Enquête: Statenvertaling moet kanselbijbel blijven

Aan onder anderen mijn kinderen en kleinkinderen vroeg ik hoe ze aankeken tegen de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) in vergelijking met de Statenvertaling (SV). Daarbij kwam ook de Herziene Statenvertaling (HSV) om de hoek kijken.

Ik verwerkte de antwoordformulieren van 17 familieleden. De meesten van hen zijn kerkelijk meelevend en gewend om de Bijbel in de SV te lezen (14). Enkelen zijn niet-kerkelijk en lezen niet regelmatig de Bijbel (3). 13 deelnemers zijn van middelbare leeftijd, 3 zijn jongere (16+) en 1 is 10 jaar.
Bij elke vraag geef ik een korte samenvatting van de antwoorden. Ik trek vervolgens enkele conclusies en geef mijn eigen mening. Bij de laatste vraag som ik alle antwoorden op en probeer ik tot een slotconclusie te komen.

Vragen
1. Wat betekent het woord decreet (vers 1)? Opschrijven waar je het eerst aan denkt. Vind je dat een beter woord dan het woord gebod van de Statenvertaling?
Samenvatting: Ik ben het eens met alle beantwoorders. Zij vinden decreet een onbekend woord. Het woord gebod van de Statenvertaling krijgt ook mijn voorkeur.

2. Quirinius (= Cerenius) was stadhouder over Syrië (een Romeinse provincie). Vind je de weergave van de NBV, tijdens het bewind van Quirinius over Syrië, duidelijker? (vers 2)
Samenvatting: Bijna de helft vindt dat het woord stadhouder van de SV ook kan. De verklaarder van de Schrift moet de historische situatie uitleggen. Dit geldt ook als met kiest voor bewind of regering.

3. In vers 5 lees je: met Maria, zijn aanstaande vrouw, die zwanger was. Zo staat het in de NBV. In de SV lees je: met Maria, zijn ondertrouwde vrouw, welke bevrucht was. Wat vind je beter? Je moet weten dat Jozef en Maria voor de wet als getrouwden golden. Maar van Jozef wordt niet gezegd dat hij de vader van het Kind in Marias schoot was.
Samenvatting: Velen vinden dat niet duidelijk wordt wat aanstaande vrouw (NBV) of ondertrouwde vrouw (SV) betekent. Naar mijn inzicht associeert aanstaande vrouw niet goed. Ook niet: verloofde (Willibrordvertaling). De status van Maria was die van een gehuwde vrouw, hoewel het huwelijk nog voltrokken moest worden. Uitgehuwelijkt lijkt me ook geen goed woord. Ondertrouwd geeft de situatie uitstekend weer. Het woord zwanger (i.p.v. bevrucht) kan mijn inziens ook. Zie Matth. 1:18 (SV). Bij het woord bevrucht zal Lukas de lezer hebben willen herinneren aan Luk. 1:31.

4. De NBV gebruikt in vers 7 het woord voederbak in plaats van kribbe. Is er voor je gevoel verschil tussen die twee woorden? Met welke van de twee volgende uitspraken ben je het eens?
a. Bij het woord kribbe denk je aan een stal, bij het woord voederbak niet. Maar waarom wordt het woordje stal in Lukas 2 dan niet genoemd?
b. Nee, in Mattheüs 2:11 lees je dat de Wijzen uit het Oosten Jezus in een huis in Bethlehem vonden. En er kunnen ook dieren in dat huis zijn geweest (en dus voederbakken).
Samenvatting: Uit de antwoorden blijkt dat de meeste respondenten het woord voederbak een modern woord vinden voor kribbe (dus in feite geen verschil), maar dat zij bij beide woorden willen denken aan een stal als verblijfplaats van Jozef en Maria. Het woord stal komt in Lukas 2 niet voor, maar mijns inziens herinnert het woord kribbe c.q. voederbak daar wel aan. Later namen Jozef en Maria hun intrek in een huis in Bethlehem (Matth. 2:11).

5. In de SV lees je in vers 7 van een herberg; in de NBV van het nachtverblijf van de stad. Waar denk jij aan bij herberg? Aan een café: ja/nee? Aan een hotel: ja/nee? En bij het nachtverblijf? Aan het enige logement dat er in Bethlehem was: ja/nee? Weet jij een beter woord?
Samenvatting: De meesten denken niet aan een café, een aantal denkt aan een (eenvoudig) hotel. Er worden heel verschillende voorstellen gedaan. Het woord herberg is in de NBV verdwenen om romantiek te vermijden (denk aan bekende kerstliederen). Het Griekse grondwoord (kataluma) in vers 7 is wel niet hetzelfde woord als in Luk. 10:34v, maar de keuze van de NBV (nachtverblijf van de stad) spreekt mij ook in het geheel niet aan. Misschien kunnen we het woord herberg toch blijven handhaven. Jozef en Maria zijn dan wellicht terechtgekomen in een spelonk of grot waar het vee gevoederd werd en waar de (bepalend lidwoord) kribbe/voederbak was waarvan de engel sprak.

6. En er waren herders in diezelfde landstreek. (vers 8) Zo de SV, erg letterlijk. De NBV heeft: niet ver daarvandaan, erg vrij vertaald. Vind je dat een Bijbelvertaling zo letterlijk mogelijk moet weergeven wat er in de grondtekst staat of mag je ook parafraseren (omschrijven)?
Samenvatting: De meesten hebben weinig of niets op met parafrases. Het is volledig onduidelijk waarom de NBV gekozen heeft voor de weergave niet ver daarvandaan. De letterlijke vertaling (SV) krijgt terecht de voorkeur.

7. Wij zijn gewend, als we het over de Heere God hebben, te spreken over de Heere. De NBV gebruikt het woord HEERE/Heere nooit, maar altijd: de Heer. Zie vers 9. Vind je het oneerbiedig over God te spreken als over de Heer?
Samenvatting: Verreweg de meesten (ook zij die niet elke dag uit de Bijbel lezen) pleiten, om allerlei redenen, voor eerbied. Dus liever Heere dan Heer.

8. Ik probeer nu vers 10 letterlijk te vertalen: En de engel zei tegen hen: Wees niet bang, want zie, ik verkondig u grote blijdschap die er zal zijn voor heel het volk. Vind jij dat dit vers goed is weergegeven in de NBV?
Samenvatting: De antwoorden zijn heel verschillend. Een aantal vindt dat de taal van de NBV op dit punt aansprekend is. Toch kiezen velen ook voor vreest niet i.p.v. wees niet bang, voor grote blijdschap i.p.v. goed nieuws. Men ervaart het taalgebruik van de SV als dieper.

9. Er is voor jullie een redder geboren. Hij is de Messias, de Heer. Zo lees je vers 11 in de NBV. De SV heeft: Dat u heden geboren is de Zaligmaker, welke is Christus, de Heere. Is er verschil? Wat denk je van een redder in plaats van de Zaligmaker En van de Messias in plaats van Christus?
Samenvatting: De NBV wekt mijns inziens ten onrechte de gedachte dat het Kind dat geboren is een helper in nood is in algemene zin. De boodschap van de engel sluit niet aan bij de Messiasverwachtingen van het Joodse volk van die tijd, maar bij de Messiasverwachting van het Oude Testament. Bij de Zaligmaker (SV) mag men dan ook denken aan Matth.1:21: Hij zal Zijn volk zaligmaken van hun zonden. De meeste geënquêteerden denken zo, hoewel sommigen Zaligmaker een moeilijk woord vinden. Het woord Messias (Hebreeuws voor Gezalfde) is een probeersel van de NBV. In feite maakt het niet veel uit. De grondtekst gebruikt het woord christos kurios = Christus (Gezalfde), de Heere.

10. De NBV gebruikt heel vaak het woord jullie in plaats van u. Zie bijvoorbeeld vers 11 en 12. Vind je dat een verbetering? Of denk je dat dit taalgebruik te populair is en niet past in de Bijbel?
Samenvatting: Ik begrijp dat je en jullie bij een aantal vragenbeantwoorders persoonlijker en eigentijdser overkomt. Toch vraag ik me met velen af of de engel zijn boodschap afstandelijk had gebracht, wanneer hij de herders met u had aangesproken. Mijns inziens werkt het gebruik van het woordje u dus niet per se afstandelijk.

11. In de mensen een welbehagen. (SV, vers 14) Maar letterlijk staat er: onder mensen van het welbehagen. Is dan de NBV-weergave van de engelenzang toch niet beter?
Samenvatting: De letterlijke vertaling verdient de voorkeur: onder mensen van het welbehagen (d.i. waarop Gods welbehagen rust). Het woord welbehagen (Grieks: eudokia) is weliswaar een woord dat in ons dagelijkse spraakgebruik niet meer voorkomt. Maar het is wel een diep bijbels woord. In plaats van in de mensen een welbehagen in het lied Ere zij God zouden we kunnen zingen: Onder mensen van Gods welbehagen.

12. Waarom zou er in de NBV nergens staan wat je in de SV vindt: En het geschiedde... (zie vers 1, 6, 15)?
Samenvatting: De antwoorden zijn erg waardevol. Het is heel jammer dat in de NBV de uitdrukking het geschiedde is verdwenen. Vooral de evangelist Lukas plaatst de heilsgeschiedenis in het raam van de gewone geschiedenis.

13. Zij (de herders) vonden Maria en Jozef en het Kindeke, lezen we in vers 16 (SV). Is vinden hetzelfde als aantreffen (NBV)?
Samenvatting: Ik ben het eens met het antwoord: vinden veronderstelt zoeken, aantreffen is afstandelijk.

14. In het Grieks staat in vers 16 voor Kindeke een woord dat pasgeboren kind of kindje betekent. Misschien vind je Kindeke een ouderwets woord? Welk woord zou je dan liever gebruiken?
Samenvatting: De meesten kiezen voor Kindje of Kindeke (vertederend).

15. En als zij Het gezien hadden, maakten zij alom bekend het woord, dat hun van dit Kindeke gezegd was. Zo lezen we vers 17 in de SV. Maar de NBV zegt het anders.
a. Hebben de herders het aan Jozef en Maria verteld of hebben ze het op straat (alom) verteld? b. Welke indruk krijg je uit de vertaling van de NBV?
Samenvatting: In de SV zijn het niet alleen Jozef en Maria, maar ook anderen aan wie de herders het vertellen (alom). NBV wekt de indruk dat de herders het in vers 17 vertellen aan Jozef en Maria, maar het volgende vers maakt duidelijk dat er nog meer hoorders waren.

16. In de NBV lees je in vers 18 dat allen verbaasd stonden; in de SV dat allen zich verwonderden.
a. Wie zijn die allen van vs.18? b. Is verbaasd staan hetzelfde als zich verwonderen?
Samenvatting: Allen van vers 18 = Jozef/ Maria en een kring om hen heen. Het Griekse woord dat in de SV met zich verwonderen is weergegeven, heeft inderdaad een diepere betekenis dan wat wij met het woord verbaasd staan uitdrukken.

17. Geef nu je eindoordeel.
De deelnemers aan de enquête gaven elk een eigen antwoord:
- De SV is duidelijk en uitgebreider; meer eerbied.
- De SV staat t dichtst bij de grondtekst (beter oudere woorden gebruiken); meer warmte en betrokkenheid.
- De NBV is voor mij (geen ervaring) een stuk duidelijker dan de SV.
- De NBV is mooi, maar heeft minder diepgang.
- De NBV is matig. Ik verwacht veel van de HSV; De SV is eerbiedig, staat dicht bij de grondtekst. De NBV is gauw platvloers.
- Ik kies voor SV, maar leeftijdsverschil maakt veel uit.
- Ik kies voor de oude, vertrouwde SV, zal de NBV nooit kopen.
- De SV staat dichter bij het Woord van God; de NBV moet preciezer zijn.
- Ik kies voor de NBV vanwege de generatie na ons (geen afstandelijk taalgebruik).
- De Bijbel moet in duidelijke taal worden vertaald.
- De NBV klinkt als een hertaling van Het Boek; jammer dat we Lukas 2 nog niet konden lezen in de HSV.
- De NBV is mij te populair; vaak overheerst de doeltaalgerichtheid de brontekst.
- Hoe dichter bij de grondtaal, hoe dichter bij de Schrijver.
- De SV moet blijven, parallel aan NBV.
- De SV niet inruilen voor de NBV.
- Zowel de SV als de NBV voldoen niet. SV: verouderd woordgebruik, maar wel dichter bij de grondtekst. NBV: meer hedendaagse taal, maar zaait ook verwarring en klinkt vaak theologisch vlak (gekozen woorden hebben vaak andere gevoelswaarde). Een vertaling moet recht doen aan de grondtekst en aan de hedendaagse begrijpelijke taal.
- Wij wachten op de HSV.
Samenvatting: Enkelen kiezen voor de NBV (minder afstandelijk en aansprekend woordgebruik). Maar velen willen niet graag de SV missen (is volgens hen een brontekstgetrouwe, letterlijke weergave van de grondtekst). Uit de antwoorden blijkt dat verreweg de meesten vinden dat de SV kanselbijbel moet blijven. Tegelijk zien zij uit naar de HSV. Iemand suggereerde dat er dan ook een hertaling van de Psalmberijming zal moeten komen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen