Zo woont en werkt Henk Helmantel

In 1964 komt de jonge Henk Helmantel in contact met een oudere dorpsgenoot die enkele fotos en ansichtkaarten van de oude weem in zijn bezit heeft. Hij beklaagt zich erover dat zoveel historische gebouwen gesloopt worden en betreurt vooral het verdwijnen van de weem. Of Helmantel een schilderij van een foto van de weem wil maken... Het resultaat spreekt beiden bijzonder aan. Nogmaals komt de dorpsgenoot met een foto waarop de oude weem staat, maar nu vanuit het noordwesten gezien, met op de achtergrond het bruggetje en de Andreaskerk. Weer is het schilderresultaat erg fraai.
Voordat Henk Helmantel op het idee komt een nieuwe weem te bouwen, op de plaats waar ooit de oorspronkelijke stond, betrekt hij de nieuwe pastorie. Deze Jugendstil-villa uit 1915 staat vrijwel op de plaats van de oude weem, op een steenworp afstand van de Andreaskerk, boven op de wierde van Westeremden. De kunstschilder trouwt in 1971 met Barbara Bos en samen knappen ze de villa op. Het huis wordt prachtig, het atelier heeft de juiste lichtinval en de tuin is ruim en mooi. Maar de oude weem laat de kunstenaar niet los. Ondertussen verzamelt hij fotos, ansichtkaarten, tekeningen en afbeeldingen waarop deze weem te zien is.

Ontdekking
Onder de vloer van de villa ontdekt de kunstschilder oude kloostermoppen en op zolder een dragende balk die zo verweerd is, dat die vele jaren ouder moet zijn dan het Jugendstilpand. Een echt bewijs dat de weem op die plek werkelijk ooit gestaan heeft, kan hij echter niet ontdekken. Tot hij op een dag een spade in de grond steekt en op een keiharde ondergrond stuit. Hij blijkt de noordwesthoek van de fundering van de oude weem geraakt te hebben.
Hij besluit verder te graven, om de zekerheid te krijgen dat het hier om de oude weem gaat. In een mum van tijd legt hij een stuk westmuur bloot van zon vijf meter lengte plus een deel van de noordmuur. Gaandeweg blijkt dat de villa net een paar meter vóór de oorspronkelijke weem is gebouwd. Deze ontdekking is voor de graver het startsein voor de wederopbouw van de eens gesloopte weem. Als de sloop- en bouwvergunningen in orde zijn, staat niets hem meer in de weg om de weem te herbouwen.

Strooptocht per Zündapp
Op de laatste dag van 1973 maakt Henk Helmantel zijn kwasten schoon en bergt hij ze op. Op 2 januari 1974 begint hij met het voorzichtig slopen van de villa, uiteraard met instemming van zijn echtgenote. Tijdelijk wonen ze in een ander onderkomen.
Schoonvader Bos en vader Helmantel slaan aan het stenen bikken, spijkers trekken en materialen sorteren. De vele honderden kloostermoppen die onder de vloeren van de villa liggen, gaan alle door de handen van de kunstenaar, net als de handvormstenen en allerlei andere bouwmaterialen. Hergebruik van oude materialen staat bij de bouw voorop. Overigens bouwt de kunstenaar niet alleen. Hij verzamelt tal van vrienden, familieleden en geïnteresseerde vaklieden, die samen met hem een enthousiast bouwteam vormen.
Ondertussen stroopt Henk Helmantel op zijn oude, blauwe Zündapp de wijde omgeving af op zoek naar bouwmaterialen als deuren, balken, plavuizen, vloerhout, hang- en sluitwerk, muurankers, dakpannen en noem maar op. Tal van tips krijgen de Helmantels binnen als er ergens weer een oude, monumentale boerderij wordt gesloopt. Tevens neemt hij de tijd om zich te verdiepen in de bouwgeschiedenis van andere wemen, zoals die van Warffum en Eexta.

De Kerk van Bozum
In april is de fundering gereed en begint het echte bouwen. Eind september ligt het dak op het tussenhuis. Tijdens de wintermaanden worden binnenshuis voorzieningen aangebracht die nodig zijn om er alvast te kunnen wonen. In het voorjaar van 1975 is de eerste fase van de bouw voltooid en een maand later trekt het gezin Helmantel in de nieuwe weem. De kunstenaar installeert zich weer achter zijn schildersezel. Toch duurt het nog wel even voordat hij de kunst weer in de vingers krijgt. Dan ontstaat een van zijn bijzondere werken, De Kerk van Bozum, dat hij zelf als opmerkelijk goed bestempelt.
Ondanks de voldoening dat hij weer met zijn vak bezig is, spookt de weem opnieuw door Helmantels hoofd. Het voor- en tussenhuis zijn weliswaar herbouwd, maar het karakteristieke van de oorspronkelijke weem was juist dat het een combinatie van predikantswoning én boerenschuur was. In zijn fantasie ziet de kunstenaar het gebouw al voor zich...

Verbazing
In 1980 starten, tot ieders verbazing, nieuwe bouwactiviteiten op de wierde. Materialen worden uit alle windstreken aangesleept. Dukdalven afkomstig van een vroegere draaibrug worden gebruikt als dragende delen voor de schuur. Grote brokken zandsteen krijgen een nieuwe functie als druprand voor de geplande noordelijke uitbouw. Helmantel kan werkelijk alles gebruiken, tot oude gesmede spijkers toe.
Een bestemming voor de boerenschuur, waarvan de vroegere omvang op 16 bij 16 meter wordt geschat, heeft Helmantel al op het oog: een eigen expositieruimte en wellicht een nieuw atelier. Zo gezegd, zo gedaan. Aan de hand van zijn schetsen maakt een bouwkundig tekenaar correcte bouwtekeningen. Opnieuw gaat Helmantel naar de gemeente. In maart 1981 begint hij met het bouwrijp maken van het terrein, aangemoedigd door zijn vrouw. Inmiddels is het gezin Helmantel uitgebreid met drie kinderen.
Net als bij de eerste keer komen ook nu restanten van muren en stukken vloer tevoorschijn. Dat de schilder de afmeting van de oorspronkelijke schuur goed heeft berekend, blijkt uit het feit dat de restanten van de achtergevel slechts zestig centimeter verder naar het oosten liggen dan verwacht. Dezelfde bouwlieden melden zich spontaan om ook het vervolg op de klus te klaren. Aan het einde van het jaar wordt de bouw tijdelijk stopgezet, wegens geldgebrek. De buitenkant is dan klaar en de binnenkant wordt in fasen, tot in 1984, afgebouwd. De expositieruimte, met de sfeer van een eeuwenoud klooster, begint vorm te krijgen.
Een jaar later volgt de vervanging van een losstaande garage uit 1920, die oorspronkelijk is gebruikt voor de dienstautos van dominee Ten Broek en zijn opvolgers. In het voorjaar van 1985 is de bouw hiervan voltooid, net voordat de eerste overzichtsexpositie van Helmantels eigen werk wordt geopend.

Informatie
Mede n.a.v. De Weem van Westeremden: Het andere werk van Henk Helmantel, door Andries Bierling; In Boekvorm Uitgevers, Assen; € 19,50; ISBN: 90-775-48-16-5. Zie ook HYPERLINK "http://www.inboekvorm.nl" www.inboekvorm.nl
Adres: Expositieruimte De Weem, Abt Emopad 2, 9922 PJ Westeremden, tel. 0596-551415; www.helmantel.nl
Openingstijden: van mei t/m september, op vrijdag- en zaterdagmiddag, van 13.00 tot 17.00 uur. Van 1 juli t/m 18 augustus ook op donderdagmiddag.
Entree: € 3,00, incl. koffie/thee; kinderen tot 12 jaar gratis; groepen op afspraak.
De Andreaskerk is ook toegankelijk tijdens de openingstijden van De Weem.

Kaartenset Henk Helmantel
Van diverse schilderijen van Henk Helmantel zijn schitterende dubbele kaarten verkrijgbaar. Terdege biedt u een set van 8 aan: Twee verschillende maten en vier verschillende afbeeldingen. Met envelop. Geschikt voor verschillende doeleinden (bemoediging, verjaardag, ziekte, geboorte enzovoort).

10x10 cm: 2 x rode slofjes en 2 x stilleven met gele kan.
15x15 cm: 2 x besjes en 2 x broodstilleven.

De kaarten kunt u bestellen door de sterbon in te sturen die achter in dit nummer staat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen