Lijfeigenen zonder ketting

Iedere dag is Habat nog voor zonsopgang wakker. Zijn ontbijt bestaat uit de overgebleven voedselresten van zijn meester en bezitter, niet genoeg om de twintigjarige echt te verzadigen, laat staan om hem kracht te geven voor zijn zware werkdag. Nog voordat het licht is, rijdt Habat met ezel en wagen naar de lokale waterput. Hier is het een drukte van jewelste want ook collegas van Habat zijn vroeg onderweg. Hij vult twee 50 liter-containers en rijdt vele kilometers rond om het water te verkopen aan degenen die het zich kunnen veroorloven. Zonder ook maar een pauze in te lassen, keert hij in de woestijnhitte tot tien maal per dag terug naar de waterput om de containers weer te vullen. s Avonds moet hij het geld compleet afgeven aan zijn meester. Daarna verandert hij in huisbediende en nadat hij het eten voor zijn bezitter en familie heeft geserveerd, het huis nog heeft schoongemaakt en alle verdere wensen heeft vervuld, mag hij eindelijk, ver na middernacht, naar zijn stuk matras achter in de tuin.
Dit is het treurige lot van Habat. Zolang hij denken kan, heeft hij jaar in jaar uit, iedere dag opnieuw, zonder onderbreking, vrije dag of verandering, dit werk uitgevoerd. Habat is geboren als Abib (Arabisch voor slaaf) en sterft waarschijnlijk ook als zodanig.

Geestelijke analfabeten
Bij een werkelijk heerlijk kopje pepermuntthee, geserveerd door zwarte bedienden, zak ik half weg in de groene, met gouddraad versierde grote kussens die her en der op de onbetaalbare tapijten liggen. Ik luister naar de gesprekken van plaatselijke chef en zijn broers, allen gekleed in smetteloze blauwe en witte gewaden, ondertussen genietend van de airconditioner die de extreme hitte geluidloos te lijf gaat. Ik ben vijftig kilometer buiten Nouakchott in Mauritanië, een van de armste landen ter wereld. Het land bestaat voor 60 procent uit Saharazand en ligt aan de westkust in het noorden van Afrika, precies op de grens van het Arabische noorden en het zwart-Afrikaanse zuiden. Hoewel 25 maal groter dan Nederland, heeft het maar 2,7 miljoen inwoners. Daarvan bestaat 98 procent uit soennitische moslims. De bevolking kent Bedyanes (letterlijk blank; Arabieren en Berberstammen), die het land controleren, Haratines (kaste van zwarte slaven, die meer dan 40 procent van de bevolking uitmaken) en Free Blacks, vrije zwarten.
De rijkdom die me omgeeft in de kostbare salon is het bezit van Mahmoud en zijn familie. Ze zijn Bedyanes met helle huid. De waterverkoper Habat, een zwarte Haratine, die nu zijn werk als bediende verricht, behoort ook tot hun bezit. Sinds 15 jaar is Habat de persoonlijke slaaf van Mahmoud, nadat hij hem op vijfjarige leeftijd van zijn vader heeft gekregen. Mahmoud is trots op zijn bezit. Hij verliest me geen seconde uit het oog en peilt mijn reacties op zijn narcistische levenswijze. Met grof woordgebruik drijft hij zijn bedienden tot het opdienen van een omvangrijke maaltijd. Alle aanwezige slaven, zonder uitzondering met schijnbaar aangeboren deemoed, buigen constant en houden de ogen strak op de vloer. Niet geheel geluidloos slobbert de huisheer zijn water, terwijl de rest zich als vandalen op het eten stort. De jongste imiteert zijn vader en schreeuwt tegen de bedienden dat ze cola moeten halen. De anderen lachen uitbundig en beginnen gezamenlijk de slaven vol te brullen met steeds grovere obsceniteiten. Ze laten daarbij hun handen niet thuis. Seconden later is alles weer gewoon en de familieleden spreken weer op een normale toon met elkaar. Een ergere vorm van geestelijk analfabetisme is niet voor te stellen

Racisme en fundamentalisme
Acht eeuwen geleden overvielen Arabische Berberstammen uit het noordelijke deel van Afrika de dorpen van zwart-Afrikaanse stammen ten zuiden van de Sahara. De mannen werden vermoord en de vrouwen en kinderen gevangen genomen. Het begin van een slavernijsysteem waarin zwarte moslimslaven blanke moslim-Arabieren dienen en die nu al 800 jaar lang als vast bestanddeel van de Mauritaanse samenleving geldt. De koran verbiedt het om islam-broeders als slaaf te hebben, maar dat interesseert hier niemand. Ras en huidskleur zijn altijd belangrijker geweest dan religie. De Bedyanes misbruiken hun religie om de slavernij te rechtvaardigen. Ze zeggen tegen hun slaven dat „hun meester te dienen een religieuze opdracht is en zwarte gezichten onreine moslims zijn wier enige weg naar het paradijs is het gehoorzamen van de witte, reine moslims. Het is de slaven verboden de koran te lezen, aangenomen dat ze lezen en schrijven kunnen. In 1980 werd slavernij door de toenmalige militaire junta per wet verboden,
maar Qudis-rechters in een islamitische rechtbank verdedigen het instituut slavernij nog steeds. De daders en rechters, zonder uitzondering Bedyanes, drinken na een rechtszitting in de bazaar thee. Niet zelden wisselt dan geld van eigenaar.

Levenslang
De meeste slaven werken hard, eten te weinig en sterven jong. Martelingen zijn aan de orde van de dag en veel slaven worden vermoord of zwaar verminkt. De kostprijs van 75 euro voor een slaaf schetst zijn waardeloosheid. De vrouwelijke slaven worden vaak als concubines gehouden en verkrachtingen door familieleden van de meester zijn aan de orde van de dag. Geen van de slaven kan zonder toestemming van de meester trouwen. Kinderen worden weggenomen om als slaaf te worden opgevoed, als trouwgeschenk te dienen of om eenvoudigweg verkocht te worden. Ze worden gebruikt voor verschillende soorten werk, aangezien de Bedyanes geloven niet geboren te zijn om hun handen vuil te maken met werk.
Noma is een gevluchte slavin, 25 jaar oud en wettelijk gezien nog steeds het eigendom van Edah ben Sudi Bona uit het zuiden van Mauritanië. Zo lang ze kan terugdenken, heeft ze water gepompt, vee bewaakt, gekookt en gepoetst. Als kind van een slavin wist Noma niet beter dan dat slaaf zijn haar levensopdracht was. „Ze hebben me verkracht, vertelt ze zacht, met schaamte in haar stem. „Bijna elke nacht kwam een lid van de meesterfamilie voorbij en eiste zijn recht. Als bewijs ligt een jong kind op haar schoot. „Dit is het enige kind wat ik op mijn vlucht heb kunnen meenemen, de vader is de neef van mijn meester. Ik heb nog twee andere kinderen, het oudste is van mijn meester, de middelste van zijn zoon. De vele littekens op haar lichaam zijn tekenen van geweld, toegebracht wanneer ze te zwak was om opdrachten uit te voeren of zich probeerde te onttrekken aan de nachtelijke bezoeken. Haar grote angst is op een dag door haar meester gevonden te worden.
Ze is nog niet zo lang geleden getrouwd met Bilel, ook een weggelopen slaaf. Samen proberen ze vanuit hun eenkamerappartement in het slecht afgewerkte cementblok aan de rand van de hoofdstad langzaam een nieuw leven te beginnen. „Hoewel we als slaven zeer weinig te eten kregen, hoefden we er niet voor te zorgen, nu moeten we zelf proberen het eten te verdienen en hetzelfde geldt voor ons onderkomen, vertelt Noma nuchter. „Eigenlijk zijn we bezig het leven opnieuw te leren.
Hoe moeilijk dit is, blijkt uit het verhaal van Bilel, die drie weken als bouwvakker in de binnenstad heeft gewerkt en nog steeds geen loon heeft gekregen. „Voor een ex-slaaf is vrij zijn betrekkelijk, omdat iedereen denkt je nog steeds als slaaf te kunnen behandelen, klaagt Balil.
Ook Mohamed is weggelopen. Hij kan me zijn achternaam niet vertellen en hij weet ook niet hoe oud hij is. „Een slaaf heeft zulke dingen niet nodig, zegt hij en zijn door hepatitis-C geel geworden ogen kijken me verdrietig aan. „Ik weet niet hoe ik slaaf ben geworden, ik ben zo geboren, zegt hij en hij kijkt verlegen rond in zijn spaarzaam ingerichte hut aan de rand van Nouakchott. De zoons van de bezitter van Mohamed kwamen op een dag stomdronken naar huis en vonden het leuk hun slaven pijn te doen. Het spelletje eindigde ermee dat de zoons twee slaven koelbloedig doodsloegen en een arm van Mohamed met een zwaard half afhakten. De meester greep hoogstpersoonlijk in en stuurde zijn zoons naar binnen. Nadat zijn stomp was genezen, probeerden de zoons op een nacht Mohamed daadwerkelijk te doden. De aanslag mislukte en sindsdien is Mohamed op de vlucht.
In de sloppenwijken hebben veel weggelopen slaven een nieuw tehuis gevonden. Alle hebben dezelfde verhalen. Hoewel ze vrij zijn, blijven ze gevangen in hun angst.

Doodgezwegen
Gevluchte slaven zijn zeldzaam. Bedyanes laten hun slaven vrijwel nooit vrij. Geholpen worden voormalige slaven door organisaties als SOS Esclaves of Association Mauritanienne des Droits de LHomme. Alle organisaties die werken voor de afschaffing van de slavernij werden door de regering systematisch niet erkend en gedwarsboomd. Door de jaren heen zijn beide organisaties door de minister van Communicatie beschuldigd van staatsvijandige activiteiten en bestuursleden landden regelmatig in de gevangenis.
Bamariam Koita, staatssecretaris van het ressort mensenrechten en van Arabische afkomst, zegt trots: „Slavernij bestaat al lang niet meer in Mauritanië. Heb je slaven aan de ketting gezien, een slavenmarkt of slavenhandelaren? Natuurlijk niet.
Mevrouw Boubacar, de leidster en oprichtster van SOS Esclaves, vertelt dat het slavensysteem niet ophoudt aan de grenzen van Mauritanië: „Sinds de slavernijmarkt hier min of meer verzadigd is, zijn nieuwe wegen gevonden om slaven te verhandelen. Niemand weet dat sjeiks uit de Perzische Golf-regio midden jaren tachtig al kinderslaven uit Mauritanië importeerden. Vandaag zijn de kinderen van deze slaven in de paleizen werkzaam. In Mauritanië zelf verhuren meesters hun slaven aan binnen- en buitenlandse firmas voor veel geld. Het is een goed bewaard geheim dat in veel Mauritaanse ambassades overal ter wereld slaven werkzaam zijn. Ze schudt heftig het hoofd op mijn vraag of het buitenland helpt. „Integendeel, duizenden slaven zijn ondergebracht in ontwikkelingsprojecten die door westerse hulporganisaties zijn opgezet. Ontwikkelingshulp heeft de slavernij ongewild bevorderd.
De internationale ontwikkelingshulp heeft miljarden dollars gestoken in verschillende projecten. De Bedyanes begrepen zeer snel hoe ze het ontwikkelingsgeld konden innen, namelijk door hun slaven te laten werken in de projecten. De verschillende hulporganisaties en zelfs de Wereldbank wisten niet beters te doen dan de algehele controle in handen te geven van plaatselijke grootheden, allen Bedyanes.

Nieuw begin?
Op 3 augustus 2005 werd president Maaouiya Ould SidÁhmed Taya in een bloedeloze coup afgezet door militairen, met aan het hoofd kolonel Ely Ouid Mohammed Fal. Hij beloofde de democratie naar Mauritanië te brengen en de slavernij te bestrijden.
Het klopt dat ik geen geketende mensen op de markt hier in Nouakchott of ergens anders in het land zag die gekocht of verkocht werden. Een Mauritaanse slaaf wiens ouders en grootouders al slaven waren, heeft geen ketting nodig. Hij weet niet beter. Het is daarom gemakkelijk dit slavernijgeheim te verzwijgen en te verbergen. Of de nieuwe machthebbers rondom kolonel Fal dit 800 jaar oude cultuurgoed eens en voor altijd kunnen uitroeien, is te betwijfelen. De hele corrupte Mauritaanse maatschappij steunt op het meester-en-slaaf-principe.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen