Van keukenbrandje tot hartmassage

„Alex, wil jij eens even op de grond gaan liggen? Instructeur Bertus van Wincoop gebaart naar een van de cursisten, die nu nog veilig achter hun tafeltje zitten. Maar bedrijfshulpverlening (BHV) is vooral handwerk, en dat zullen de leerlingen vandaag weten ook.
„Jij hebt een breuk in je dijbeen, instrueert Van Wincoop het slachtoffer. Zelf speelt hij voor hulpverlener. Hij schopt tegen Alex gezonde been aan. „Doet het hier pijn, of daar? „Zo gaat het dus helaas vaak in de praktijk, houdt hij zijn pupillen voor. „Sommigen raken zelfs het gekwetste lichaamsdeel aan als ze vragen waar het precies zeer doet. Dan is de boot helemaal aan. Zo iemand schreeuwt alles bij elkaar. Afblijven is dus de boodschap.
Van Wincoop weet waar hij het over heeft. Dertien jaar lang reed hij op de ambulance in Barneveld en omstreken. „Het aardige is dat je mensen uit je eigen beleving kunt vertellen. Dat spreekt vaak veel meer aan dan de theorie uit het boekje. Cursisten komen soms binnen met het idee: ik moet hier weer een hele dag verplicht zitten. Zodra ze de praktijkvoorbeelden horen, gaat het echt léven voor ze.

Tegenligger
In snel tempo gaat de instructeur door de leerstof heen. Af en toe projecteert hij een stukje theorie op het scherm. Maar de meeste tijd besteedt hij aan oefenen. En aan waarschuwingen, doorspekt met de nodige humor: „Zet nooit een slachtoffer naast je in de auto als je hem naar het ziekenhuis vervoert. Hij valt altijd flauw als er een tegenligger of een boom in de buurt is.
s Morgens krijgen de BHVers, uiteenlopend van leerkrachten uit het basisonderwijs tot medewerkers van een administratiekantoor, les in de zogenaamde levensreddende eerste handelingen. Vaardigheden die erop gericht zijn de periode tussen een ongeval en het arriveren van professionele hulpdiensten te overbruggen. „We zijn geen arts, zelfs geen verpleegkundige. Wat zij kunnen, kunnen wij niet, mógen we ook niet. Wij moeten er alleen voor zorgen dat de toestand van het slachtoffer niet verslechtert. Dat maakt ons overigens zeker niet minder belangrijk, aldus Van Wincoop.
De levensreddende eerste handelingen variëren van het stelpen van een ernstige bloeding tot het reanimeren van een slachtoffer met een hartstilstand. Maar ook het verhelpen van een verslikking of het koelen van een brandwond, behoort tot het takenpakket van een bedrijfshulpverlener. „Pak iemand die zich heeft verslikt stevig vast en begin met hem tussen de schouderbladen te slaan, doet de instructeur voor. „Als dat niet lukt, pas je de greep van Heimlich toe. Vakkundig demonstreert hij de manoeuvre. Hij gaat achter Alex staan en slaat zijn armen om diens buik. „Vuisten in elkaar en schuin naar boven stoten.
Anneke, lerares op een basisschool, haalt een voorbeeld uit de praktijk aan. Een leerling had een stukje appel in de luchtpijp gekregen. In alle paniek pakte de directeur het kind op, hield het ondersteboven en sloeg het op de rug – met succes. Van Wincoop: „Als je in dat geval maar wel het hoofd goed ondersteunt. Anders krijg je zon klepeleffect en heeft het slachtoffer zn hele leven lang last van een whiplash.

Beschaamde blik
Veel tijd besteedt de Behufa-instructeur aan de vraag hoe een bewusteloze moet worden behandeld. Bijna mechanisch loopt hij het protocol door: aanroepen, zachtjes aan de schouders schudden, mond inspecteren en controleren of het slachtoffer ademhaalt. Is dat het geval, dan mag het slachtoffer in de stabiele zijligging worden gelegd.
In groepjes van twee oefenen de cursisten op elkaar. Met vaardige hand legt Gerardus zijn collega in stabiele zijligging. „Dat ging prima, prijst Van Wincoop. „Maar hoe lang denk je hier te blijven zitten? „Tot de ambulance arriveert, natuurlijk, reageert Gerardus prompt. „Heb je die dan laten bellen? is de laconieke wedervraag. De beschaamde blik zegt genoeg.
Heel anders wordt het als het bewusteloze slachtoffer geen circulatie (polsslag) meer heeft, bijvoorbeeld door een hartstilstand. Dan is de grootst mogelijke spoed geboden, legt de docent uit. „Als het hart stopt met kloppen, treedt al na 10 tot 15 seconden de klinische dood in. Menselijkerwijs is er dan nog herstel mogelijk. Maar dan moet je wel snel handelen. Na 4 tot 6 minuten is het slachtoffer normaal gesproken biologisch dood. Dan is de situatie onomkeerbaar. Maar daar heeft een BHVer geen boodschap aan. Wij moeten altijd beginnen met reanimeren als we een bewusteloos slachtoffer zonder hartslag aantreffen. Ik heb eens een meisje van 19 drie kwartier lang moeten reanimeren. Ze fietst inmiddels weer. De enige fout die je kunt maken is niets doen.
Een voor een oefenen de cursisten op de speciale pop die de instructeur heeft meegebracht. Vijftien keer de borstkas indrukken, twee keer beademen. Net zo lang tot de hulpdiensten het overnemen. „Of tot je het zelf niet meer vol kunt houden, waarschuwt Van Wincoop. „Honderd keer per minuut masseren is verschrikkelijk zwaar werk, vergis je niet.

Amerikaanse regels
Over enkele maanden zullen de regels rond reanimatie opnieuw veranderen. Het aantal handelingen wordt verminderd en de nadruk komt nog meer op hartmassage te liggen. Tot die tijd krijgen de cursisten echter nog les volgens het huidige protocol. „Het voordeel is dat leerlingen straks minder hoeven te onthouden, vindt Van Wincoop. „Anderzijds laten we ons misschien wel een beetje te veel de wet voorschrijven door de Amerikaanse regels.
Hoewel sommige cursisten al enkele jaren gecertificeerd bedrijfshulpverlener zijn, blijkt de routine er niet altijd even goed in te zitten. „O ja, wat moest ik nu ook al weer? vraagt Erna zich af, als ze bij de oefenpop knielt. „Als zoiets je in het echt overkomt, zul je zien dat alles direct weer boven komt, simpelweg door de adrenaline, stelt Van Wincoop haar gerust.
Wildgroei
Klaas Zwanepol, oprichter en mede-eigenaar van Behufa en verantwoordelijk voor de organisatorische kant van de onderneming, herkent de onzekerheid van sommige leerlingen. „Het ligt vaak aan de slechte kwaliteit van voorgaande cursussen. Maar ook motivatie speelt zeker een rol. We hebben wel meegemaakt dat mensen bij een bedrijf achter de kassa werden weggesleept. Jij moet maar BHV gaan doen, kregen ze te horen. Terwijl ze er niets van af wisten.
Dat gold lange tijd ook voor de opleiding tot bedrijfshulpverlener, vervolgt Zwanepol. „In het verleden ging menig brandweerman op vrijdagmiddag op pad om les te geven. Er waren geen wettelijke vereisten. Daardoor ontstond veel wildgroei, wat de kwaliteit niet bepaald ten goede kwam. In 1999 hebben het Oranje Kruis en het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra) de handen ineengeslagen en het Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV) opgericht. Gezamenlijk hebben zij eisen opgesteld voor kennis en vaardigheden van een BHVer. Inmiddels is ook de wetgeving op dit vlak flink aangescherpt.
Hoewel Behufa pas in mei 2005 werd opgericht, heeft het bedrijf inmiddels al het felbegeerde NIBHV-keurmerk in de wacht gesleept. Dat betekent voldoen aan strikte normen, maar ook een garantie voor kwaliteit, benadrukt Zwanepol. „Elke cursus moeten wij schriftelijk bij het NIBHV aanmelden. Regelmatig krijgen we dan ook steekproeven. Lesgeven is geen kunst, maar kennis overdragen is absoluut een vak.
Behalve trainingen voor BHVers verzorgt Behufa onder andere ook de opleiding tot EHBOer en preventiemedewerker. Ook instructie voor de sterk in opmars zijnde automatische externe defibrillator (AED), waarmee slachtoffers met een hartstilstand een stroomstoot kan worden toegediend, behoort tot de mogelijkheden.

Slagers
Veel van de klanten van Behufa, die zich eind vorig jaar op de Wegwijsbeurs presenteerde, zijn afkomstig uit de gereformeerde gezindte. Van Wincoop: „Af en toe huren wij freelancers in om een les te verzorgen. Kwaliteit staat weliswaar voorop, maar je houdt ook nadrukkelijk rekening met de achterban. Een vloekende instructeur voor de klas zullen wij niet accepteren.
Regelmatig krijgt Behufa het verzoek van kerken om een structuur voor de BHV op te zetten. Dat is af en toe hard nodig, meent Zwanepol. „Er zijn uitzonderingen, maar over het algemeen is de hulpverlening slecht geregeld. Er zijn vaak wel een paar EHBOers in de gemeente, maar er zijn geen protocollen. Dus als er wat gebeurt, weet niemand eigenlijk wat er van hem of haar wordt verwacht.
Van Wincoop valt zijn collega van harte bij: „We hadden onlangs een oefening in een kerk. Ik speelde zelf voor slachtoffer. Het leken wel slagers. Ik voel mn ribbenkast nog.
Behalve in levensreddende eerste handelingen worden de cursisten ook in brandbestrijding en ontruiming getraind. Ter introductie laat Van Wincoop een filmpje zien van de beruchte stadionbrand in het Britse Bradford. Op 11 mei 1985 kwamen 58 mensen om het leven toen een brand op een van de tribunes plotseling razendsnel om zich heen greep. „Binnen zes minuten was er geen redden meer aan, wijst de instructeur naar het scherm. „Maak je dus geen illusies bij een brand. Je hebt echt maar heel weinig tijd.
Met diverse soorten handblussers gaan de BHVers buiten een bak met brandende vloeistof te lijf. Dan volgt een praktijkoefening. Met een professionele rookmachine vult de docent het leslokaal met rook. Een knetterkast en een snoer rode lampjes moeten de vlammen nabootsen. Een van de pupillen wordt onder een tafel geparkeerd, terwijl de rest buiten wacht. „Ga je gang, roept Van Wincoop. Tastend zoekt de aanvalsploeg zich een weg door de mistige ruimte. Tien minuten later komen ze met het slachtoffer naar buiten. „Dat gaan we de volgende keer dus anders doen, zegt de docent nuchter. „In het echt hadden we nu drie slachtoffers in plaats van één.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen