Maxima en Amalia

Zit ik onlangs met een bevriende jeugdige ambtsdrager te praten en komt het gesprek op de ambtelijke voorbede voor het Koninklijk Huis. Hij kon daar niet zo erg warm voor lopen. „Zo'n roomse Maxima", zei hij. En dat terwijl ikzelf nogal viel voor die traan op haar wang tijdens de huwelijksplechtigheid. Kort na dat gesprek had ik het boekje "Hemels Jeruzalem" van Willem Teellinck in m'n handen. Vind ik voorin dat Teellincks zoon Maximiliaan, predikant te Zierikzee, dit werkje van zijn vader opdraagt aan Amalia van Solms, gemalin van stadhouder Frederik Hendrik. Wie was Amalia van Solms? Zij was een kleindochter van Willem van Oranjes zuster Elisabeth, en dus een achternicht van haar man. Hoe kwam Frederik Hendrik aan zijn achternichtje? Wel, Amalia was hofdame bij Frederik V, keurvorst van de Palts. Diens moeder was Louise Juliana, dochter van Willem van Oranje. Dus ook weer familie. De keurvorst woonde aan de Kneuterdijk in Den Haag. Hij was daarheen komen vluchten nadat hij één winter koning was geweest van Bohemen. Bij zijn achterneven van Oranje-Nassau vond hij onderdak.

Het was 1625. Prins Maurits leefde nog, maar het ging niet goed met hem. 't Zou sterven worden. Zijn jongere broer Frederik Hendrik, de toekomstige Stedendwinger, zou hem opvolgen. Maurits zelf was heel zijn leven vrijgezel gebleven. Had alleen bastaardzonen. „Jongen", zei hij tegen zijn broer, „trouw jij nou met die Amalia, dan kan ik wat dat betreft rustig sterven." Frederik Hendrik deed dat. Op 2 april 1625 werd hij in de Haagse Kloosterkerk in de echt verbonden met zijn knappe achternicht Amalia van Solms. Wat was het voor een stel? Hij was 40, zij 22. Professor Poelhekke laat in zijn biografie over Frederik Hendrik merken dat volgens hem Amalia als maagd het huwelijk inging, maar haar prinselijke gemaal was al vader van een bastaardzoontje. De jongste zoon van de Zwijger was opgevoed door zijn moeder, Louise de Coligny. Hij groeide op tot een knap knulletje in prachtige fluwelen kostuumpjes. Vandaar zijn koosnaampje "Mooi Heintje". Louise de Coligny had als pastor de remonstrantse ds. Joh. Uyttenbogaert en deed haar zoon bij hem op de catechisatie. Met als gevolg dat Frederik Hendrik zijn hele leven min of meer remonstrantsgezind is geweest. Daarmee roeide hij tegen de stroom in. De publieke opinie was contraremonstrants. Professor Poelhekke vertelt over Louise de Coligny dat op zekere dag haar karos, toen zij daarin door Delft reed, „met drek en vuiligheid werd beworpen" en het opgeruide canaille haar „arminiaanse hoer" nariep.

Amalia was in Heidelberg opgegroeid en had een strikt gereformeerde opvoeding genoten. Die was ze nog niet vergeten, kennelijk. Op de dag van haar huwelijk koos ze als motto de woorden „Quid reddam domino?" („Wat zal ik de Heere vergelden?") Overigens heeft ze zich na haar huwelijk geschikt naar haar gemaal, de Stadhouder van de Zeven Provinciën. Het paar voerde een grote staat, met veel pracht en praal. In 1629 nam, zoals bekend, Frederik Hendrik 's-Hertogenbosch in. Bij de capitulatieonderhandelingen speelde bisschop Ophovius een voorname rol. Hij kreeg vrije aftocht en verbleef tijdelijk in Vught. Daar maakte de prins zijn opwachting bij de roomse prelaat en hij accepteerde maar al te graag een invitatie om met zijn jeugdige eega bij de bisschop te komen dineren. Dat was in 1630.

Wist ds. Teellinck in Zierikzee van de levenswijs van Amalia af toen hij vijfjaar later de opdracht aan de prinses voor in het boek van zijn vader plaatste? Het is niet onmogelijk. De classis Breda had ds. Gisbertus Voetius van Heusden naar het legerkamp bij Den Bosch afgevaardigd om de Stadhouder onder het oog te brengen niet al te soepel tegen de roomse geestelijkheid in de stad op te treden. Wellicht stond Voetius toen al in correspondentie met zijn collega Teellinck. Hoe dit alles ook zij: Als Maximiliaan Teellinck het werkje "Hemels Jeruzalem" opdraagt aan Amalia van Solms en Frederik Hendrik in die opdracht „vader des Vaderlands" noemt, kunnen wij anno 2003 best wel in onze publieke gebeden Maxima, gemalin van onze kroonprins, gedenken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen