Waarom liegen en roddelen wij?

De meest voorkomende leugen is opscheppen of snoeven over het eigen verleden. Leugenaars blijven hun leugens trouw. Pas als ze onomstotelijk worden geconfronteerd met hun ongelijk, veranderen ze hun verhaal. Ze nemen de nieuwe versie ervan consequent over en verdedigen die hardnekkig. Ze gaan op in hun verzinsel en weten blijkbaar niet meer of ze nu de waarheid vertellen of niet. Ze geloven hun eigen leugens of roddels, zoals de volksmond zegt.
Er zijn verschillende vormen van liegen:
- Roddelen: met genoegen negatief spreken over mensen. Men misbruikt negatief nieuws om anderen uit te sluiten, te vernederen, te kwetsen of te pesten. Zo worden mensen of organisaties geschaad. Meestal is roddelen bedoeld om zichzelf, de eigen familie of de school in de kijker te plaatsen.
- Lasteren: roddelen met leugens en/of halve waarheden.
- Kwaadspreken: men kleineert iemand met een bepaald feit, met een gemaakte fout of gewoon vanwege de woonplek van die persoon.
- Liegen: dit kan op een verbale of non-verbale manier. Bewust wordt een onwaarheid als waarheid verkondigd.

De leugen afleggen
De Bijbel spreekt duidelijk over liegen: „Gij zult geen valse getuigenis spreken tegen uw naaste. (Exodus 20:16) „Een valse getuige zal niet onschuldig zijn; en die leugenen blaast, zal niet ontkomen. (Spreuken 19:5) „De bedriegelijke weegschaal is niet goed. (Spreuken 20:23) „Daarom legt af de leugen, en spreekt de waarheid, een iegelijk met zijn naaste; want wij zijn elkanders leden. (Efeze 4:25)
En wat te denken van teksten als Mattheüs 7:1: „Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt. En 1 Korinthe 13:6: „Zij verblijdt zich niet in de ongerechtigheid, maar zij verblijdt zich in de waarheid.

Waarom liegt iemand?
Er kunnen veel redenen zijn waarom iemand liegt. Bijvoorbeeld wanneer iemand bang is voor een bepaalde straf. Sommigen liegen uit angst dat ze niet geaccepteerd worden.
In feite zijn leugenaars vaak mensen die de confrontatie met de waarheid niet aankunnen, omdat ze bang zijn voor afwijzing. Onder het schijnbaar daderige gedrag schuilt dus een slachtoffer, die in wezen heel bang is en daarom geen verantwoordelijkheid durft te nemen voor zijn of haar gedrag. Ontsnappingsleugens worden gebruikt door mensen die een dreigende schande of straf willen ontlopen of hun verantwoordelijkheid willen ontvluchten.

Waarom roddelt iemand?
1. Uit jaloezie. Jaloerse mensen roddelen nogal eens. In 80 procent van de gevallen is roddelen het gevolg van jaloezie. Een zekere mate van jaloezie is de mens eigen. Het komt erop aan hoe wij hiermee omgaan. Ernstige jaloezie begint als men het moeilijk kan verkroppen dat de ander het beter heeft.
2. Om eigen gebreken te verbergen. Je wilt je verheven voelen boven de ander. Roddelen geeft een gevoel van macht over de ander. Enkele slogans:
- Wie roddelt zegt meer over zichzelf dan over de anderen.
- Wat je van een ander zegt, ben je zelf.
- Als je met één vinger naar iemand anders wijst, blijven drie vingers naar jezelf wijzen.
- Roddelen dient om anderen zwart te maken en jezelf wit te wassen.
- Men legt zijn eigen fouten bij anderen.
- Wie lui is, maakt de fouten van actieve mensen belachelijk.
3. Uit sensatiezucht. Heb jij het ook gehoord? Je moet het niet verder vertellen hoor, maar... Spreuken 26:18 en 20: „Gelijk een (...) die vuursprankelen, pijlen en dodelijke dingen werpt. (...) Als er geen oorblazer is, wordt het gekijf gestild. Het is als drankzucht: men kan niet meer zonder roddelen. Het is een tweede natuur geworden en dikwijls het gevolg van een saai leven, dat wordt onderbroken met aangedikte verhalen en verzinsels. Roddelen bezorgt roddelaars een opwindend gevoel en ze hopen er succes mee te hebben, al is het maar voor vijf minuten. Sommigen zien roddelen als tijdverdrijf, aan de telefoon, voor of na een vergadering, in de trein of op lege dagmomenten.
4. Om erbij te horen. Uit een opiniepeiling van het NIPO, in opdracht van het roddelblad Story, bleek dat saamhorigheid als een positief element van roddelen beschouwd wordt. Je hoort erbij en dat willen we allemaal, nietwaar? Het bleek ook dat de meerderheid van de Nederlanders roddelen geen slechte eigenschap vindt.
5. Om aandacht te trekken. Zij die (te) veel aandacht nodig hebben en vragen, vinden alle middelen goed, ook roddelen. Ze klagen en zagen u de oren van het hoofd en zien bij iedereen fouten. L. Ramakers spreekt van melodramatische leugens: de verteller is het middelpunt, hopeloos op zoek naar genegenheid.
6. Uit wraak of woede. Vaak betreft dit mensen die gekwetst zijn. Roddel is dan een uitlaatklep. Wraaknemers kennen geen medelijden, houden geen maat en vergeten nooit. Wraak kan catastrofaal worden. Soms wordt een mate van vijandschap gekweekt die niet in verhouding staat tot de reden van de woede.

Elkaar terechtwijzen
Uit Genesis 1, 2 en 3 leren we dat de leugen het eigenbelang boven het belang van de ander of het belang van God stelt. De slang verdedigt het eigenbelang tegenover Eva met een halve waarheid (en dus een leugen): „Is het ook, dat God gezegd heeft: Gijlieden zult niet eten van allen boom dezes hofs? (3:1) Adam en Eva verdedigen hun eigenbelang door hun verantwoordelijkheid te minimaliseren en over de verantwoordelijkheden van een ander te spreken. Adam geeft Eva de schuld. En Eva geeft de slang de schuld.
Een leugenaar moet leren niet zijn eigenbelang, maar het belang van anderen na te streven: „Maar door ootmoedigheid achte de een de ander uitnemender dan zichzelf. Een iegelijk zie niet op het zijne, maar een iegelijk zie ook op hetgeen der anderen is. (Filippensen 2:3-4) Het is dus nodig dat de omgeving iemand op zijn leugenachtige gedrag wijst. Als je dat niet doet, bijvoorbeeld uit angst voor een onprettige reactie of omdat je de roddels heimelijk wel interessant vindt, ben je er medeplichtig aan. Het gaat echter om de eer van God en de goede naam van de naaste.

Reacties op deze rubriek kunt u sturen naar Terdege WIJ, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn; redactie@terdege.nl

Socrates criteria
De Griekse wijsgeer Socrates onderbrak eens iemand die hem iets wilde gaan vertellen. Hij zei: „Ga eerst na of wat je mij wilt vertellen waar is, goed is en noodzakelijk is. Zo niet, vertel het mij dan niet en belast mij er niet mee.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen