dat de panfluit in de officiële muziekwereld als tweederangs wordt beschouwd. „De panfluit komt niet in een orkest voor, dus is het geen volwaardig instrument. Dat was ook de cultuur in Hilversum. Ik heb daar veel tegen moeten strijden. Toen het conservatorium in Hilversum samenging met Amsterdam verdween de planfluitopleiding als eerste.
Er is op dit moment geen conservatoriumstudie voor panfluit. „Dat doet afbreuk aan het instrument, vindt Noortje. „Als je professioneel panfluit wilt leren spelen, moet je naar een privé-leraar die je opleidt voor het staatsexamen. Dat kan bijvoorbeeld bij Nicolae Pîrvu –hij woont in Reeuwijk– of bij Costel Puscoiu in Delft. Puscoiu schrijft ook lesboeken voor panfluit.

Vakantiepubliek
Tijdens haar studie leerde Noortje Liselotte Fennema kennen. De dames zien elkaar niet als concurrent, maar als collega. „We werken samen in het trio Avanti met Martin Mans als vaste begeleider. Daarnaast vormt Noortje samen met Martin Mans het duo Gavotte, dat jaarlijks een aantal zomerconcerten verzorgt. „Heel leuk om te doen. Je hebt dan vooral vakantiepubliek onder je gehoor. Die mensen komen heel ontspannen luisteren en dat geeft een plezierige sfeer.
Ik praat het programma zelf aan elkaar. In het begin vond ik dat vreselijk moeilijk, maar het gaat steeds beter. Ik durf nu ook te reageren op wat er in de kerk gebeurt. De mensen waarderen dat enorm. Ze kijken vaak tegen je op omdat je musicus bent. Door tussen het publiek te gaan staan, laat je zien dat je ook maar een gewoon mens bent.
Matthijs Koene is een andere bekende collegapanfluitist. Noortje werkt niet met hem samen, maar heeft grote waardering voor zijn bezigheden. „Matthijs speelt veel moderne muziek. Hij vraagt geregeld aan componisten om iets te schrijven voor de panfluit. Dat vind ik heel goed; zo promoot je het instrument.
Met dat doel houdt ook de Nederlandse Panfluitvereniging zich bezig. Noortje is er lid van. „De vereniging stimuleert vooral het spelen van de Roemeense volksmuziek. Ook probeert ze weer een professionele panfluitopleiding van de grond te krijgen.
De panfluit is in de gereformeerde gezindte in korte tijd razend populair geworden. Noortje: „Het instrument heeft veel meer mogelijkheden dan mensen denken. Vaak hoor je een hees geluid en lijkt het alsof je er alleen maar klanken op kunt uitstoten. De panfluit is echter ook heel geschikt om klassieke stukken op te spelen en klinkt prachtig bij een orgel en een koor.

Even stil
Jaren achter elkaar gaf Noortje concerten, soms zes per week. Op dit moment is het even stil rond haar. De reden is dat ze een baby heeft die haar tijd en aandacht vraagt. Het is het derde kind sinds haar huwelijk, vijf jaar geleden. „Ik heb een aantal maanden alle muziekactiviteiten stilgelegd. Binnenkort hoop ik mijn eerste concert weer te geven. Ik probeer de draad rustig op te pakken.
Noortje heeft zes leerlingen, die gemiddeld om de drie weken leskrijgen. „Het zijn allemaal gevorderde spelers die in principe zelf vooruit kunnen, maar af en toe langskomen voor een interpretatieles. Beginners heb ik op dit moment niet. De leerlingen moeten accepteren dat Noortje niet altijd kan. „Als ik naar de afgelopen jaren kijk, dan moest ik nogal eens afzeggen. Ik was in verwachting, had een concert, ging op tournee of zat in een verbouwing.
De tournees brachten Noortje in Canada, Australië en Roemenië. In Canada leerde ze haar man, Richard, kennen. „Hij was daar een jaar bij zijn oom om het land te verkennen. Richard overwoog om in Canada te gaan wonen en werken. Toen ik daar op tournee was, reed hij ons van de ene naar de andere plaats. We kregen verkering en zijn een paar jaar later in Nederland getrouwd.
Vier verschillende panfluiten heeft Noortje: een sopraan, een alt, een tenor en een bas. De instrumenten tellen tussen de 22 en 26 bamboepijpjes. „Ik speel het meest op de sopraanfluit vanwege het hoge toonbereik. De bas is ook prachtig, maar speelt zwaar. Het instrument is een stuk groter dan de sopraan en vraagt veel meer lucht. Ik speel maximaal twee stukken per concert op de basfluit. Zou ik er meer doen, dan word ik helemaal duizelig.

Vivaldi
Noortje houdt van een breed repertoire. „Ik speel klassiek, populairklassiek, volksmuziek, psalmen en geestelijke liederen, maar ook stukjes uit film en gospelmuziek. Ze heeft op dit moment een concert van Vivaldi onder handen. „Het is geschreven voor viool, maar kan ook heel goed op een panfluit. Soms moet ik stukken in een andere toonsoort zetten omdat ik anders te hoog of te laag uitkom. Het liefst verander ik zo weinig mogelijk in de muziek.
Het klassieke repertoire vraagt veel van je techniek. Ik ben nu zover dat ik Vivaldi bijna foutloos kan spelen, maar daarmee is het nog niet concertrijp. Dan wil ik er twee keer boven staan, zodat ik de noten kan vergeten en me helemaal kan concentreren op de muziek. Ik ben een echte perfectionist en probeer mn grenzen steeds te verleggen.
Afgelopen jaren maakte Noortje vele cds, zowel solistisch als samen met koren. Een van haar laatste producties is een cd met het kinderkoor De Nachtegaaltjes uit Woudenberg. Alle voorspelen en begeleidingen voor panfluit en piano heeft ze zelf gearrangeerd. „Vaak doet de dirigent dat, maar dit keer werd het aan mij gevraagd. Het is veel werk. Ik zet alles op papier. Improviseren doe ik wel als het koor zingt, maar bijna niet in een voorspel. Je begeleider moet ook weten wat je gaat doen.

Onderwaarderen
Noortje probeert zo te spelen dat haar publiek denkt dat het allemaal een fluitje van een cent is. „De mensen mogen niet horen dat iets technisch moeilijk is. Zodra dat het geval is, heb ik niet genoeg gestudeerd. Dat verhaal heeft ook een andere kant. Omdat het allemaal makkelijk klinkt, loop je het risico dat mensen je gaan onderwaarderen. Dan vragen ze: Kun je dat even spelen?, en dan gaat het soms om de moeilijkste dingen. Dan denk ik: Kom nou, het gaat niet vanzelf. Ik moet er wel voor studeren.
Het is leuk om cds te maken, maar Noortje signaleert twee nadelen: „Ik mis de wisselwerking met het publiek en de luisteraars op je concerten gaan eraan wennen dat je alles foutloos speelt. Dat is natuurlijk niet zo. Bij een cdopname krijg je de kans dingen over te doen en kunnen ze na afloop net zo lang knippen en plakken totdat alles perfect op de band staat. Bij een liveoptreden kan dat niet.
Ik merk tijdens concerten de nadelen van de cdcultuur. Je mag haast geen fout meer maken. Toch gebeurt het. Sommige mensen kunnen hun reactie dan niet voor zich houden. Je ziet aan hun gezichten dat ze teleurgesteld zijn. Dan doe ik bij de herhaling van zon stukje wel eens bewust iets anders. Dan ga ik het thema uitgebreid omspelen om de mensen om de tuin te leiden.
Je krijgt als je niet oppast rare opvattingen over muziek. Dan zeggen anderen: Jij speelt goed, want je maakt geen fouten. Is dat waar? Ik kan foutloos spelen en tegelijk voorbijgaan aan het wezenlijke van de muziek. Dan heb ik ten diepste mn doel als muzikant niet bereikt.

Andere wereld
Een leven als musicus en moeder is alleen vol te houden als de echtgenoot erachter staat, ervaart Noortje. „Mijn man moet geregeld oppassen als ik een concert heb. Hij werkt in de computerbranche en heeft vaste kantoortijden. Vrije tijd spreken we bewust af. Het gezin staat op de eerste plaats.
Met haar vaste begeleiders heeft Noortje niet alleen zakelijk, maar ook persoonlijk goed contact. „Ik vind dat heel belangrijk. We hebben samen veel lol in wat we doen, of het nu een concert, een cdopname of een uitzending van het EOprogramma Nederland zingt is.
De vrijgemaakt gereformeerde Noortje houdt de zondag bewust vrij. „Ik heb in het verleden wel in kerkdiensten gespeeld, maar dat doe ik niet meer, met uitzondering van mijn eigen gemeente. Ik wil de zondag nu echt voor mn gezin houden.
Optreden in het populaire muziekcircuit trekt Noortje niet. „Ik heb het wel eens gedaan, maar je komt in een compleet andere wereld terecht. Je kunt wel zeggen: Ik doe het bewust om ook daar de bijbelse boodschap te laten horen, maar zelf word je net zo goed blootgesteld aan allerlei invloeden. Het is ook maar de vraag of je in de populaire muziekwereld veel kwijt kunt over het christelijk geloof.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen