Van watertoren tot droompaleis

Onwrikbaar staat de achthoekige watertoren in het Noord-Hollandse Kwadijk, tussen Purmerend en Edam. Belangrijkste straat in het gehucht, dat minder dan duizend inwoners telt, is de Kwadijk. De toren, daterend uit 1925, staat in het midden: 45 meter hoog, bijna twaalf meter in doorsnee.
Achter het elektrisch bedienbare hek aan de weg leidt een strak geplaveide oprit naar de entree, waaraan de nieuwe bewoners niets veranderden. In de acht meter hoge hal wacht de vrouw des torens, tot voor kort salesmanager bij Hewlett Packard. Nadat de Filippijnse au pair Michelle en baby Pien op de plaats van bestemming zijn aangekomen, is de beurt aan ons. De glazen schacht met dito lift, die drie personen kan bergen, vormt de centrale as van de toren. Geluidloos worden we omhoog gedragen.
De verticale reis eindigt in het hart van de woonkamer, 37 meter hoog, op de plaats waar eens het bovenste waterbassin stond. Hoge smalle ramen, die volop licht binnenlaten, bieden een overweldigend uitzicht naar alle windstreken. Bij helder weer is het IJsselmeer te zien, de televisiemast van Lelystad, de HEM-centrale van Amsterdam, het hoogovenconcern van Corus bij IJmuiden.
„De spectaculairste avond hebben we met oudjaar, zegt Lilian. „Als in Amsterdam het vuurwerk wordt afgestoken, weet je niet wat je ziet. Enkele meters onder woonkamerniveau wiekt een vlucht wilde ganzen voorbij.

Excentrieke objecten
Het idee om een watertoren te kopen, ontstond geleidelijk. „Ik kom uit Limburg, mijn man is in Brabant opgegroeid. Daardoor zijn we ruimte gewend. Na de studie kwamen we in Amsterdam terecht. Daar woonden we op een gehuurd flatje van zestig vierkante meter. Op een gegeven moment wilden we wat kopen en ga je zoeken. We dachten aan een klein huisje met veel grond, maar dat vind je rond Amsterdam niet zo snel.
Om hun vrijheidsideaal te kunnen realiseren, richtte het paar de blik steeds meer naar excentrieke objecten. Ze bezichtigden een oude molen, een schooltje, de watertoren van Strijen. Het laatste bezoek deed hen besluiten om lid te worden van de Nederlandse Watertoren Stichting.
In september 96 meldde het kwartaalblad van deze stichting dat vijf watertorens van het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland te koop kwamen. „Wij vielen aanvankelijk op de toren van Aalsmeer. Die ligt aan het water, de Westeinderplas, maar je zat daar wel èrg geïsoleerd. We hadden een kinderwens, dan is wonen aan een provinciale weg niet ideaal. De watertoren van Kwadijk ligt voor een jong gezin perfect. Daarom hebben we op Kwadijk ingeschreven. Half april 97 kregen we te horen dat de toren, met 3850 vierkante meter grond eromheen, aan ons was gegund. Later hebben we begrepen dat er 88 inschrijvingen waren en dat wij zeker niet het hoogste bod hadden uitgebracht. Ons plan heeft waarschijnlijk de doorslag gegeven.

Waterbakken
Het gedetailleerde ontwerp, uitgewerkt per verdieping met bijbehorende beschrijving, werd geleverd door een Belgische architect, vriend van een neef van Marc Speeckaert. „We kenden hem al. Dat werkt plezierig.
Aan de hand van een bijgeleverde maquette geeft de Limburgse een exposé van de oorspronkelijke situatie. „De toren had, vanaf beneden bezien, eerst drie lagen van acht meter hoog. De vloeren rustten op vier massieve betonnen kolommen. Dan kreeg je een vier meter hoge lekvloer, onder de waterbakken. Ook de twee bassins van gewapend beton, elk met vijfhonderd kuub inhoud, stonden in ruimten van acht meter hoog. Aan de bovenkant van de bovenste bak had je een bordes, zodat je in het bassin kon kijken. Pràchtig! Net een maanlandschap.
Het eerste wat het paar na ontvangst van de sleutel deed, was een elektrische takel in de betonnen koepelzolder van de toren bevestigen. Boven de luiken die in elke vloer op exact dezelfde plek zijn aangebracht: 90 bij 120 centimeter groot. „We hebben een laadbakje laten maken dat er precies doorheen past. Toen we meubels gingen aanschaffen, waren we constant met een rolmaat in de weer. Ze moesten wel door het gat kunnen. Mijn grootste zorg tijdens de bouw was dat er een ongeluk zou gebeuren. Als alle luiken openstaan, kun je ruim veertig meter vallen.

Opperen
Met enkele maanden kwam de bouwvergunning af. „Tot die tijd hadden we niet meer dan een grote volkstuin met een ruime schuur. Eerste fase in de metamorfose van de toren was de sloop van de betonnen waterbakken en de betonplaten in de vensters. Goed voor 23 containers betonpuin en twee containers wapeningsstaal. Met de verwijdering van de bakken verdwenen ook de daaraan verbonden trappen. „Vanaf de derde verdieping moest je verder met twee ladders van elf meter.
December 97 plaatste een Belgische aannemer de aluminium kantelramen en werden de profielen voor nieuwe vloeren aangebracht. April 98 kon een lokale aannemer aan de slag om de ruwe verbouwing uit te voeren, van boven naar beneden. Vloeren plaatsen, muren metselen, stukadoren, isolatie aanbrengen, kozijnen en deuren plaatsen. Een operatie die twee jaar in beslag nam.
Om de kosten te drukken, voerden de nieuwe eigenaars de ondersteunende werkzaamheden zelf uit. „De hele vrijdagavond en een deel van de zaterdag waren we bezig met het schoonmaken van alle werkvloeren. Daarna takelden we de bouwmaterialen, die Marc voor een deel zelf inkocht, naar het juiste niveau. Daar bespaar je heel veel geld mee. Toen ze aan het bouwen waren, heb ik ook nog staan opperen. De hele dag Ytong bouwstenen doorgeven aan de metselaars. Wij zijn echte doeners en kunnen behoorlijk gas geven, allebei.

Artiest
De meeste hoofdbrekens werden veroorzaakt door de liftbouwer. „We zijn in zee gegaan met een man die perfecte ideeën had, maar een artiest. Hij wilde met niemand samenwerken en was bij voorkeur s nachts bezig. Dan was het rustig om hem heen en kreeg hij inspiratie. Overdag zat hij in de bouwkeet van de aannemer de NRC te lezen, koffie te drinken of rijstsalade met krentjes en appeltjes te maken. De vijf meter lange schachtdelen van de lift voerde hij ook s nachts aan, op een aanhangertje achter een ongekeurde auto. Ik zou over die man een boek kunnen schrijven. Een heel boeiend mens, maar niet als je ervan afhankelijk bent. Dan word je er gek van. Op een gegeven moment –ik was inmiddels hoogzwanger– ging mijn man elk weekend naar zijn werkplaats, om mee te helpen, maar vooral om te weten dat hij voor ons bezig was.
Anderhalf jaar na de geplande oplevering van de lift zette het paar een punt achter de samenwerking. Bij de rechtszaak die erop volgde, werden ze in het gelijk gesteld. Een nieuwe liftenbouwer verwijderde alles wat zijn voorganger aan elkaar had gebreid en voerde het op zichzelf goede concept deugdelijk uit.
Een tweede onvoorziene complicatie was de doorslag van vocht bij langdurige regenval. „De hele toren is gezandstraald en vervolgens aan de buitenkant geïmpregneerd, maar op een aantal plekken zie je nog wel eens vochtige muren wanneer het hard waait. Van andere leden van de club van watertoreneigenaren horen we hetzelfde.

Styling
Ondanks alle hindernissen werd Lilian Speeckaert nimmer overvallen door de gedachte: Waar zijn we aan begonnen. „Nooit! Wij zijn serieuze types, die niet snel de kop laten hangen. Als we een beslissing nemen, gáán we er ook voor. Al met al zijn we vijf en een half jaar bezig geweest.
In het voorjaar van 2000 betrokken de twee Amsterdammers met baby Bo hun nieuwe optrek, en konden de afbouw en inrichting beginnen. De coördinatie van de hele operatie en de bewaking van de financiën hield Marc Speeckaert, eigenaar van een importbedrijf, in eigen handen. „Loodgieterswerk, elektriciteit, alles werd apart aanbesteed. Mn man zat echt boven op het budget. Uiteindelijk zijn we tien procent boven het geplande bedrag uitgekomen. Dat is bij zon project uniek.
Lilian, die aan de HTS bedrijfskader studeerde, ontwierp het interieur van de toren. „Wij zijn geen mensen die een binnenhuisarchitect inhuren. Het moet òns huis zijn. Onze ziel moet erin zitten, niet de perfecte styling volgens de laatste mode. Ik heb nergens spijt van, ik wil niks veranderen, ik denk dat het er over twintig jaar nog zo uitziet.
De door haar ontworpen keuken kreeg een plaats achter een deels open wand, die de kook- en eetruimte scheidt van de living. Een vloer van donkere planken steekt warm af tegen de lichte, gepleisterde muren, waaraan moderne schilderkunst hangt. De glazen liftschacht in het hart van het vertrek, die de ruimte in tweeën deelt, oogt als een alternatieve vitrine. Een van de zogenaamde facethoeken is ingericht als speelhoek voor Bo, de oudste dochter.

Hangende kamers
De koepelzolder in de nok van de toren, pakweg twaalf bij twaalf meter groot, is nog vrijwel maagdelijk. In het midden staat de liftkamer, tegen een zijwand hangt een van de drie verwarmingsketels. „Als we nog eens een jongen krijgen, kan die hier mooi een spoortrein aanleggen, lacht Lilian.
Voor de woonkamer werd een nieuwe vloer aangelegd. Op de originele vloer eronder rustte het bovenste bassin, dat gedeeltelijk door de architect in het ontwerp werd verwerkt. Het onderste deel van de waterbak is aan één zijde omgevormd tot een warm bubbelbad, aangesloten op het systeem van de CV, en een koud dompelbad. Om de Relax Max compleet te maken, zijn in de resterende ruimte op deze verdieping een kleine sauna, een Turks stoombad, een kleedruimte, een douchevoorziening en een toilet gerealiseerd. Met daarbij een logeerkamer. Twee strandstoelen maken de inrichting compleet. „Vanaf deze winter proberen we iedere vrijdagavond hier met de twee kinderen te vertoeven. Ontspannen samen de werkweek afsluiten.
Aan de betonnen vloer onder de Relax Max werden enorme stalen profielen bevestigd, waaraan drie kamers zijn opgehangen, door Lilian aan de buitenzijde in jungletinten geverfd. De ene kamer moest garderobe worden, maar dat bleek in de praktijk niet te werken. „Je zegt niet door de intercom: Ga maar naar twee, hang daar je jas op, en kom dan door naar vier. Ik ga hier nu denk ik fotowanden maken, een stamboomachtig iets van beide families. In de tweede kamer had de salesmanager tot voor kort haar thuiswerkplek. De derde kamer en het toilet zijn bestemd voor de Filippijnse au pair, de derde die in de watertoren dient. „Ze mogen een jaar blijven, en hebben hier de tijd van hun leven. Ze voelen zich als Alice in Wonderland en verdienen naar Filippijnse maatstaven een kapitaal. Alles gaat naar de familie.

Loopbruggen
De vloeren van de hangende kamers zweven een kleine drie meter boven de oorspronkelijke basis van de onderste waterbak: nu een vijver. Compleet met fonteinen, goudvissen en bruggetjes. Aan de wal een tafel met Aziatisch schaakbord en een zitje van rieten stoelen.
In het ontwerp staat deze etage te boek als De jungle. Op 26 meter hoogte. Verlicht door de originele wandlampen uit de watertoren. „Hier hebben we er acht geplaatst, op de zolder vier, op de overloop als ik me niet vergis ook vier, de rest is naar het trappenhuis gegaan. Dat vind ik leuke details. We zitten nog te puzzelen hoe we het hele jaar plantengroei in de vijver kunnen krijgen. Het liefst hebben we lelies, maar dat zal niet meevallen.
Rond de liftschacht cirkelt door de hele toren een ingenieus geheel van trappen en loopbruggen, die soms verrassende uitzichten bieden. Op de verdieping onder De jungle bevinden zich de drie slaapkamers en een badkamer. Allemaal van gelijke omvang: een kwart laag. Het ligbad in de badkamer wordt geflankeerd door de twee robuuste waterbuizen met wielvormige afsluiters, waardoor het drinkwater voor de regio eens naar boven werd gepompt.

EuroDisney
Om de stookkosten in de hand te houden, zijn in de toren drie separate CV-ketels aangebracht. „Normaal brandt er maar één. We verwarmen de woonkamer, de keuken, de Filippijnse kamer en de kinderslaapkamers. De overige twee ketels hebben we om de toren vorstvrij te kunnen houden.
In de laag onder de slaapverdieping, afgezien van de liftschacht één grote open ruimte, parkeerde Marc Speeckaert zijn fitnessapparaten. Een etage lager ontwierp Lilian met twee creatieve vriendinnen een speelpaleis, dat bij Ikea niet zou misstaan. „We hebben een studiereis naar EuroDisney gemaakt, om ideeën op te doen. Een elektronisch orgel uit de kringloopwinkel werd door de dames in brandweerrood geschilderd. Met bamboestammetjes, die Marc met reguliere handel uit China importeerde, en strotouw van Schapen-Jan uit Kwadijk fabriceerden ze een bamboebos.
Onder het kinderparadijs is een tweede slaapverdieping aangebracht, voor gasten: een ouderkamer en een kinderkamer voor vier personen. Beide met een klein balkon, dat halverwege de acht meter hoge entreehal hangt. Aan de achterzijde van de toren is, ietwat hoger dan de hal, het zomerverblijf gerealiseerd. Een tuinkamer met keuken, toilet, badkamer en een kast waarin een wasmachine is weggewerkt. De aangrenzende vlonder buiten de toren vormt de overgang naar de tuin met kinderspeeltuin, waarin ook het kleinvee een plaats kreeg.

Verzekering
De verzekering van de toren zorgde nog even voor problemen. „De herbouw van zon object is onbetaalbaar. Toen ik laatst in de keuken bezig was, kwam een militair vliegtuig heel laag over. Ik had het gevoel dat ik het landingsgestel kon aanraken. Stel dat zon ding ín de toren vliegt, wat moeten ze dan uitkeren? We hebben ons uiteindelijk kunnen aansluiten bij een soort monumentenverzekering, waarin ook oude kerken worden ondergebracht.
De komende jaren hoopt Lilian Speeckaert onbekommerd van haar watertoren te kunnen genieten. „Ik heb altijd gedroomd van een villa-kakelbontachtig huis met een groot gezin erin. Het leuke is dat de kinderen met hun vriendjes hier hun eigen plekjes gaan vinden. Op de vraag of er nog plannen zijn om de toren commercieel uit te baten, reageert ze negatief. „Ik heb liever een privé-leven.
Een haagbeuk moet de familie op termijn aan het blikveld van voorbijgangers onttrekken. „Je zit hier wel echt in de kijker, dat had ik niet voorzien. Zeker in de zomer, als de mensen gaan fietsen, stapt bijna iedereen af. Toen we nog geen toegangshek hadden, stond op een gegeven moment een man mèt zijn fiets in de hal. Mensen hebben niet in de gaten dat dit gewoon ons huis is. Ik rij bij jou toch ook niet zomaar de gang in?

Volgende keer: De ruïne van Yde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen