John Flavel

Het pittoreske stadje Dartmouth, gelegen aan de monding van de Dart, aan de zuidwestkust van Engeland, kende destijds twee parochiekerken. St. Clements, de moederkerk op de heuvel van Townstall, en de St. Saviours kerk bij de haven. Sinds 1656 preekte John Flavel met veel zegen in beide kerkgebouwen, totdat zes jaar later een koninklijk decreet van Karel II de deuren voor hem toesloot. Zijn puriteinse beginselen dwongen hem om hierna in dorpen en velden de boodschap van zijn Koning te verbreiden.
Flavel was afkomstig van Worcestershire, waar zijn vader, die ook predikant was, hem een puriteinse opvoeding gaf. Na zijn studie aan de universiteit van Oxford werd hij in 1650 hulpprediker in Diptford, in de buurt van Dartmouth. De puriteinse beweging binnen de Engelse staatskerk maakte in die tijd een ongekende bloei door. Met zijn collega en vriend Allan Geare, ook een puritein, werkte Flavel na zijn aanstelling als vicar een aantal jaren onder de kudde van Dartmouth. Toen het preken hem werd verboden, probeerde hij de kost te verdienen door het opzetten van een kleine opleidingsschool voor puriteinse studenten. De zogenaamde Five Mile Act verbood hem ook dit, zodat hij gedwongen werd om het stadje waaraan hij zich zozeer verbonden voelde te verlaten. Zijn bedroefde schapen namen afscheid van hem op het kerkhof van de St. Clements, waarna Flavel zich in het nabijgelegen dorpje Slapton vestigde. Hier hield hij in het geheim samenkomsten in huizen en in bossen. De vijand zocht hem gevangen te nemen, maar steeds wist hij uit hun handen te blijven.

Engelands plicht
In 1672 gaf de zogenaamde Indulgence Flavel de mogelijkheid om naar Dartmouth terug te keren. Hier begon hij met zijn volgelingen een kleine gemeente van Dissenters, zoals de vervolgde puriteinen die buiten de Anglicaanse kerk bleven, werden genoemd. Toen van hogerhand de touwtjes weer werden aangetrokken, besloot hij per schip naar Londen te vluchten. Onderweg kwam een zware storm opzetten en een schipbreuk leek onvermijdelijk. Flavel deed echter een vurig gebed om bewaring, waarop de wind dadelijk ging liggen. Uit deze tocht kreeg hij inspiratie om drie boeken te schrijven over het zeemanschap, waaronder Sea Deliverances. Zijn vaardige pen schreef ook Husbandry-Spiritualised, waarbij hij beelden uit het landleven rondom Dartmouth als voorbeelden gebruikt.
In 1684 was Flavel weer terug in het stadje aan de Dart, maar spoedig hierop werd hij onder arrest geplaatst. Na drie jaar herkreeg hij de vrijheid om te preken en in november van het volgende jaar kwam de blijde mare dat de Hollandse stadhouder Willem III in het naburige Brixham was geland, waardoor aan de dictatuur van het huis van Stuart voorgoed een einde kwam.
Nadat de Glorious Revolution een feit geworden was, hield Flavel in de St. Saviours kerk van Dartmouth zijn beroemde prekenserie over Openbaring 3 vers 20, onder de titel: Englands Duty (Engelands plicht). Deze indrukwekkende preken zijn uitgegeven en ook in het Nederlands vertaald. In zijn voorwoord merkt Flavel op: „Engeland heeft nu een dag van bijzondere genade: er is een brede deur van gelegenheid voor haar geopend. O, dat het bewaarheid mocht worden een krachtige deur te zijn

Late vrucht
In zijn preken windt Flavel er geen doekjes om als het gaat over de zonden van land en volk en van zijn geliefde Dartmouth: „O Engeland, o Dartmouth! Daag uw God niet uit om dit gezegende licht te doven. Groot is onze losbandigheid, en onheilspellend onze onvruchtbaarheid... Dit verhindert Christus niet om op harten te kloppen! In vlammende bewoordingen benadrukt Flavel de verantwoordelijkheid die de prediking van het Evangelie met zich meebrengt. „Hoe hoger iemand wordt opgeheven, des te vreselijker zal de verwonding zijn als hij valt.
Opvallend is de zondebestraffende en appellerende toon van Flavels preken. In dit kader moet ook de bekende geschiedenis van Lukas Short worden gezien. Als jongen hoorde deze Flavel preken over de woorden: „Indien iemand de Heere Jezus Christus niet liefheeft, die zij een vervloeking. Stokstijf was hij toen Flavel aan het einde van de dienst sprak: „Hoe zal ik deze vergadering zegenen, daar ieder onder ons die de Heere Jezus niet liefheeft, een vervloeking is?
Deze ernstige woorden kwamen in het leven van Lukas terug toen hij honderd jaar oud was en in Amerika woonde. Hij had zijn leven in zorgeloosheid en zonde doorgebracht. Nu trof hem zo veel jaar later de pijl van Gods Geest in het hart. Hij raakte diep overtuigd van zonde en werd geleid tot het bloed der besprenging. Short werd 116 jaar en liet op zijn graf beitelen: „Hier rust, verwachtende de tweede komst van onze Heere Jezus Christus, Lukas Short, geboren in 1650, gestorven in 1766. Hij heeft zestien jaar geleefd. Een late vrucht op de arbeid van Flavel!

Onuitsprekelijke dingen
Flavel was een man die dicht bij de Heere leefde. Daarvan getuigt ook een merkwaardig autobiografisch fragment in zijn Pneumatologia. Hij beschrijft daarin bijzondere openbaringen van hemelse blijdschap die hij kreeg op een reis met zijn paard. Hij had zon voorsmaak van het hiernamaals en verzekering van zijn aandeel daarin, dat hij bewusteloos raakte. Toen hij bij kennis kwam, bleek dat hij een zware bloedneus had. Hij waste zich en bad tot zijn God, of Hij hem thuis wilde halen in Zijn heerlijkheid, zo hemels was hij gesteld. Zijn einde was echter nog niet gekomen en hij mocht zijn reis vervolgen in overgave aan Gods wil en in grote blijdschap, vanwege de genade die hem ten deel was gevallen. Jaren later noemde hij deze gebeurtenis „een van de dagen des hemels en kon hij met Paulus zeggen dat hij onuitsprekelijke dingen had gezien.
Niet iedereen had achting voor Flavel. Toen hem het preken werd verboden, droegen zijn vijanden een spotbeeld van hem door de straten van Dartmouth. Flavel kon niet anders dan als zijn Meester bidden: „Vader, vergeef het hun; want zij weten niet wat zij doen. Een gebed dat niet onverhoord bleef. Een goddeloos persoon wilde in een boekwinkel een toneelboek kopen, waarop de handelaar hem het geschrift Keeping the heart van Flavel aanbeval. De man gaf zijn afkeer van het boek en van de schrijver te kennen, maar kocht het toch. Ongeveer een maand later kwam hij terug in de winkel en vertelde daar dat zijn ziel door het lezen van Flavels boek gered was. Hij kocht nog honderd exemplaren, om weg te geven. De eeuwigheid zal openbaren hoe veel mensen kunnen getuigen dat zij door middel van de gesproken en geschreven preken van deze godsgezant gezegend zijn!

Worstelaar
Flavel was een machtige worstelaar met God in het persoonlijk gebed voor de bekering van zondaren. Tijdens zijn leven mocht hij opmerken hoe zijn begeerte vervuld werd. Vele malen kreeg hij brieven van onbekende personen die door zijn boeken in het hart waren geraakt.
Niet lang voor zijn sterven preekte hij voor de laatste maal in Dartmouth. Dit was tijdens een openbare vastendag. Aan het slot van de preek werd hij in zijn dankgebed op een bijzondere wijze verruimd in de geest. Had hij een voorgevoel van zijn plotselinge levenseinde, dat een week later werkelijkheid werd? Zijn laatste preek hield hij op 21 juni 1691 in Ashburton in Devon. Het was over de woorden van de apostel in 1 Korinthe 10 vers 12: „Zo dan, die meent te staan, zie toe, dat hij niet valle. Zoals gewoonlijk poogde hij in zijn preek zorgeloze zondaars wakker te schudden. Daarna ging hij naar Exeter en vandaar naar Topsham, waar hij een vergadering van nonconformistische predikanten leidde.
Onder de regering van Willem III kregen de Dissenters toestemming om eigen kerken te bouwen, wat ook in Dartmouth gebeurde. Hiervandaan probeerde Flavel eenheid te bewerken, omdat de Dissenters in presbyterianen en independenten uiteengevallen waren. Mede door zijn toedoen kwam het door het aannemen van de Heads of Agreement tot een verzoening tussen beide partijen, die echter later weer op losse schroeven kwam te staan.

Geleerdheid
Flavel had de waarheid en de vrede lief en stierf in deze gesteldheid op 26 juni 1691, op de leeftijd van 64 jaar. Zijn einde was plotseling en zonder pijn. Zijn lichaam werd van Exeter naar Dartmouth overgebracht, waar een groot aantal volgelingen uit deze stad en omliggende plaatsen de baar met grote rouw en droefheid opwachtten. Hij werd begraven in het koor van de St. Saviours kerk. De dag daarop hield George Trosse uit Exeter een rouwpreek over 2 Koningen 2 vers 12: „Mijn vader, mijn vader, wagen Israëls en zijn ruiteren. Later werd de gedenkplaat op zijn graf overgebracht naar de kerk van de Dissenters.
Flavel was een man van grote gaven en genaden. Hij was een meester in het aanwijzen en verklaren van controversen als die tussen joden en christenen, roomsen en protestanten, en hij wist dwalingen als van Arminius en Socinus op grondige wijze te weerleggen.
De zesdelige uitgave van zijn werken, The Works of John Flavel, werd meermalen herdrukt. Flavel behoorde tot de laatste generatie puriteinen die binnen de Staatskerk een plaats hadden. Zijn geschriften getuigen niet alleen van grote geleerdheid, maar vooral ook van inzicht in het werk van Gods Geest in het hart van een zondaar. Een aantal ervan is in onze taal overgezet, zoals Het beste werk in de slechtste tijden, vertaald door de bekende Jan Ross, en Toetssteen der opregtigheit. Opvallend rijk en geestelijk zijn de 41 preken over The Fountain of Life, waarin hij Christus in zijn heerlijkheid als Middelaar uittekent.

Echte puritein
Als er één predikant geweest is die dagelijks leefde en werkte in het licht van de eeuwigheid, dan was het Flavel. Hij was zich goed bewust dat de genade van Christus alleen op goede gronden wordt geschonken. Ondanks het feit dat hij verzekerd was van zijn aandeel aan Christus, kende hij de oefening van zelfbeproeving. Zo merkt hij in dit verband op: „Ik heb de Heere ernstig gezocht en gebeden om de ondersteuning van Zijn Geest, die alleen mijn eigen hart voor mij kan ontdekken en mij de rechte staat daarvan kan tonen. Dit is een zaak die mijn ziel begeert en ik vertrouw dan ook dat de Heere mijn begeerte in dezen zal vervullen, volgens zijn beloften in Lukas 11 vers 13 en Johannes 14 vers 26.
Als volgende punt geeft hij aan: „Ik heb geprobeerd om alle eigen liefde uit te werpen en opzij te leggen... Mijn hart is enigszins gewillig gemaakt om mij als huichelaar te beoordelen, als dat na onderzoek bevonden wordt, zowel om mijzelf goed te keuren, wanneer ik oprecht bevonden word.
Dit zelfonderzoek en deze ontdekking van zichzelf hielden hem laag bij de grond, opdat hij zich niet zou verheffen op zijn gaven en genaden. Is zijn boek Touchstone of Sincerety, zo vaak door een theoloog als Jonathan Edwards geciteerd, daar geen bewijs van? Deze vorm van casuïstiek tekent hem als een echte puritein in het gezelschap van mannen als William Perkins en Robert Bolton, om enkele prominente vertegenwoordigers van deze stroming te noemen.
Flavel was er de man niet naar om in de zelfbeproeving te eindigen. Het ging hem ten diepste om de eer van God en de eeuwige zaligheid, waarnaar hij zo verlangde. Daarom kon hij een preek over het hemelse gebruik van aardse dingen besluiten met de veelzeggende zinsnede: „Terwijl wereldlingen zich verheugen in hun voorraden en stapels goederen, verblijd ik mij in deze eeuwige schatten. Gedankt zij de Heere, o mijn ziel, Die u een tijd gegeven heeft, een dag voor het eeuwige leven, dat meer is dan Hij voor duizenden heeft verschaft. Tijd van leven is en blijft genadetijd, tijd bestemd voor de eeuwigheid! Met deze wetenschap voor ogen leefde en stierf John Flavel.

Tijdgenoten
John Bunyan (1628-1688)
Stadhouder-koning Willem III (1650-1702)
Wilhelmus à Brakel (1635-1711)
Lodewijk XIV (1643-1715))
Blaise Pascal (1623-1662)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen