Terdege in braille en op de band

Met oorverdovend lawaai draait een dikke rol papier langzaam door de machine. Grote vellen vol reliëfpuntjes vallen eruit. Ze schuiven één voor één op een lopende band, waar een machine ze tot een boekwerk bundelt, ze in plastic stopt en van een adressticker voorziet. Wie geen braille leest, zal het pakket nooit als Terdege herkennen. Toch bevat het de reportages, de interviews en columns die elke Terdege-abonnee in de bus krijgt.
Dat deze verhalen ook voor blinden leesbaar zijn, is ten diepste te danken aan wijlen mevrouw A.C. Diepenhorst-De Gaay Fortman, vertelt Nora Dankers, voorlichtster van de bibliotheek. Deze welgestelde dame werd begin vorige eeuw ingeschakeld door een predikant die begaan was met zijn blinde catechisant. Het kind kon braille lezen, maar de Bijbel of christelijke boeken waren in die taal niet beschikbaar. Daar wilde de dominee iets aan doen. Langzamerhand breidden zijn werkzaamheden voor blinden zich uit. Vandaar dat hij de hulp van mevrouw Diepenhorst goed kon gebruiken.
Dankzij haar inzet werd op de Veluwe, bij het blindeninstituut Sonneheerdt, een bibliotheek voor blinden ondergebracht, die inmiddels een eigen locatie heeft. Nu, ruim honderd jaar later, bevat deze bibliotheek 30.000 gesproken boeken, terwijl er 250 tijdschriften in braille worden omgezet of op bandjes worden ingesproken. Eén daarvan is Terdege.

Wachtlijst
Telkens als er in Apeldoorn een nieuwe Terdege persklaar is, stuurt chef-redacteur Wim Lemstra de tekst per computer naar Ermelo. Daar vangt een van de vijftig vaste medewerkers van het CBB de e-mail op, om die te bewerken. Aan allerlei zetcodes, fotos en fotobijschriften heeft de blinde lezer niets. Die worden dus verwijderd. Omdat de 1 en de A in braille hetzelfde teken hebben, wordt daar een codering voor geplaatst, die aangeeft of het hier een cijfer of een letter betreft. Vervolgens wordt het bestand in braille geprint en verstuurd naar de 65 abonnees die Terdege op deze manier lezen.
„Dat aantal is best groot voor een tijdschrift, vertelt voorlichtster Nora Dankers. „Heel wat bladen die hier gemaakt worden, hebben een kleinere oplage. Dat kan, omdat brailletijdschriften relatief gemakkelijk te maken zijn, als wij van de uitgever de bestanden maar krijgen.
Op een soortgelijke manier wordt Terdege omgezet in een grootletterversie, waar acht mensen op geabonneerd zijn. En dan zijn er nog de bandjes, die binnenkort worden vervangen door cd-roms. Dat gaat veel ruimte besparen. De Bijbel -om maar een voorbeeld te noemen- staat nu op 113 cassettebandjes. Straks zijn er slechts twee schijfjes voor nodig.
In zes studios (waarvan er zich eentje in Sneek bevindt, en één in Zeist) lezen maar liefst driehonderd vrijwilligers de meest uiteenlopende teksten in. „Voor hen gelden vrij strenge criteria, vertelt Nora. „Ze moeten een heldere stem hebben, accentloos spreken en een leestraining volgen. Desondanks is dit soort vrijwilligerswerk bijzonder populair. We werken zelfs met een wachtlijst! Alleen mannen komen we wel eens te kort. Een blad als De Waarheidsvriend horen abonnees nu eenmaal liever door een man voorlezen.

Vertrouwde stem
Nora opent de deur naar een van de studios. Het blijkt juist koffietijd te zijn: de stoel is even leeg; de hondenmand daaronder ook... In de volgende wordt wel gewerkt. De studio is al helemaal digitaal. Het geluid wordt niet meer via de lucht en een microfoon geregistreerd, maar door een computer, die de opname zo nodig enigszins kan bewerken. Uitschieters in een stem worden bijvoorbeeld wat afgevlakt. Een blinde collega van Nora bedient hier de knoppen. Zij heeft contact met de vrijwilligster die in een min of meer afgesloten, geluiddichte ruimte het Centraal Weekblad zit voor te lezen. „Oké, we hadden nog een klein stukje Agenda, zag ik, zegt ze tegen de dame achter het glas. De vrijwilligster begint te lezen: „Portretten uit Papoea. Tot en met 29 augustus zijn in het Atrium...
„Een enkele keer vragen we auteurs hun eigen boek voor te lezen, vertelt de voorlichtster ondertussen. „Joke Verweerd en Jaap Zijlstra hebben dat gedaan, en ook Hans Bouma.
Terdege wordt door twee dames voor hun rekening genomen. Voor luisteraars is het prettig een min of meer vertrouwde stem te horen en niet telkens een andere.
Nadeel is wel dat op dit moment niet het complete blad in gesproken vorm beschikbaar komt. De CBB besteedt twee leesbeurten aan een nummer. Dat betekent dat er anderhalf uur uit voorgelezen wordt. In die tijd krijgen de dames een dik tijdschrift als dit niet uit. De rubrieken die achterin staan, ontbreken daardoor op de bandjes. Dunnere bladen worden wel volledig opgenomen. Nora: „We willen proberen Terdege per 1 januari 2004 zo compleet mogelijk in te spreken. We hebben daarvoor nu verschillende verzoeken gekregen, die willen we honoreren.

Eenzaamheid
De moederband met de opname wordt door een collega van Nora binnen zeven minuten op maar liefst dertig cassettebandjes gekopieerd. Nora: „In de toekomst is dat een kwestie van branden. Op dit moment krijgen de abonnees een apparaat thuis, waarmee ze op een eenvoudige manier cd-roms kunnen afspelen.
Terwijl de gesproken boeken en bladen per post geretourneerd worden naar de blindenbibliotheek, belanden de vele geprinte tijdschriften en boeken doorgaans direct na lezing bij het oud papier. „Natuurlijk is dat jammer, beaamt Nora Dankers. „Maar terugsturen is ook kostbaar en bovendien: als iemand een boek met zijn vingers gelezen heeft, wordt braille al snel minder duidelijk. Daarnaast is zon geprint pakket niet aantrekkelijk om te bewaren en neemt het veel ruimte in. Kijk maar, hier staat de Bijbel. Die gooien we natuurlijk niet weg, maar hij neemt tweeënhalve meter boekenplank in beslag. Je moet wel een erg groot huis hebben, wil je al je brailleboeken bewaren.
De jongere generatie blinden redt zich voor een deel zonder de bibliotheek in Ermelo. Zij kunnen meestal goed overweg met de brailleleesregel die de tekst van het scherm in braille vertaalt en vinden op internet allerlei informatie en teksten. De krant lezen zij bijvoorbeeld op die manier. Ook bestaat er voor hen een site, HYPERLINK "www.anderslezen.nl"www.anderslezen.nl, waar de blindenbibliotheken informatie op plaatsen. Zijn ze op zoek naar christelijke literatuur, een streekroman of een theologisch boek, dan kunnen zij dat zelf per e-mail aanvragen bij de CBB.
Voor mensen die slechtziend zijn of in elk geval niet blind geboren, is het lezen van braille echter heel moeilijk. Een computer met een leesregel helpt hen niet verder. Zij vragen hun leesvoer daarom meestal telefonisch aan. Bij de klantenservice van de CBB zitten dagelijks twee dames bij telefoons die niet zelden roodgloeiend staan. „We krijgen niet alleen aanvragen, vertelt een van hen. „Er zijn momenteel bijvoorbeeld ook veel vragen over de cd-roms die binnenkort de bandjes vervangen en over de cd-romspelers. Die worden via een leverancier bij de mensen bezorgd. De zorgverzekeraar vergoedt de apparaten. Abonnees betalen alleen een vrijwillige bijdrage voor de boeken of een bescheiden bedrag voor een abonnement. De CBB is voor een deel gesubsidieerd, maar omdat de subsidies steeds verder afgebouwd worden, moet de bibliotheek meer en meer een beroep op de achterban doen. Een heleboel mensen zijn trouwens blij als ze naast het doorgeven van een bestelling ook even een praatje kunnen maken. Onder ouderen is best veel eenzaamheid. Die zijn soms blij dat ze via een bandje tenminste een stem horen! Ik heb al heel wat mensen horen zeggen: Als ik de boeken van het CBB niet had...!

Meer informatie: tel. 0341-565477 of HYPERLINK "www.cbb.nl"www.cbb.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen